همشهری آنلاین – گروه سیاسی: توافق صلح باکو و ایروان بار دیگر موضوع «کریدور زنگزور» را در کانون توجه رسانه‌ها و محافل سیاسی و دیپلماتیک قرار داده است. بحث مدیریت ۹۹ ساله آمریکا بر این کریدور از یک سو و خطر افزایش نقش‌آفرینی نیروهای فرامنطقه‌ای در قفقازجنوبی ازسوی دیگر، از موضوع‌هایی است که به عنوان بخشی از دغدغه‌های ایران در این زمینه مطرح می‌شود.
علاوه‌بر آنها تهران در زمینه «زنگزور» ملاحظات امنیتی، اقتصادی و ژئوپلیتیک مهمی دارد که بررسی آنها، کلید فهم راهبردهای جمهوری‌اسلامی دراین پرونده به‌حساب می‌آید.
موضع ایران درباره زنگزور
۱- موضع ایران پس از توافق ۲۰۲۰:
- مخالفت با تغییر مرزها و نقض حاکمیت ارمنستان
- مخالفت با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز جنوبی
- تأکید تهران بر لزوم کنترل کامل کریدور زنگزور ازسوی ارمنستان
- لزوم جلوگیری از تبدیل زنگزور به یک کریدور فرامرزی خارج از حاکمیت ارمنستان
- مخالفت با افزایش نقش‌آفرینی نیروهای فرامنطقه‌ای در مجاورت مرزهای ایران
- نگرانی از کاهش نقش ترانزیتی ایران
۲- دیپلماسی فعال پس از توافق اخیر:
- دکتر ولایتی، مشاور رهبرمعظم‌انقلاب: ایران مانع ایجاد کریدور ایالات متحده در قفقاز می‌شود
- ارتباط نخجوان و جمهوری آذربایجان نیازی به دالان ندارد
- تأکید بر نگرانی ایران از «مداخله خارجی» (به‌ویژه حضور آمریکا در مدیریت کریدور برای ۹۹ سال)
- مخالفت با تهدید امنیت و ثبات منطقه
دلایل اهمیت کریدور زنگزور برای ایران
۱- امنیتی:
- کریدور زنگزور در استان سیونیک ارمنستان، هم‌مرز با ایران قرار دارد.
- هرگونه تغییر در کنترل این منطقه یا حضور نیروهای خارجی (مانند آمریکا یا ناتو) می‌تواند تهدیدی مستقیم برای امنیت مرزی ایران باشد.
- مدیریت فرامنطقه‌ای کریدور ممکن است به حضور نظامی غرب یا اسرائیل در نزدیکی مرزهای ایران منجر شود. (به‌ویژه با توجه به تحولات پس از جنگ ۱۲ روزه)
- حفظ مرز مشترک با ارمنستان برای ایران از نظر امنیتی حیاتی است.
- کریدور زنگزور می‌تواند با ایجاد تنش‌های قومی یا سیاسی در منطقه، به بی‌ثباتی در نزدیکی مرزهای ایران منجر شود.
۲- اقتصادی:
- این کریدور می‌تواند زمینه‌ساز کاهش مزیت‌ها و درآمدهای ترانزیتی ایران شود.
- کریدور به اصطلاح ترامپ می‌تواند به تضعیف جایگاه ایران به‌عنوان یک هاب ترانزیتی در منطقه منجر شود.
۳- ژئوپلیتیک:
- کریدور می‌تواند کاهش نفوذ ایران در قفقاز جنوبی را به‌دنبال داشته باشد.
- احتمال تغییر توازن قدرت منطقه‌ای به سود رقبای ایران در منطقه وجود دارد.
- دخالت آمریکا در توافق صلح و مدیریت کریدور، می‌تواند به مثابه یک تهدید ژئوپلیتیکی برای ایران باشد.
- احتمال تحت‌تأثیر قرار گرفتن همکاری‌های کریدوری ایران و روسیه وجود دارد.
- حفظ توازن ژئوپلیتیک منطقه در پرتوی مناسبات ایران و ارمنستان اهمیت ویژه‌ای برای ایران دارد.
ایران چه باید می‌کرد؟
- دیپلماسی فعال‌تر در میانجیگری صلح به‌ویژه از طریق سازوکار منطقه‌ای ۳+۳ (ایران، روسیه، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان)
- تقویت روابط اقتصادی با جمهوری‌آذربایجان با هدف تأثیرگذاری بر تصمیم‌های باکو
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ترانزیتی جایگزین
- تقویت اتحاد همکاری‌های راهبردی با ارمنستان به‌منظور جلوگیری از نقش‌آفرینی نیروهای فرامنطقه‌ای
- رایزنی‌های گسترده‌تر در محافل بین‌المللی و برجسته‌سازی حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در قفقاز جنوبی
- تقویت همکاری‌های منطقه‌ای با روسیه درباره کریدور زنگزور
مواضع ترکیه و روسیه
ترکیه
موضع: حمایت فعال از صلح
دلیل: تأکید بر «فرصتی تاریخی» و «رویدادی بسیار مهم» برای ثبات در قفقاز جنوبی
راهبرد: حمایت از صلح باکو و ایروان با هدف بازگشایی کریدور زنگزور برای تقویت ارتباطات اقتصادی و تجاری با آسیای مرکزی
هدف:
- افزایش نفوذ منطقه‌ای
- ایجاد توازن در برابر نفوذ روسیه
- تأمین منافع اقتصادی
روسیه
موضع: حمایت همراه با احتیاط از توافق صلح (استقبال از توافق صلح بین ارمنستان و جمهوری‌آذربایجان)
نکته: نگرانی مسکو از کاهش نفوذ و تأثیرگذاری منطقه‌ای خود در پرتوی نزدیکی باکو به غرب و کریدور زنگزور
راهبرد: تأکید روسیه بر همکاری‌های منطقه‌ای با نگاه بر مضرات حضور نیروهای غربی در قفقاز جنوبی
هدف:
- حفظ نفوذ منطقه‌ای در قفقازجنوبی
- حفاظت از مزیت‌های اقتصادی در منطقه
- تأکید بر پایبندی باکو به توافق‌های دوجانبه
