بسیاری از افراد در دنیای ارزهای دیجیتال، اصطلاحات اتریوم و اتر را به جای یکدیگر به کار می‌برند، در حالی که این دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند. اما واقعاً تفاوت اتریوم و اتر چیست؟
این سردرگمی رایج، درک صحیح از یکی از مهم‌ترین فناوری‌های بلاک چین را دشوار می‌کند. به همین دلیل، این مقاله را با هدف رفع این ابهام تهیه کرده‌ایم. در این مقاله تفاوت‌های بنیادین میان اتریوم و اتر را به زبانی ساده و دقیق تشریح می‌کنیم و کاربردهای هریک را توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
اتریوم (Ethereum) یک پلتفرم نرم‌افزاری غیرمتمرکز و متن‌باز مبتنی بر فناوری بلاک چین است که قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) را فراهم می‌کند. اتر (Ether) با نماد اختصاری ETH، ارز دیجیتال بومی پلتفرم اتریوم است.
اتریوم یک بلاک چین (Blockchain) با امکان پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند است. این پلتفرم در سال ۲۰۱۳ توسط برنامه‌نویسی به نام ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) معرفی شد و شبکه آن به‌طور رسمی در ۳۰ جولای ۲۰۱۵ به راه افتاد.
برخلاف بیت کوین که عمدتاً به‌عنوان یک سیستم پرداخت همتابه‌همتا و ذخیره ارزش طراحی شده است، اتریوم از ابتدا با هدفی بزرگ‌تر خلق شد: تبدیل‌شدن به یک پلتفرم جهانی برای اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps). چشم‌انداز بنیان‌گذاران، به ویژه گَوین وود (Gavin Wood)، ایجاد «یک کامپیوتر برای کل سیاره» بود؛ کامپیوتری که نرم‌افزارها روی آن به‌صورت مقاوم در برابر سانسور، از کار افتادگی و تقلب اجرا شوند.
این قابلیت برنامه‌ریزی، اتریوم را از یک بلاک چین ساده به یک زیرساخت برای نسل جدید اینترنت، یعنی همان وب ۳، تبدیل کرده است. اتریوم را در مقاله اتریوم چیست به‌طور کامل توضیح داده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم آن را مطالعه کنید.
اتر (Ether) با نماد اختصاری ETH ارز دیجیتال بومی پلتفرم اتریوم است. اتر دو نقش اصلی و درهم‌تنیده را ایفا می‌کند. اول، یک دارایی دیجیتال و ابزار ذخیره ارزش است که پس از بیت کوین، دومین ارز دیجیتال بزرگ از نظر ارزش بازار محسوب می‌شود. افراد می‌توانند آن را به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری خرید، فروش و نگهداری کنند.
دوم، و مهم‌تر از آن، اتر به‌عنوان سوخت یا «گس» (Gas) برای به حرکت درآوردن شبکه اتریوم عمل می‌کند. هر عملیاتی که در شبکه اتریوم انجام می‌شود، از یک انتقال ساده پول گرفته تا اجرای یک قرارداد هوشمند پیچیده، نیازمند پرداخت هزینه‌ای در قالب اتر است. این ماهیت دوگانه، یکی از دلایل اصلی ارزش ذاتی اتر است. درباره گس در مقاله گس در اتریوم چیست بیشتر بخوانید.
اتریوم و اتر را در جدول زیر مقایسه کرده‌ایم. در این جدول می‌توانید تفاوت‌های اتریوم و اتر را در یک نگاه مشاهده کنید.
| ویژگی | اتریوم | اتر |
|---|---|---|
| نوع | بلاک چین غیرمتمرکز | ارز دیجیتال |
| کاربرد اصلی | اجرای قراردادهای هوشمند | پرداخت گس سرمایه‌گذاری استیکینگ |
| واحد قابل‌معامله | نیست | هست |
| تشبیه | سیستم عامل | پول، سوخت |
اکنون که تفاوت اصلی مشخص شد، به بررسی اجزای فنی می‌پردازیم که اتریوم را به یک کامپیوتر جهانی قابل برنامه‌ریزی تبدیل کرده‌اند.
قراردادهای هوشمند، برنامه‌های کامپیوتری یا اسکریپت‌هایی هستند که به‌صورت خودکار اجرا می‌شوند و شرایط یک توافق در آن‌ها مستقیماً به صورت کد نوشته شده است. این قراردادها روی بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند و این امر باعث می‌شود تراکنش‌ها قابل ردیابی، برگشت‌ناپذیر و خودکار باشند، بدون اینکه نیازی به یک مرجع مرکزی، سیستم حقوقی یا واسطه وجود داشته باشد.
برای مثال، می‌توان یک قرارداد هوشمند نوشت که به‌طور خودکار هر سال در روز تولد یک شخص، مبلغی اتر به کیف پول او ارسال کند. این یک دستور شرطی if-then است که به‌صورت خودکار اجرا می‌شود. برای آشنایی بیشتر با قراردادهای هوشمند پیشنهاد می‌کنیم مقاله قرارداد هوشمند چیست را مطالعه کنید.
ماشین مجازی اتریوم یا EVM (Ethereum Virtual Machine)، محیط اجرایی برای قراردادهای هوشمند در شبکه اتریوم است. اگر اتریوم را کامپیوتر جهانی بدانیم، EVM پردازنده مرکزی (CPU) آن است. این نرم‌افزار، کدی را که در قراردادهای هوشمند نوشته شده (و به فرمتی به نام bytecode کامپایل شده) می‌خواند و اجرا می‌کند.
