هش ریت جهانی بیت کوین (Bitcoin) در ژوئن ۲۰۲۵ شدیدترین کاهش سه سال گذشته خود را تجربه کرد. این افت شدید که با قطعی گسترده اینترنت ایران و تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی منطقه همزمان شد، توجه جامعه ارزهای دیجیتال را به خود جلب کرده است و در همان زمان ادعاهای بسیاری در خصوص تاثیر قطعی اینترنت بر کاهش هش ریت بیت کوین مطرح شد.
برای درک دقیق این رویداد، مسیح علوی، کارشناس حوزه ماینینگ و استخراج در گفت‌وگو با ارزدیجیتال نگاهی جامع به تحولات ایران و اکوسیستم استخراج بیت کوین جهانی داشته تا بدانیم آیا واقعاً کاهش هش ریت تحت تاثیر قطعی اینترنت در ایران و ماینرهای ایرانی بوده یا خیر؟
به گزارش کوین تلگراف (Cointelegraph)، هش ریت روزانه جهانی بیت کوین در دوره ۲۹ ماه مه (۸ خرداد) تا ۲۷ ژوئن (۶ تیر) نوسانات قابل توجهی را تجربه کرد. این شاخص از ۹۸۸ اگزاهش بر ثانیه در ۲۹ ماه مه به اوج ۱,۰۴۶ اگزاهش بر ثانیه در روز ۱۱ ژوئن (۲۱ خرداد) رسید. اما سپس کاهش شدیدی آغاز شد که تا ۲۴ ژوئن (۳ تیر) ادامه یافت و هشریت به ۶۶۷ اگزاهش بر ثانیه رسید.
این کاهش تقریباً ۳۶ درصدی از اوج تا پایین‌ترین نقطه در دوره مشاهده شده، توسط کارشناسان به عنوان شدیدترین کاهش در ۳ سال گذشته توصیف شده است.
در همین حال، در ایران از حدود روز ۱۸ ژوئن (۲۸ خرداد) قطعی تقریباً کاملی در اینترنت در سطح ملی ایجاد شد. بر اساس داده‌های نت‌بلاکس (NetBlocks) این رویداد گسترده‌ترین قطعی اینترنت در ایران از سال ۲۰۱۹ بوده است.
در ساعات اولیه این قطعی، تنها ۳ درصد از کاربران ایرانی به اینترنت جهانی دسترسی داشتند. این قطعی حدود ۶۲ ساعت به طول انجامید و تا ۲۱ ژوئن (۳۱ خرداد) به طور جزئی بازیابی شد، اگرچه اتصال کلی زیر سطح عادی باقی ماند. این قطعی با حمله رژیم اسرائیل به ایران و تشدید جنگ همزمان بود.
حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که قطعی اینترنت در ایران تا چه اندازه بر کاهش هش ریت جهانی بیت کوین که در بازه زمانی مشابهی رخ داده، اثر گذار بوده است؟ برای پاسخ به این سوال در ابتدا نگاهی به عملکرد استخرهای بزرگ استخراج بیت کوین جهان خواهیم داشت.
بررسی داده‌های استخراج شده از space.mempool جزئیات هش ریت روزانه چندین استخر استخراج برجسته را ارائه می‌دهد. آنت پول (Antpool) در ۲۹ ماه مه (۸ خرداد) در حدود ۱۷۵ اگزاهش بر ثانیه از هش ریت جهانی را در اختیار داشت و روند کلی نزولی را نشان داد تا ۲۳ ژوئن (۲ تیر) به ۱۴۶.۷۷ اگزاهش بر ثانیه رسید.
ویا بی‌تی‌سی (ViaBTC) عملکرد خود را در حدود ۱۱۴ اگزاهش بر ثانیه آغاز کرد و روند نزولی مشابهی را دنبال نموده و تا اواخر ژوئن به حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ اگزاهش بر ثانیه کاهش یافت. اف۲پول (F2Pool) نیز هش ریت نسبتاً پایداری را حفظ کرد و عموماً در محدوده ۹۰-۹۷ اگزاهش بر ثانیه نوسان داشت. اسپایدر پول (SpiderPool) اما نوسانات قابل توجهی را نشان داد و از حدود ۶۳ اگزاهش بر ثانیه و به ۵۱.۱۵ اگزاهش بر ثانیه رسید.
