خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: از عطیه‌سادات صالحیان، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، پیش از این دو کتاب «در اسارت نفرت»، «آخرین مسابقه» و «مادر عشق» منتشر شده است.
به بهانه جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه ایران و اتحاد و انسجام ملی که مردم در این ۱۲ روز از خود نشان دادند، سراغ این نویسنده رفتیم تا درباره نقش نویسندگان در تقویت و افزایش این اتحاد ملی صحبت کنیم.
مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید؛
* خانم صالحیان، شما به‌عنوان نویسنده و فعال ادبی، حضور نویسندگان و فعالان ادبیات در روزهای جنگ ایران و اسرائیل را چطور دیدید؟ آیا درباره این جنگ و کارهایی که باید در حوزه آگاه‌سازی نوجوانان انجام داد، گفت‌وگوها و تبادل نظراتی بین شما و سایر نویسندگانی که می‌شناسید صورت گرفت؟
الحمدالله در آن چند روز جنگ، هنرمندان به‌خصوص نویسندگان بی‌کار ننشستند و هرکدام به نحوی تلاش کردند در حوزه خود فعالیت بسزایی داشته باشند. من و دیگر دوستانم در تلاش بودیم با نوشتن داستانک‌ها و روایت‌هایمان، ۱۲ روز جنگ تحمیلی را همان‌طور که رخ داده، بنویسیم و حقیقتش را نشان دهیم.
* در این دوره که مرحله جدیدی از جنگ است، چه نظری دارید؟ وظیفه یک نویسنده و فعال ادبی چیست؟
در این‌روزها سوال از چگونگی کارآمدی برای جبهه حق در ذهن هر انسان آزاده و متعهد به دین و وطن، موتور محرک خدمت‌رسانی به هم‌وطنان است. شناسایی حربه‌های دشمن و خط فکری مطلوب آن در جنگ نرمی که بعد از جنگ سخت دنبال می‌کند، روشن‌کننده راه نویسندگان و فعالان ادبی و اجتماعی است.
خرابی و تشویش ذهن جامعه و علی‌الخصوص مخاطب در فضای مجازی برای به‌هم‌زدن انسجام ملی و تاب‌آوری اجتماعی، مهم‌ترین تک یا حمله دشمن است که پاتک آن که حفظ روحیه و وحدت ملی و مقاومت در برابر ظلم (با وام‌گرفتن از آموزه‌های عاشورایی) است، بر عهده یک نویسنده متعهد است.
* ادبیات نوجوان تألیفی تاکنون چه عملکردی داشته است؟ آیا ادبیات در تبیین اینکه اسرائیل و آمریکا دشمن ملت ایران و پیشرفت و توسعه علم و دانش ایرانیان هستند، توانسته است طوری عمل کند که نوجوانِ ایرانی مطلع و هوشیار باشد؟
به نظرم آن‌طور که باید و شاید در این زمینه کار نشده است. حتی در مدارس کمتر به تاریخ معاصر ایران و جهان پرداخته شده و این می‌تواند چالش و خلأ مهمی باشد. در بحث آموزشی باید درباره تاریخ معاصر ایران و جهان بیشتر روی نوجوان کار شود تا تاریخی که مربوط به قرن‌های گذشته است.
* امروزه تألیف ادبیاتی که احساس وطن‌دوستی را در کودکان و نوجوانان تقویت کند، چقدر ضروری است؟ آیا در دهه‌های گذشته عملکرد خوبی در این‌باره داشته‌ایم؟
حقیقتاً تألیف ادبیاتی که احساس وطن‌دوستی را در نوجوان ما تقویت کند، همان‌قدر مهم و ضروری است که تقویت احساس خانواده‌دوستی نوجوانان ما ضرورت دارد؛ یعنی همان‌طور که یک نوجوان به خانواده خودش متعهد است و در این زمینه در مورد پدر و مادر و معاشرت بچه‌ها و … کار می‌شود، باید احساس وطن‌دوستی بچه‌ها هم تقویت شود؛ چراکه وطن هم مانند مادر انسان است و باید راهکارهای حفظ حرمت وطن را به نوجوان آموخت. در دهه‌های گذشته ادبیاتی در حوزه فداکاری و ایثار رزمندگان‌مان، چه در هشت سال دفاع مقدس و چه در دوره‌های بعدی که شهدایی در راه حفظ امنیت و انسجام جامعه داشتیم تألیف شد، اما اگر بیشتر در حوزه زندگی و سیره این شهدا کار شود، حتماً در حس وطن‌دوستی نوجوانان‌مان اثرگذار خواهد بود.
