عصر ایران؛ دکتر مجید ایرانشاهی - درباره سازمان تامین اجتماعی و و ضعیت عملکردی آن و اینکه آیا واقعا کارآیی دارد یا ندارد بحث های زیادی مطرح است اما یک مساله بدیهی وجود دارد که اگر قدمی در این سازمان یا شعب آن بزنید براحتی متوجه خواهید شد که نه کارفرمایان از عملکرد این سازمان رضایت دارند و نه کارگران.
وضعیت معوقات و بدهی های این سازمان به داروخانه ها و پزشکان هم که کاملا مشخص است. (نمونه: براساس اعلام انجمن داروسازان ایران، بیمه تامین اجتماعی همچنان در صدر بزرگترین بدهکار به داروخانه‌ها تلقی می‌شود. آخرین پرداختی بیمه تامین اجتماعی به داروخانه‌ها مربوط به آذر ۱۴۰۳، بابت سهم سازمان و آبان ۱۴۰۳، بابت یارانه دارو بوده است.)
وضعیت بدهی های دولت به سازمان تامین اجتماعی از زبان مدیرعامل این سازمان در سال 1403 به این شرح است:
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی، از وصول تمامی مطالبات این سازمان از دولت در چارچوب قانون بودجه سال جاری خبر داد و گفت: در شش ماهه دوم امسال، با تصویب شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، در دو نوبت، ۲۰ و ۲۵ هزار میلیارد تومان و با احتساب 32 هزار میلیارد پیشین، در مجموع ۷۷ هزار میلیارد تومان اوراق دریافت کرده‌ایم. ۵۳ هزار میلیارد تومان دیگر از ظرفیت بودجه امسال باقی مانده که مصوب شده تا سهام باکیفیتی مانند سهام هلدینگ خلیج فارس و چند شرکت عمدتاً سودده و بورسی دیگر، به ارزش حدود 57 هزار میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی واگذار شود. (که البته پیرامون آن حرف و حدیث هایی وجود دارد)
گروه شستا با وجود 285 همت دارایی و 107 پروژه و طرح توسعه ای هلدینگ های زیرمجموعه، در سال مالی منتهی به 31 خرداد 1403 با کاهش سود عملیاتی به 29.2 همت، سود خالص 26.5 همت، سود عملیاتی تلفیقی 50 همت و سود خالص تلفیقی 59 همت مواجه شده و همچنان با کاهش بهره وری و کارایی و سود مواجه بوده و کاهش نسبت های مالی، انحلال 22 شرکت، و کاهش سود سرمایه گذاری ها و سود خالص نسبت به سال قبل، نشان دهنده ادامه عملکرد ضعیف مدیریتی و تداوم چرخه تصمیمات نادرست در شستا بوده است.
با توجه به این آمار و ارقام، شستا نه‌تنها از مسیر زیان‌دهی خارج نشده، بلکه به نظر می‌رسد همچنان در همان چرخه تصمیمات نادرست و هزینه‌سازی‌های بی‌برنامه گرفتار مانده است.
صورت‌های مالی میان‌دوره ۹ ماهه منتهی به ۳۰ اسفندماه ۱۴۰۳ که در سامانه کدال منتشر شده، نشان می‌دهد شستا در این دوره زمانی با زیان خالص ۲ هزار و ۲۶۸ میلیارد تومانی مواجه بوده است. این رقم نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشدی ۱۰ درصدی داشته و عملاً مهر تأییدی است بر تداوم روند نامطلوب عملکرد مالی این مجموعه.
گرچه سازمان تامین اجتماعی و شستا پاسخی به این مساله داده اند که شاید خیلی قانع کننده نباشد.
این بخش اصلی درآمد سازمان را تشکیل می‌دهد. حق بیمه از کارگران و کارفرمایان دریافت می‌شود.