علوی، کارشناس حوزه استخراج و ماینینگ بیت کوین معتقد است علت اصلی کاهش هش ریت جهانی را باید در چارچوب عملکرد این استخرها درک کرد. او می‌گوید:
عملکرد جمعی این استخرهای اصلی تا حد زیادی کاهش هش ریت جهانی را منعکس کرد، که نشان می‌دهد کاهش قدرت محاسباتی یک پدیده گسترده بود که طیف وسیعی از نهادهای استخراج را تحت تأثیر قرار داد نه اینکه در یک استخر یا منطقه جغرافیایی خاص متمرکز باشد.
نکته حائز اهمیت در تحلیل این دوره، زمان‌بندی دقیق وقایع است. کاهش شدید هش ریت از روز ۱۱ ژوئن (۲۱ خرداد) آغاز شد، در حالی که قطعی گسترده اینترنت ایران از ۱۸ ژوئن (۲۸ خرداد) شروع شد. علوی با اشاره به این آمار تأکید می‌کند:
هش ریت از ۱۵ ژوئن (۲۵ خرداد) تا قبل از اعمال قطعی اینترنت، بیش از ۶.۲۵ درصد کاهش یافته بود. تنها کمی کمتر از ۳ درصد از کل کاهش هش ریت دقیقاً با قطعی اینترنت در ایران همزمان بوده است.
این آمار نشان می‌دهد که هر چند که ماینرهای ایرانی متصل به شبکه تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، اما سهم کلی آنها در هش ریت جهانی به اندازه سایر عوامل اصلی‌تر قابل توجه نبوده است و نمی‌توان قطعی اینترنت در ایران را علت کاهش هش ریت جهانی بیت کوین دانست.
گزارش چینالیسیس (Chainalysis) نشان می‌دهد که نرخ استخراج بیت کوین در ایران از ژانویه ۲۰۲۵ تا ۲۹ ژوئن ۲۰۲۵ عمدتاً ثابت بوده است.
با این حال قطعی اینترنت و هک صرافی نوبیتکس در زمان آغاز جنگ، باعث شده تا سقوط شدیدی در درآمد و فعالیت استخراج کنندگان ایرانی ایجاد شود، هر چند که طبق داده‌های چینالیسیس، به محض وصل شدن اینترنت فعالیت ماینرهای ایرانی به سرعت روندی افزایشی به خود گرفته است.
مسیح علوی، کارشناس حوزه استخراج و ماینینگ بیت کوین بر اساس تحلیل جامع داده‌ها، نتیجه‌گیری کرد:
کاهش قابل توجه هش ریت جهانی که از اواسط ژوئن ۲۰۲۵ مشاهده شد، صرفاً به به قطعی‌های اینترنت ایران قابل انتساب نیست. در حالی که این رویدادها با بخشی از کاهش همزمان بودند و احتمالاً بر ماینرهای ایرانی تأثیر گذاشتند، بخش قابل توجهی از کاهش از قبل به دلیل سایر عوامل اقتصادی و محیطی جهانی در حال وقوع بود و به ایران ربط چندانی نداشت.
در واقع می‌توان گفت که قطعی‌های اینترنت در ایران، عمدتاً به عنوان عاملی برای برجسته کردن و احتمالاً تسریع یک روند نزولی از پیش موجود در هش ریت جهانی بیت کوین عمل کرد و نمی‌توان آن را عامل اصلی و تعیین کننده دانست. واقعیت این است که حساسیت اکوسیستم استخراج جهانی به شرایط اقتصادی و محیطی گسترده‌تر، محرک اساسی‌تری نسبت به رویدادهای ژئوپلیتیکی منفرد محسوب می‌شود.
