عصر ایران/سواد زندگی؛ مریم طرزی- در طول وقایع غم‌انگیزی همچون مرگ، ما تمایل داریم از کودکان محافظت کنیم تا دنیای ایده‌آل آنها را متزلزل نکنیم. با این حال، صحبت با کودکان درباره مرگ و پاسخ به سوالات کودکان مهم است. در غیر این صورت، آنها از فرصت پردازش صحیح تجربیات خود و سوگواری به شیوه‌ای متناسب با سن شان محروم می‌شوند.
بسیاری از والدین مطمئن نیستند که آیا با فرزندان شان در مورد مرگ صحبت کنند یا نه؛ و اصولاً چگونه این کار را انجام دهند. آنها ترجیح می‌دهند فرزندان شان را از هر چیزی که مربوط به مرگ است دور نگه دارند.
در چنین شرایطی، صحبت کردن در مورد مرگ مهم است. کودکان بلافاصله احساس می‌کنند که مشکلی پیش آمده است و والدین شان حال خوبی ندارند.
اگر با آنها در مورد احساسات شان صادقانه و شفاف صحبت نکنیم، چه بسا آنها در درک وقایع مشکل بیشتری پیدا کنند و سپس ایده‌های خود را به شیوه ای نادرست شکل دهند.
همین انحراف سبب ترس می شود، زیرا تفسیر کودکان از وقایع می‌تواند حتی ترسناک‌تر و ناراحت‌کننده‌تر از خودِ واقعیت باشد.
وقتی به این نتیجه رسیدید که با کودکان از مرگ سخن بگویید و ذهن آن ها را باز کنید و به پرسش های شان پاسخ دهید، بکوشید نکات مطرح شده در زیر را در طول مکالمه در نظر بگیرید:
اطلاعاتی صادقانه در مورد آنچه اتفاق افتاده است به کودکان بدهید.
از به کار بردن اصطلاحاتی مانند «او به خواب رفت»، «او ما را ترک کرد» و غیره برای توصیف مرگ اجتناب کنید. به ویژه کودکان خردسال، همه چیز را به معنای واقعی کلمه می‌گیرند و ماهیت نمادین چنین عباراتی را درک نمی‌کنند که همین موجب ترسی نهادینه شده درمورد مرگ در آنها می شود.
در روند صحبت با کودکان درباره مرگ ممکن است والدین به بچه ها بگویند که فرد متوفی «مرده» یا «درگذشته» است. برای کودکان خردسال، توضیح معنای مرگ یک فرد مهم است.
ذکر ماهیت نهایی مرگ، این واقعیت که متوفی هرگز برنمی‌گردد، چیز خوبی است. همین امر به روند سوگواری کمک می‌کند.
وقتی فردی درگذشته است، بزرگ‌ترها معمولاً با کلمات مختلفی مانند «مرده» یا «درگذشته» درباره او صحبت می‌کنند. اما برای کودکان، درک مفهوم مرگ می‌تواند دشوار باشد. بنابراین، ضروری است که به آنها توضیح داده شود که مرگ یک واقعیت دائمی است و فرد درگذشته هرگز به زندگی بازنخواهد گشت. این نوع توضیحات در کلیت امرِ صحبت با کودکان درباره مرگ، می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر با احساسات خود کنار بیایند و فرآیند سوگواری را راحت‌تر تجربه کنند.
تا آنجا که می توانید اطلاعات لازم و ضروری و تا حد امکان اطلاعات کمی به کودک بدهید. کودک را بیش از حد خسته نکنید. در ابتدا، کودک فقط به این اطلاعات نیاز دارد که فردمورد نظر مرده است.او دیگر برنمی گردد.
در حین صحبت با کودکان درباره مرگ، خودِ سوالات و پرسش های کودکان در طول مکالمه، شما را در پاسخ به تمام سوالات آنها راهنمایی می‌کند. وقتی پاسخی ندارید، صادق باشید. در این مورد، می‌توانید از خود کودک بپرسید که او در این مورد چی فکر می‌کند یا چه تصوری از آن دارد.
بگذارید احساسات شما و احساسات فرزندتان بروز کنند، و بیان شوند. هرگز آنها را سرکوب نکنید. بروز این احساسات همان قدر برای کودک مفید است که القای امید و احساس امنیت در کودکان مفید است.
از آنجایی که کودکان تمایل دارند در مورد همه چیز احساس مسئولیت کنند، مهم است که به هر احساسی که ممکن است داشته باشند، توجه کنید. می‌توانید به آنها اطمینان دهید که هیچ مسئولیتی در قبال مرگ متوفی ندارند.
توجه کنید که هیچ دلیلی برای مجبور کردن کودکان به صحبت کردن وجود ندارد؛ به سادگی به آنها بگویید که می‌توانند در هر زمانی که خودشان دوست داشتند این کار را انجام دهند.
نحوه درک کودکان از مرگ به مرحله رشد آنها بستگی دارد. کودکان به شیوه ای متفاوت از بزرگسالان سوگواری می‌کنند.
سوگواری آنها مداوم نیست؛ به طور متناوب اتفاق می‌افتد. احساسات آنها دائماً در حال تغییر است. از آنجا که آنها به طور متناوب سوگواری را تجربه می‌کنند، سوگواری آنها می‌تواند طولانی‌تر از بزرگسالان باشد.
علاوه بر این، کودکان مهارت‌های محدودی برای بیان احساسات خود و مقابله با احساسات دشوار در یک دوره زمانی بسیار طولانی دارند. به همین دلیل است که آنها برای ابراز غم و اندوه خود و مخفی نگه داشتن آن به شیوه های بیان متناسب با سن شان نیاز دارند (مثلاً فرصت‌هایی برای بازی و حواس‌پرتی). هر کودکی متفاوت و خاص است و مهم است که به آنها اجازه دهیم به روش خودشان سوگواری کنند.
