وحید مافی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به نقش‌آفرینی رسانه‌ها در شرایط کنونی بر اساس منویات مقام معظم رهبری اظهار کرد: کارکرد رسانه‌ها در دنیای امروز دچار تحولات اساسی شده و از یک ابزار اطلاع‌رسانی صرف، به ابزاری تأثیرگذار در زندگی روزمره و تنویر افکار عمومی در عرصه‌های مختلف بدل شده‌اند.
کارشناس و فعال رسانه‌ای بیان کرد: با تغییر گسترده در شیوه‌های تولید، توزیع و مصرف محتوا، رسانه‌ها از حالت یک‌طرفه به ساختاری تعاملی تغییر شکل یافته و سرعت انتشار اخبار و تنوع محتوا نیز به گونه‌ای است که رسانه‌ها را به شمشیری دو لبه تبدیل نمودند. اگر رسانه‌های سنتی نتوانند ساختار خود را به‌روز نمایند، در اثرگذاری و جذب مخاطب دچار چالش خواهند شد.
وی ادامه داد: رسانه‌ها در دنیای امروز، مرزهای جغرافیایی را پشت سر گذاشته و با کمترین هزینه، امکان صدور محتوا به خارج از مرزها را دارند. هر فرد در جامعه می‌تواند یک رسانه باشد؛ انسان رسانه‌ها علاوه بر ایجاد فرصت، ممکن است تهدیدهایی نیز متوجه جامعه نماید، به‌ویژه اگر از اصول اخلاقی، حرفه‌ای و منشور رسانه‌ای عدول کند. در چنین فضایی، پدیده‌هایی مانند اخبار جعلی یا همان فیک‌نیوزها گسترش خواهد داشت.
این فعال رسانه‌ای تأکید کرد: فعالان رسانه‌ای و عرصه خبر، ذیل پرچم جمهوری اسلامی و با اطلاع‌رسانی دقیق و واقعی درباره دستاوردهای کشور، نقش مهمی در حفظ غرور ملی و تقویت هویت اسلامی-ایرانی ایفا کنند.
وی با اشاره به اهمیت «روایت اول» تصریح کرد: در گذشته توجه کافی به روایت اول نمی‌شد و حتی گاهی شاهد سانسور در رسانه‌های رسمی بودیم؛ این فضا به تقویت فیک‌نیوزها انجامید و به پاشنه آشیل رسانه‌های در کشور تبدیل شد.
مافی ادامه داد: رسانه‌ها می‌توانند با نقد منصفانه و ارائه راهکارهای منطقی، به ارتقای سطح آگاهی عمومی کمک کنند. در شرایط کنونی، رسانه‌های رسمی و میکرورسانه‌هایی که در چارچوب قانون و اخلاق فعالیت دارند، سد نخست در برابر نفوذ فرهنگی بیگانگان خواهد بود و با تولید محتوای غنی بر اساس ارزش‌های ایرانی-اسلامی، می‌توانند فرهنگ بومی را تقویت کنند.
رسانه‌ها می‌توانند در تقویت همبستگی اجتماعی نیز نقش‌آفرینی کنند
وی گفت: رسانه‌ها می‌توانند علاوه بر ایجاد اعتماد نسبت به سیاست‌ها و برنامه‌های نظام، در تقویت همبستگی اجتماعی نیز نقش‌آفرینی کنند. ایفای صحیح این نقش، منجر به حفظ هویت ملی و ترویج پیام‌های مثبت خواهد شد.
وی درباره جنگ تحمیلی اخیر صهیونیست‌ها نیز افزود: به‌گفته فرماندهان نظامی، کارشناسان و تأکیدات مقام معظم رهبری، جنگ ۱۲ روزه اخیر صرفاً در ظاهر میان ایران و رژیم صهیونیستی بود، اما در واقع، جبهه کفر با ابزارهای متنوع و حمایت اکثر کشورهای متخاصم، علیه کشور ما وارد میدان شدند که یکی از مهم‌ترین ابزارهای این جنگ، رسانه بود.
