همشهری آنلاین - گروه پارلمانی: ابزار «کارت زرد» در سال‌های اخیر به یکی از روش‌های رایج مجلس شورای اسلامی برای اعمال نظارت بر عملکرد وزرا تبدیل شده، این روزها بار دیگر به‌واسطه کارت زرد اخیر مجلس به سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به صدر اخبار بازگشته است؛ اما پرسش اساسی اینجاست که کارت زرد مجلس چه پیامدی برای وزرا دارد؟
کارت زرد مجلس یعنی چه؟
در ساختار نظارتی مجلس، اگر پاسخ وزیر به پرسش نماینده‌ای قانع‌کننده نباشد، موضوع به رأی کل نمایندگان گذاشته می‌شود. اگر اکثریت رأی به «قانع نشدن» بدهند، آن وزیر یک «کارت زرد» دریافت می‌کند.
در گذشته و براساس آیین‌نامه داخلی مجلس در صورت دریافت سه کارت زرد، موضوع استیضاح وزیر می‌توانست در دستور کار قرار گیرد اما در سال‌های اخیر و با اصلاح آیین نامه داخلی دریافت سه کارت زرد الزاماً باعث کلید خوردن استیضاح نخواهد شد؛ این ابزار بیشتر نقش هشدار سیاسی و علنی دارد. بسیاری از وزرا، حتی پس از دریافت کارت زرد، تا پایان دوره خود در کابینه باقی می‌مانند.
در عمل، کارت زرد ممکن است فشار سیاسی یا رسانه‌ای بر وزیر را افزایش دهد اما تضمینی برای پیگیری جدی‌تر مثل استیضاح یا برکناری نیست، بیشتر یک «تذکر علنی» است که قدرت چانه‌زنی نمایندگان را بالا می‌برد.
فتح‌الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با همشهری آنلاین با تأکید بر نقش نظارتی مجلس می‌گوید: «کارت زرد یک اخطار علنی به وزیر است و به‌هیچ‌وجه به معنای مماشات نیست. این پیام را منتقل می‌کند که اگر اصلاحی صورت نگیرد، مجلس در استفاده از ابزارهای شدیدتر تردید نخواهد کرد.»
وی افزود: «مجلس نمی‌خواهد با اولین نارضایتی، به سمت استیضاح برود. اما اگر وزیری به هشدارها بی‌اعتنا باشد، مسیر برخورد قاطعانه باز است»
کارنامه کارت زردها در دولت‌های اخیر
در دولت‌های قبل نیز وزرای متعددی کارت زرد دریافت کرده‌اند، اما تنها در معدودی از موارد به استیضاح منجر شده است؛ برخی وزرا تا دو کارت زرد دریافت کرده‌اند بدون اینکه استیضاح شوند.
گرچه کارت زرد الزاماً به برکناری وزیر منتهی نمی‌شود، اما بیانگر آن است که مجلس در مسیر نظارت بر عملکرد وزرا، از ابزارهای قانونی خود استفاده می‌کند و نسبت به کاستی‌ها بی‌تفاوت نیست. نمایندگان با استفاده از کارت زرد، پیامی روشن و هشدارآمیز به دولت می‌دهند، بی‌آنکه بلافاصله به سراغ آخرین راهکار یعنی استیضاح بروند، این روند نشان می‌دهد که مجلس تلاش دارد با رویکرد تدریجی و مبتنی بر گفت‌وگو، مسیر اصلاح را باز نگه دارد و در عین حال، هزینه‌های تصمیمات شتاب‌زده برای کشور را کاهش دهد. کارت زرد اخیر به وزیر فرهنگ نیز در چارچوب هشداری جدی و قانونی برای بازنگری در عملکرد، پیش از آن‌که موضوع به استیضاح و تغییر وزیر بیانجامد قابل تحلیل است.