* به نظر شما ادبیات جنگ مقابلِ ادبیات صلح است؟ در حوزه ادبیات کودک، داستان‌های تألیفی و ترجمه بسیاری در بازار نشر کشور وجود دارد که در حوزه ادبیات صلح هستند و از صلح می‌گویند و ماهیت «نه به جنگ» دارند. آیا ما در هر صورت باید به کودکان «نه به جنگ» را یاد دهیم یا در حوزه وطن‌دوستی و دشمن‌شناسی باید مسیر دیگری را طی کنیم؟
به نکته خیلی خوبی اشاره کردید. حقیقتاً ما باید ادبیات جنگ را در کنار ادبیات صلح به بچه‌ها یاد بدهیم، نه در مقابلش. ماهیت نه به جنگ و نه به هر چیزی، در زمان‌های خاص لزوم پیدا می‌کند؛ مثلاً گاهی ممکن است ما بگوییم نه به خشم در حالی که خشم هم در جایگاه خودش ممکن است به دو نوع خشم مذموم و خشم مطلوب تقسیم‌بندی شود یا درباره ترس هم می‌توانیم بگوییم که ترس مطلوب داریم و ترس مذموم. در جایی که جان انسان به خطر می‌افتد، او باید ترس مطلوب داشته باشد تا خودش را از مهلکه دور کند و در موقعیتی نیز که لزومی برای ترسیدن ایجاد نمی‌کند، نباید ترسید و اینجا ترس مذموم ایجاد می‌شود. ضمن اینکه وقتی ما از جنگ حرف می‌زنیم، داریم از دفاع حرف می‌زنیم، چرا که جنگ در منظر ما ایرانی‌ها، دفاع از ایران است و با آن مفهومی که از جنگ در جهان وجود دارد متفاوت است.
بر مبنای این مسئله، «نه به جنگ» هم کلیدواژه‌ای است که متأسفانه دچار این خطا شده است. در دوره‌های جدید خیلی از الزامات اجتماعی را با تعابیر مشابه می‌بینیم که دقیقاً باید برای نوجوانان هرکدام از این‌ها را خوب شرح دهیم که هرچیزی در جایگاه خودش می‌تواند خوب و مفید باشد و اگر در غیر جای خودش باشد، مضر و خسارت‌بار خواهد بود. اینکه ما نه به جنگ را در ذهن بچه‌ها پرورش دهیم یعنی کوتاهی کرده‌ای. خوب است که همیشه به‌دنبال صلح باشیم؛ اما در جایی که طرف مقابل به صلح خودش پایبند نیست و می‌خواهد حقوق ما را پایمال کند، ما باید به بچه‌ها یاد بدهیم که دیگر صلح معنایی ندارد. همان‌طور که امام حسن (ع) در یک برهه‌ای از زندگی انسان ۲۵۰ ساله امامت، با توجه به شرایط موجود صلح کردند و به همان‌صورت هم امام حسینی را داریم که وقتی در مقابل زور و ظلم قرار گرفتند نه به صلح می‌گویند و ندای هیهات منا الذله را فریاد می‌زنند.
* شما در این مرحله از جنگ ایران با اسرائیل که هم فیزیکی است و هم نرم و رسانه‌ای، چه وظیفه‌ای برای خود در قبال نوجوانان و مخاطبان ادبیات تألیفی احساس می‌کنید یا در نظر گرفته‌اید؟
با توجه به شرایط موجود در نظر دارم حس امیدآفرینی، وطن‌پرستی، عزت‌طلبی، ظلم‌ستیزی و همچنین مقایسه عاشورا و وقایع کنونی را در قالب داستان‌ها و رمان‌های جذاب به نوجوانان سرزمینم ارائه دهم. همچنین می‌خواهم با تکیه بر آیات قرآن که بر دفاع از مظلوم و قیام برای عدالت و درنهایت پیروزی جبهه حق تأکید دارد، اثر تولید کنم.