مافی افزود: در این جنگ ترکیبی، دشمن با استفاده از انواع ترفندهای عملیات روانی و جنگ شناختی و با مدرن‌ترین تاکتیک‌های جنگ سایبری تلاش داشت با بزرگ‌نمایی ضعف‌ها و تحقیر دستاوردها، روحیه ملی را تضعیف کنند.
این فعال رسانه‌ای با اشاره به اهمیت «روایت اول» خاطرنشان کرد: اگر عنصر روایت اول در اختیار دشمن باشد، فضای رسانه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ناچار خواهیم شد برای خنثی‌سازی آن هزینه‌های سنگینی را متحمل شویم. دو اصل پرهیز از سانسور و بیان واقعیت در روایت اول اهمیت دارد.
مافی ادامه داد: در دنیای امروز، سانسور دیگر ممکن نیست؛ هر فرد با یک گوشی تلفن همراه می‌تواند دست به روایت‌سازی بزند و حتی فراتر از مرزهای جغرافیایی اثر بگذارد. در جنگ روایت‌ها، خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای کشور با روایت صحیح از رخدادها در واقع در مسیر صیانت از حقیقت و تقویت غرور ملی حرکت می‌کنند.
خبرنگاران باید برای ارتقا سواد رسانه‌ای خود و مخاطبانشان تلاش کنند
وی تأکید کرد: رسانه‌ها باید بر اساس داده‌های دقیق و منابع معتبر، واقعیت‌ها را بازتاب دهند و از شایعه‌پراکنی بپرهیزند. البته طرح این نکته ضروری است خبرنگاران باید برای ارتقا سواد رسانه‌ای خود و مخاطبانشان تلاش کنند.
این کارشناس رسانه اظهار کرد: رسانه و خبرنگار می‌توانند با تحلیل درست، سره را از ناسره جدا کرده و در دام روایت‌های مسموم دشمن گرفتار نشوند.
مافی گفت: گاهی روایت اول در اختیار ما نیست، در این شرایط باید با بیانی ساده، حرفه‌ای و قابل فهم برای عموم، اهداف دشمن را تبیین و روایت صحیح را ارائه کنیم.
وی با اشاره به اینکه در دنیای انسان رسانه‌ها حتی یک لایک یا کامنت می‌تواند تأثیرگذار باشد، گفت: رفتار اهالی رسانه مورد توجه فعالان مجازی قرار دارد، صاحبان قلم باید خود را متعهد به منافع ملی، صداقت حرفه‌ای و صیانت از کشور بدانند. امروز محور جنگ رسانه‌ای، هدف قرار دادن امید است.
مافی تأکید کرد: در برابر تلاش‌های رسانه‌ای دشمن برای ایجاد ناامیدی، باید صحنه را به‌درستی شناخت و در جهت تقویت جبهه رسانه‌ای کشور گام برداشت. رسانه‌های داخلی نباید ناخواسته پازل دشمن را تکمیل کنند.
وی ادامه داد: در جنگ ترکیبی اخیر، دل‌ها و افکار مردم آماج حملات رسانه‌ای بودند. رسانه‌های کشور باید با راهبردی درست، سیاست‌گذاری رسانه‌ای منسجم و تبلیغ مؤثر، به مقابله با این تهاجم پرداخته و در مسیر امیدآفرینی تلاش کنند.
وی با استناد به بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب گفت: ایشان هشدار دادند که برخی جریان‌های داخلی ناخواسته به یأس‌افکنی کمک می‌کنند. این مسئله حساس است و رسانه‌ها باید راهبرد خود را به سمت اقتدار ملی سوق دهند.
تعلل در پاسخگویی، مردم را به سمت منابع غیررسمی سوق می‌دهد
مافی افزود: یکی از ضعف‌های رسانه‌ای ما در بحران اخیر، واکنش‌های کند و انفعالی به شایعات فضای مجازی بود. تعلل در پاسخگویی، مردم را به سمت منابع غیررسمی سوق می‌دهد. در واقع روایت اول همان عنصری است که دشمن و عوامل پیاده نظام آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه، خلع سلاح می‌کند.