رئیس سازمان تامین اجتماعی گفت: در فروردین ۱۴۰۳ حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان (همت) حق بیمه وصول شد، طبق برآورد خرداد ماه هم رقم وصولی تقریباً با همین عدد، یعنی حدود ۹۰ همت، برابری می‌کند. میانگین سالانه نیز چیزی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ همت خواهد بود، در مقابل اما، سازمان با ۳۰ همت کسری ماهانه منابع و در مجموع با ۲۵۰ همت کسری سالانه مواجه است.
شامل درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها، اموال و دارایی‌های سازمان، جرایم و خسارات و ... می‌شود.
وضعیت سازمان اجتماعی از نظر درآمدی و هزینه انطباق ندارد و کسری و نسب بیمه پردازی و پرداختی ها چالش جدی دارد.
تامین اجتماعی برای جبران این کسری برای ایجاد درآمد راحت ترین راه با دوروش پیش گرفته است:
شاید این دو روش در ظاهر بتواند از نظر درآمدی این موضوع را اندکی التیام دهد اما به قیمت اینکه سازمان تامین اجتماعی در کنار آن استراتژی کاهش خدمات و سخت گیری های مضاعف برای دو ذینفع اصلی یعنی کارفرمایان و بیمه شدگان ایجاد می نماید.
مساله آنجا پیچیده تر می شود که غالب ذینفعان در جرگه کسب و کارهای کوچک و متوسط قرار می گیرند و فشار بیش از حد تامین اجتماعی به یکی از دلایل تعطیلی و تعدیل یا عدم توسعه آن ها می شود.
در کنار این موضوع عدم ارائه خدمات مناسب اعم از درمان تا بیمه های بیکاری وغرامت ها و غیره موج نارضایتی را در میان بیمه پردازان اجباری و تبعی در کنار بازنشستگان که نمونه دم دستی آن معوقات فروردین ماه است که اوضاع را به سمت بدتر شدن می برد.
اول واقعیت میدانی از افزایش نارضایتی از تامین اجتماعی بویژه در میان کارفرمایان و بیمه پردازان حکایت دارد و نمی توان از آن فرار کرد.
برای اینکه این وضعیت اندکی بهبود یابد آقای میدری و آقای پزشکیان هرچه سریعتر دست بکار شوید و این سازمان و بنگاه از مسیر ماموریت خود خارج شده را به جاده برگردانید والا هر لحظه امکان دارد مثل یک بمب ساعتی عمل نماید:
1 . قوانین آن را به صورت کلی بویژه در بخش بیمه اجباری مرتبط با کسب و کارها (حق بیمه، حسابرسی، بازرسی، دستمزدهای مقطوع و ....) متناسب با شرایط روز، شفاف و غیر پیچیده تغیر دهید.
2 . کوچک سازی سازمان و خروج از بنگاه داری
این سازمان با استفاده از فرایندهای نوین هرچه سریعتر باید از نظر تعداد منابع انسانی و ساختاری کوچک سازی و چابک شود و در مسیر خروج از بنگاه داری سنگین و حیاط خلوت گام بردارد. 70( هزار کارمند یعنی یک سازمان بسیار بزرگ)
3 . بهبود فرایندها
فرایندهای مختلف در این سازمان عریض و طویل عملا قابلیت بهبود و کوتاه شدن را دارد که با رویکرد کاهش هزینه ها می بایست نسبت به آن ها اقدام نمود.
4 . تغییر رویکرد به فراجناحی
تا زمانی که این سازمان به صورت وابسته به وزارت کار علیرغم سازمان بودن آن وجود دارد عملا نمی توان مدیران فراجناحی و متخصص را در آن دید. به هرحال می بایست برای این شیوه تعاملی سازمان فکر کرد.
القصه این سازمان با توجه به گستره اثرگذاری آن در سطح جامعه درحال تغییر از حیاط خلوت به بمب ساعتی پس آقای پزشکیان و میدری زودتر فکری کنید شاید دیر شود.
