مهدی زارع خبر داد که در طول حملات 12 روزه اسراییل به ایران و همچنین به دنبال حمله امریکا به تاسیسات هستهای فردو، نطنز و اصفهان در همین مدت، حدود 1500 انفجار ناشی از اصابت بیش از 3400 پرتابه در شهرهای محل حملات اتفاق افتاده که به تعداد انفجارها، حداقل 1500 زمینلرزه در محل انفجار رخ داده است.
زارع در این مصاحبه میگوید که تمام زمینلرزههای ناشی از انفجار در جریان حملات 12 روزه اسراییل و امریکا، در نگاشتهای ایستگاههای لرزهنگاری ایران و کشورهای منطقه ثبت شده است.
به گفته زارع، شدیدترین زمینلرزه ناشی از انفجار طی این 12 روز، به دنبال حمله امریکا به تاسیسات هستهای فردو، نطنز و اصفهان و انفجار بمبهای سنگرشکن بوده که به زلزلههایی با بزرگای 2 منجر شده است.
زارع میگوید که این انفجارها اگر روی صفحه گسل در حال برش رخ میداد، میتوانست به زلزلههای بسیار ویرانگرتر منجر شود ولی حالا تهدید جدی ناشی از وقوع 1500 زمینلرزه در طول 12 روز، ریزش ناگهانی و تخریب سطح زمین در شهرهایی همچون تهران است که پیش از این هم با خطر فروچالهها مواجه بودهاند.
در طول جنگ 12 روزه ایران و اسراییل، شهرهایی در 24 استان کشور هدف حمله پهپادی و موشکی قرار گرفتند و طبق تصاویری که در فضای مجازی منتشر میشد، در هر نقطه از اصابت موشک یا پهپاد هم، انفجارهایی مهیب و منجر به تخریب رخ میداد. باتوجه به هشدارهایی که در طول سالهای اخیر درباره زلزلهخیزی و وجود گسلها و فرونشستها در سراسر کشور مطرح کردید، انفجارهای این 12 روز و وزن زیادی که بر اثر موج انفجار به زمین وارد میشده تا چه اندازه میتواند در بروز زلزله تاثیر داشته باشد؟
همین انفجارها، باعث بروز زلزلهها هستند چون انرژی آزاد شده در محل وقوع انفجار، یک زلزله مصنوعی و ناشی از انفجار ایجاد میکند که این زلزله، به صورت موجهای فشاری است و امواج فشاری این زلزله در اطراف محل انفجار، باعث تخریب گسترده و زیاد میشود. البته انفجارهای متعارف و غیرهستهای، باعث ایجاد زلزلههای کوچک میشوند. موشکی که حامل حدود 140 کیلو ماده منفجره باشد، در زمان اصابت و انفجار، باعث ایجاد زلزلهای با بزرگای 1.5 خواهد شد و انفجار بر اثر اصابت هزار کیلو ماده منفجره، زلزلهای با بزرگای حدود 2 ایجاد میکند. انفجارهای در سطح زمین، آثار سطحی زیادی هم دارند ولی در صورت انفجار در هوا، شدت زمین لرزهها و شدت تکانهایی که ثبت میشود، کمتر خواهد بود.
بزرگترین زلزله مصنوعی تاریخ، مهر ماه 1340 و توسط اتحاد جماهیر شوروی و به دنبال انفجار بمب تزار که یک بمب هیدروژنی بود، رخ داده است. این بمب هیدروژنی، معادل 160 مگاتن ماده منفجره بود و اگر این انفجار، در سطح زمین رخ میداد، زلزلهای با بزرگای 7.5 ایجاد میکرد ولی این بمب در هوا منفجر شد و زلزلهای با بزرگای حدود 5.5 ایجاد کرد. انفجار بمب تزار، به دلیل حجم ماده منفجره، بزرگترین انفجار دستساز انسان محسوب میشود.
یعنی حتی انفجار در هوا هم میتواند بر لایههای زمین تاثیر لغزشی و لرزهای بگذارد؟
بله و اگر انفجار بزرگی باشد، زلزله بزرگی هم ایجاد خواهد کرد. البته اغلب انفجارهای بزرگ انسانساز، قبل از امضای پیمانهای سالت در سال 1974 رخ داده و از سال 1974 و به دنبال پذیرش محدودیت کاربرد جنگافزارها توسط امریکا و اتحاد جماهیر شوروی، این انفجارها هم بهشدت کاهش یافت. بعد از اجرای پیمان سالت و تا امروز، صرفا چند انفجار هستهای توسط هند و پاکستان در عملیات متقابل در دهه 1990 میلادی رخ داده است. سپتامبر 2017 هم کرهشمالی در ششمین آزمایش هستهای خود، یک بمب هیدروژنی منفجر کرد و درحالی که برآورد میشد این بمب، حاوی 140 کیلو ماده منفجره بوده، به دنبال این انفجار، زلزلهای با بزرگای 6.3 رخ داد. این زلزله به دلیل عمق صفر کیلومتر در لایههای زمین و الگوهای ناسازگار با زلزلههای زمینساختی، به عنوان یک زلزله ناشی از انفجار تایید شد. البته به دنبال وقوع هر زلزله ناشی از انفجار، این زمینلرزه علاوه بر اینکه بلافاصله در دستگاههای لرزهنگاری دنیا، ثبت و گزارش میشود، غیرطبیعی بودن زمینلرزه و وقوع لرزه به دلیل انفجار هم اعلام میشود. یکی از دلایل مهم توسعه علم زلزلهشناسی بعد از جنگ جهانی دوم، پایش انفجارها بود.