وی تصریح کرد: برخی رسانه‌های داخلی هنوز به زبان بیانیه‌محور و غیرجذاب متوسل هستند و از تکنیک‌های نوین رسانه‌ای مانند روایت‌پردازی دراماتیک، زبان ساده و تصویرسازی غافل مانده‌اند. رسانه‌ها باید از حالت تدافعی خارج شوند و قدرت ابتکار و روایت‌سازی تهاجمی داشته باشند.
مافی با اشاره به عملکرد برخی رسانه‌های داخلی در وقایع اخیر اظهار کرد: هرچند برخی رسانه‌ها عملکرد خوبی داشتند، اما برای پیروزی در جنگ روایت‌ها، نیاز به بازسازی ساختاری، استفاده از نیروهای خلاق، زبان رسانه‌ای نو و ابزارهای کارآمد داریم تا بتوانیم در برابر ابزار رسانه‌ای دشمن، به حالت تهاجمی برسیم.
این کارشناس در ادامه با تأکید بر نقش رسانه‌های محلی گفت: رسانه‌های محلی و بومی را می‌توان به پایگاه‌های کوچک جنگ روایت‌ها تبدیل نمود. رسانه‌های کوچک و محله‌محور می‌توانند با تولید مستنداتی از آداب، زبان، هنر و سبک زندگی اقوام مختلف، تصویر مثبتی از تنوع فرهنگی کشور ارائه دهند.
وی ادامه داد: پرداختن به موضوعاتی همچون شهدا، مفاخر علمی، تاریخ و فرهنگ در رسانه‌های محلی می‌تواند به تقویت هویت جمعی کمک کند. این روایت‌ها حس همدلی و تعلق را در میان اقوام تقویت می‌کند.
مافی تأکید کرد: رسانه‌های بومی باید مطالبات قانونی و فرهنگی اقوام را شفاف، محترمانه و بدون جهت‌گیری منعکس کنند تا از تبدیل شدن این مطالبات به ابزار رسانه‌های معاند جلوگیری شود.
این کارشناس تصریح کرد: رسانه‌های محلی اگر به‌جای تمرکز صرف بر مسائل محلی، به وحدت ملی و بازنمایی فرهنگی منطقه خود بپردازند، می‌توانند نقش مؤثری در مقابله با روایت‌های تجزیه‌طلبانه ایفا کنند. در این مسیر، پشتیبانی رسانه‌های ملی و جمعی نیز ضروری است.
وی درباره نقش خبرنگاری بحران گفت: در بحران‌هایی نظیر بلایای طبیعی، حملات تروریستی و چالش‌های اجتماعی، خبرنگاران و فعالان شبکه‌های اجتماعی نقش دوگانه و حساسی دارند؛ می‌توانند عامل آرامش باشند یا ناخواسته موجب تشویش و اضطراب شوند.
مافی ادامه داد: خبرنگاران حرفه‌ای با اطلاع‌رسانی دقیق، سریع و مسئولانه، می‌توانند دیوار دفاعی در برابر جنگ روانی دشمن ایجاد کنند. همچنین با بازتاب ایثار و مشارکت‌های اجتماعی، موجب تقویت همدلی خواهند شد.
وی تأکید کرد: خبرنگاران باید مطالبه‌گری مسئولانه و منصفانه از نهادها را در دستور کار داشته باشند؛ البته این فرآیند نباید با غوغاسالاری همراه شود، بلکه باید به تقویت اعتماد عمومی کمک کند.
مافی در پایان گفت: خبرنگاران واسط بین مردم و مسئولان هستند. آنان باید صدای مشکلات مردم را مسئولانه منتشر کرده و در پیگیری مطالبات و پاسخگویی نهادها نقش‌آفرینی کنند. از سوی دیگر، مسئولان نیز موظف‌اند در مواجهه با رسانه‌ها، رفتاری حرفه‌ای داشته و پاسخ به افکار عمومی را در سرلوحه وظایف خود بدانند.
