آمار‌های رسمی گمرک، تصویری نگران‌کننده از تجارت خارجی کشور در چهارماهه ابتدایی سال ارائه می‌دهد؛ کاهشی که نه‌تنها نشانه ضعف در سیاست‌گذاری‌های کلان است، بلکه می‌تواند هشداری جدی برای آینده اقتصادی ایران باشد.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، تازه‌ترین گزارش گمرک ایران از افت ارزش تجارت خارجی غیرنفتی در چهار ماهه ابتدایی امسال حکایت دارد. از ابتدای سال تا پایان تیرماه، مجموع تجارت غیرنفتی کشور به ۶۱ میلیون و ۲۰ هزار تن با ارزش ۳۴ میلیارد و ۱۷۵ میلیون دلار رسید؛ آماری که نسبت به مدت مشابه سال قبل، تنها ۰.۴۸ درصد رشد وزنی داشته، اما از نظر ارزشی، ۱۰ درصد کاهش را ثبت کرده است.
جزئیات این کاهش، قابل تامل است. به گونه ای که صادرات غیرنفتی با افت ۵.۵۱ درصدی و واردات با کاهش شدیدتر ۱۴.۲۰ درصدی ارزش همراه بوده‌اند. صادرات محصولات پتروشیمی نیز با وجود سهم بالای خود، از این روند مستثنی نبوده و با افت ۸.۳۰ درصدی در وزن و ۱۰.۲۲ درصدی در ارزش مواجه شده است.
سیاست‌های اشتباه؛ تجارت را زمین‌گیر کرد
مهراد عباد، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و تهران، در گفت‌و‌گو با تابناک تأکید کرد که «وزن» صادرات نباید معیار اصلی ارزیابی مسئولان دولتی باشد؛ بلکه آنچه اهمیت دارد «ارزش» کالاست.
وی با انتقاد از نگاه کمی دولت‌ها، اظهار داشت: در دنیای امروز، کالایی با وزن کم، اما ارزش‌افزوده بالا، نشانه یک اقتصاد پویاست. اما ما همچنان خام‌فروشی می‌کنیم و با این روند، ارزش صادراتی‌مان کاهش یافته است.
این فعال بخش خصوصی با اشاره به دلایل اصلی افت تجارت خارجی، افزود: از تحریم‌های بین‌المللی، سردرگمی در سیاست‌های ارزی بانک مرکزی و بروکراسی‌های سنگین، مسائلی است که نه‌تنها صادرات، بلکه واردات را نیز با چالش مواجه کرده‌اند. فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز بیشتر شده و بین چهار تا هشت ماه زمان می‌برد و این تأخیر، به معنای توقف چرخ واردات است.
این عضو اتاق بازرگانی همچنین از دشواری بازگشت ارز صادراتی و تعهدات ارزی می‌گوید که انگیزه صادرکنندگان را به شدت کاهش داده است.
عباد اظهار داشت: بسیاری از مقررات موجود در تجارت خارجی، متعلق به ۱۵ تا ۲۰ سال قبل‌اند و دیگر پاسخگوی نیاز‌های امروز نیستند. مفاهیمی مثل سقف، سهمیه، سابقه و فرمول‌های پیچیده واردات، نه‌تنها کارآمد نیستند، بلکه زمینه‌ساز فساد هم شده‌اند. این ساختار باید بازنگری شود.
تجارت خارجی قربانی بحران قطعی برق
وی در ادامه به بحران انرژی هم اشاره کرد و گفت: قطعی برق و گاز به خصوص طی ماه‌های اخیر، تولید را فلج کرده و در نتیجه، عرضه کالا برای صادرات کاهش یافته است. این در حالی است که جنگ ۱۲ روزه نیز تاثیر منفی داشته و وقفه‌ای حدود یک‌ماهه در تولید ایجاد کرد.
به گزارش تابناک، در کنار مشکلات ساختاری و سیاستی، بحران تأمین انرژی صنایع نیز یکی از عوامل کلیدی افت صادرات کشور بوده است. به گونه‌ای که به دنبال عدم برنامه ریزی وزارت نیرو، قطعی‌های گسترده برق در ماه‌های ابتدایی سال، به‌ویژه در صنایع فولادی، سیمانی و پتروشیمی، باعث توقف یا کاهش تولید شده و به‌طور مستقیم بر کاهش حجم صادرات اثر گذاشته است. هرچند باید توجه داشت که این بحران محدود به برق نبوده و در نیمه دوم سال نیز با آغاز فصل سرد و تکرار تجربه زمستان‌های گذشته، خطر قطعی گاز نیز گریبان صنایع را می‌گیرد و باید برای رفع این موارد چاره اندیشی شود.