کودکان معمولاً نمی‌توانند احساسات پیچیده‌ای مانند غم و اندوه را به وضوح بیان کنند و ممکن است نتوانند این احساسات را برای مدت طولانی تحمل کنند. به همین دلیل، ضروری است که بزرگ‌ترها به آنها فرصت‌هایی بدهند تا از طریق فعالیت‌های مناسب با سن‌شان، مانند بازی و سرگرمی، احساسات خود را ابراز کنند.
همچنین، هر کودک به طور منحصر به فردی با غم و اندوه خود کنار می‌آید، بنابراین مهم است که بزرگ‌ترها به آنها اجازه دهند تا فرآیند سوگواری را به شیوه‌ای که برای خودشان مناسب است، تجربه کنند.
این رویکرد می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر با احساسات خود کنار بیایند و درک بهتری از وضعیت عاطفی خود پیدا کنند.
بهترین کار این است که روال روزانه آنها را حفظ کرده و ساختارها و مرزهای مشخصی ایجاد کنید. این به کودک اجازه می‌دهد احساس امنیت کند.
آنها به توجه نیاز دارند، و شما نباید در نشان دادن احساسات خود به آنها تردید کنید. این به آنها کمک می‌کند تا بدانند که غمگین بودن و آشکار کردن احساساتشان طبیعی است.
بهتر است کودک داغدار را در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت دهید. این کار حس کنترل آنها را تقویت می‌کند و احساس درماندگی را کاهش می‌دهد.
کودک باید بتواند در صورت تمایل و تا حد امکان در مراسم خاکسپاری شرکت کند. زیرا این فرصت خوبی برای خداحافظی و درک بهتر مرگ است. فرزندتان را برای این کار آماده کنید.
همچنین همراهی و نظارت یک فرد مورد اعتماد که کمتر نگران است، می‌تواند برای کودکان مفید باشد.
کودکان می‌توانند نقاشی کنند، مجسمه بسازند، بازی کنند و غیره تا معنای مرگ را بهتر درک کنند و احساسات خود را بیان کنند.
آنها همچنین باید فرصتی برای خداحافظی داشته باشند.
آیین‌ها می‌توانند به مرحله وداع و مدیریت احساسات منفی کمک کنند. مهم است که کودکان در این فرآیند همراهی شوند.
آیین‌های وداع و نقش آنها در کمک به کودکان برای مدیریت احساسات منفی ناشی از مرگ یا جدایی نقش مهمی دارند. در این فرآیند، حمایت و همراهی بزرگ‌ترها برای کودکان بسیار مهم است تا بتوانند احساسات خود را بهتر درک و مدیریت کنند.
در فرهنگ ایرانی، مراسم سوگواری و وداع با فوتی‌ها شامل آیین‌های خاصی است که به خانواده و به ویژه به کودکان کمک می‌کند تا با غم و اندوه خود کنار بیایند. یکی از این آیین‌ها، برگزاری مراسم چهلم است. در این مراسم، خانواده و دوستان نزدیک فرد متوفی جمع می‌شوند و یاد او را گرامی می‌دارند.
برای کودکان، این مراسم می‌تواند فرصتی باشد تا در کنار بزرگ‌ترها احساسات خود را ابراز کنند. بزرگ‌ترها می‌توانند به کودکان توضیح دهند که چرا این مراسم برگزار می‌شود و چه احساسی دارند.
آنها می‌توانند از طریق داستان‌گویی یا یادآوری خاطرات خوب از فرد متوفی، به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را بهتر درک کنند و از آنها صحبت کنند.
به عنوان مثال، اگر یک کودک دایی یا مادربزرگش را از دست داده باشد، خانواده می‌تواند او را در مراسم چهلم دعوت کند و اجازه دهد تا با دیگران درباره دایی یا مادربزرگش صحبت کند. این کار نه تنها به کودک کمک می‌کند تا احساساتش را بیان کند، بلکه او را در فرآیند سوگواری همراهی می‌کند و احساس تنهایی نمی‌کند.
همچنین، ممکن است خانواده برای کودک یک کاردستی یا نقاشی مرتبط با یاد آن فرد درست کنند تا او بتواند احساساتش را به شیوه‌ای خلاقانه ابراز کند.
این نوع همراهی و حمایت می‌تواند به کودکان کمک کند تا با غم خود کنار بیایند و حس کنند که در این فرآیند تنها نیستند.
می توانیم کودک را با خود بر مزار عزیز از دست رفته ببریم، از او بخواهیم روی مزار گل بگذارد. آن را بشوید. و گیاه سر مزار آب بدهد.
از کودک بخواهید یک نامه خداحافظی بنویسد. یک نقاشی بکشد.
بادکنکی را که با کودک پیامی روی آن نوشته اید، با یاد عزیز از دست رفته هوا کنید.
با هم یک دفتر خاطرات یا جعبه خاطرات درست کنید (که در آن مواردی مانند "خاطرات مورد علاقه من" قرار دهید یا بنویسید "آنچه هنوز می‌خواستید بگویید").
یک آلبوم عکس با هم درست کنید.
برای کودکان با صدای بلند کتاب‌هایی درباره مرگ و خداحافظی بخوانید.
* اطلاعات درج شده در این مقاله برگرفته از سایت بنیاد پرو یوونتوته، بنیاد باسابقه‌ی تضمینِ سلامت روان کودکان و نوجوانان در سوئیس است.
https://www.projuventute.ch/fr/fondation/propos-de-nous
کانال تلگرامی سواد زندگی: savadzendegi@