اهمیت EVM فراتر از شبکه اتریوم است و به یک استاندارد صنعتی در دنیای بلاک چین تبدیل شده است. بسیاری از بلاک چین‌های دیگر مثل اولنچ (Avalanche) و پالیگان (Polydon) با EVM سازگار (Compatible) هستند و این یک مزیت برای آن‌هاست.
برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps، اپلیکیشن‌هایی هستند که روی یک شبکه غیرمتمرکز مانند اتریوم ساخته می‌شوند. برخلاف برنامه‌های سنتی، منطق بک‌اند (backend) آن‌ها به‌جای سرورهای متمرکز، روی قراردادهای هوشمند اجرا می‌شود.
برای درک بهتر، یک DApp را با یک برنامه سنتی مانند توییتر مقایسه کنید. در توییتر، یک شرکت مرکزی سرورها، داده‌ها و قوانین را کنترل می‌کند و می‌تواند پست‌ها را سانسور کرده یا کاربران را مسدود کند. اما در یک نسخه غیرمتمرکز که روی اتریوم ساخته شده باشد، قوانین در یک قرارداد هوشمند کدنویسی شده‌اند و هیچ نهاد واحدی نمی‌تواند بدون اجماع جامعه، تراکنشی را مسدود یا قوانین را تغییر دهد.
بخش فرانت‌اند (frontend) یک DApp، یعنی آنچه کاربر می‌بیند، می‌تواند یک وب‌سایت یا اپلیکیشن موبایل عادی باشد، اما به‌جای ارتباط با یک سرور خصوصی، با بلاک چین اتریوم تعامل دارد. DAppها را در هم در مقاله اپلیکیشن غیرمتمرکز یا DApp چیست به‌صورت کامل توضیح داده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم آن را بخوانید.
در این بخش بیشتر از تئوری به عمل می‌پردازیم و کاربردهای ملموس اتر را که یک کاربر یا سرمایه‌گذار با آن‌ها مواجه خواهد شد، بررسی می‌کنیم.
گس (Gas) هزینه‌ای است که برای انجام یک تراکنش یا اجرای یک قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم پرداخت می‌شود. این هزینه با واحدهای بسیار کوچکی از اتر به نام gwei محاسبه می‌شود. هر gwei برابر است با ۱۰ به توان منفی ۹ اتر.
گس دو هدف اصلی را دنبال می‌کند:
فرمول محاسبه کارمزد گس به این صورت است:
کارمزد گس = واحدهای گس مصرفی (Gas Limit) * (کارمزد پایه + کارمزد اولویت)
اتر را می‌توان از همه صرافی‌های بزرگ کریپتو خرید. همان طور که گفتیم، وقتی از «خرید اتریوم» حرف می‌زنیم، در اصل منظورمان خرید اتر است.
قیمت اتریوم در برهه‌های زمانی مختلف افزایش چشمگیری را تجربه کرده. بالاترین قیمت تاریخ اتر در زمان نگارش این مقاله، ۴,۶۱۹ دلار بوده است. این ارز دیجیتال دومین ارز بزرگ بازار بعد از بیت کوین است و قطعاً در سبد سرمایه‌گذاری هر شخصی که به کریپتو علاقه‌مند است جای دارد.
پس از به‌روزرسانی بزرگ The Merge، اتریوم از مکانیزم اجماع اثبات کار (Proof-of-Work) به اثبات سهام (Proof-of-Stake) مهاجرت کرد. در این سیستم، به‌جای ماینرها، اعتبارسنج‌ها (Validators) را داریم که با قفل کردن یا «استیک کردن» (staking) اترهای خود، به تأمین امنیت شبکه و تأیید تراکنش‌ها کمک می‌کنند. برای تبدیل شدن به یک اعتبارسنج مستقل، فرد باید ۳۲ واحد اتر را استیک کند.
البته کاربرانی که کمتر از ۳۲ اتر دارند هم می‌توانند با پیوستن به استخرهای استیکینگ (Staking Pools) در این فرایند شرکت کرده و متناسب با سهم خود پاداش دریافت کنند. این ویژگی، اتر را به یک دارایی مولد تبدیل می‌کند. در این باره هم در مقاله استیکینگ چیست به‌طور کامل صحبت کرده‌ایم.
خیر. با اینکه در عمل این دو اصطلاح به‌جای هم به کار می‌روند، اتریوم شبکه بلاک چین و اتر ارز اصلی این شبکه است.
اتریوم یک بلاک چین غیرمتمرکز است که کاربردهای زیادی مثل اجرای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دارد. اتر ارز دیجیتال بومی این بلاک چین است.
هر تراکنشی که در شبکه اتریوم انجام می‌شود، نیاز به مقداری کارمزد دارد. این کارمزد با اتر پرداخت می‌شود.
با اینکه اصطلاح خرید اتریوم خیلی رایج است، عبات درست خرید اتر است که از طریق همه صرافی‌های کریپتو امکان‌پذیر است.
در این مقاله تفاوت اتریوم و اتر را از جنبه‌های مختلف بررسی کردیم. درک تفاوت بین اتریوم و اتر بیش از یک نکته فنی است؛ این تمایز، کلید فهم یکی از مهم‌ترین انقلاب‌های فناوری در دهه اخیر است. اتریوم صحنه نمایش جهانی و اتر بازیگر اصلی است که اجرای این نمایش را ممکن می‌سازد.
درک این تفاوت برای هر توسعه‌دهنده، کاربر یا سرمایه‌گذاری که به‌دنبال تعامل با آینده اینترنت است، حیاتی است. البته که به‌عنوان نکته پایانی باید اشاره کنیم که موفقیت اتریوم روی قیمت اتر تأثیر می‌گذارد. قیمت اتر را عوامل متعددی تعیین می‌کند، اما یکی از مهم‌ترین این عوامل، همان ویژگی‌های فادامنتال اتریوم است.
