در دنیای امروز، فناوری به‌سرعت درحال تغییر سبک زندگی و کسب‌وکار ماست. یکی از حوزه‌هایی که تحول زیادی از تکنولوژی گرفته، صنعت مالی است. در این میان، اصطلاح «فینتک» یا همان «FinTech» به‌دفعات شنیده می‌شود، اما شاید برای بسیاری این سؤال پیش بیاید که واقعاً فین تک چیست؟ یا دقیق‌تر بپرسیم: فین تک یعنی چه؟
در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که فینتک چیست، چه کاربردهایی دارد، چه شرکت‌هایی در ایران در این حوزه فعال هستند و چه آینده‌ای پیش روی آن است. همچنین به سؤالاتی مانند «ارتباط بین بانک و فین تک» یا «استارتاپ فین تک چیست» پاسخ می‌دهیم.
اما تعریف فین تک تنها به همین محدود نمی‌شود. امروزه فینتکها طیف وسیعی از خدمات را شامل میشوند: از پرداخت آنلاین گرفته تا بیمه، سرمایهگذاری، وام‌دهی، ارز دیجیتال و حتی مشاوره مالی هوشمند.
فینتک یعنی بهره‌گیری از تکنولوژی برای ساده‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر کردن خدمات مالی. این فناوری‌ها معمولاً توسط استارتاپ‌ها یا شرکت‌های فناوری مالی توسعه داده میشوند و به‌صورت اپلیکیشن، وب‌سایت یا حتی ابزارهای هوش مصنوعی در دسترس کاربران قرار میگیرند.
فینتکها نیاز به حضور فیزیکی را کاهش داده‌اند. امروزه برای باز کردن حساب، انتقال وجه یا حتی گرفتن وام، لازم نیست به بانک بروید. فقط با چند کلیک از طریق گوشی‌تان، می‌توانید اکثر این کارها را انجام دهید.
فرض کنید قصد دارید برای دوست‌تان پول بفرستید. به‌جای رفتن به بانک یا استفاده از دستگاه خودپرداز، فقط با باز کردن یک اپلیکیشن مثل آپ یا روبیکا، کار را در چند ثانیه انجام می‌دهید. این یعنی فینتک! فناوری که کارهای مالی‌تان را ساده و سریع کرده است.
فینتکها در حوزه‌های بسیار متنوعی فعالیت دارند. برخی از مهم‌ترین حوزه‌های فینتک عبارت‌اند از:
این گستردگی باعث شده فینتکها نه‌تنها برای کاربران معمولی، بلکه برای بانکها، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها جذاب باشند.
برخلاف تصور رایج، فینتکها دشمن بانکها نیستند؛ بلکه در بسیاری موارد مکمل آنها محسوب میشوند. بانکها با استفاده از فینتکها می‌توانند خدمات دیجیتال بهتری به مشتریان ارائه دهند. از سوی دیگر، فینتکها بدون زیرساخت بانکی، امکان فعالیت گسترده ندارند.
البته در برخی کشورها، فینتکها توانسته‌اند به‌صورت مستقل نیز رشد کنند و حتی بخشی از بازار بانکداری سنتی را تصاحب نمایند. بااین‌حال، همکاری بین فینتکها و بانکها، الگویی است که در بیشتر کشورها درحال اجراست.
فینتک در بانکداری به معنی دیجیتالی شدن خدمات بانکی است. از اپلیکیشن‌های موبایل بانک گرفته تا سرویس‌های پرداخت الکترونیک و بانکداری بدون شعبه، همه تحت تأثیر فینتک هستند. برخی از بانکهای ایرانی نیز درحال توسعه زیرساختهای فین‌تکی خود هستند تا بتوانند خدمات نوآورانه‌تری ارائه دهند.
استارتاپ فینتک شرکتی است نوپا که با استفاده از فناوری، یک خدمت مالی جدید و خلاقانه ارائه میدهد. این استارتاپ‌ها معمولاً کوچک‌اند، اما سرعت رشد بسیار بالایی دارند. برای مثال، استارتاپ‌هایی که خدمات پرداخت اعتباری، سرمایهگذاری خودکار، یا کیف پول دیجیتال ارائه میدهند، نمونه‌هایی از استارتاپ‌های فین‌تکی هستند.
انجمن فینتک معمولاً به نهادی گفته می‌شود که با هدف حمایت، تنظیم‌گری و توسعه فعالیت فینتکها تشکیل می‌شود. این انجمن‌ها می‌توانند بین دولت، بانکها و شرکت‌های فینتک ارتباط برقرار کنند تا مشکلات قانونی، امنیتی و فنی آنها برطرف شود. در ایران نیز انجمن فینتک از سال ۱۳۹۶ با هدف حمایت از فعالان این حوزه راهاندازی شده است.
فینتک در ایران با وجود محدودیت‌های قانونی و تحریمی، رشد چشمگیری داشته است. بسیاری از مردم امروزه از اپلیکیشن‌های پرداخت، کیف پول دیجیتال، سامانه‌های خرید اقساطی یا سرمایهگذاری آنلاین استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی مثل آپ، زرین‌پال، باهمتا، فاندوران و پی‌پینگ ازجمله نمونه‌های موفق فینتک در ایران هستند.
با اینکه چالش‌هایی مثل مجوزدهی، نظارت، یا محدودیت‌های بانکی وجود دارد، اما آینده فینتک در ایران روشن به نظر می‌رسد.
شرکت‌های فینتک، شرکت‌هایی هستند که در یکی از زمینههای ارائه خدمات مالی با تکیه بر فناوری فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها ممکن است در قالب استارتاپ یا حتی در ساختار بزرگ‌تر فعالیت کنند. بعضی از آنها مستقل هستند و برخی با بانکها همکاری نزدیکی دارند.
فینتکها معمولاً با استفاده از اپلیکیشن موبایل، وب‌سایت یا APIهای بانکی به کاربران خدمات میدهند. این خدمات ممکن است شامل دریافت و پرداخت، پیگیری تراکنش، گزارش‌گیری مالی، تحلیل هزینه‌ها، سرمایهگذاری خودکار، احراز هویت آنلاین و حتی ارائه کارت‌های مجازی باشد.
در ادامه به معرفی اهداف اصلی فینتک می‌پردازیم.
در ایران نیز فین‌تک‌هایی توانسته‌اند اعتماد کاربران را جلب کنند:
در سطح بین‌المللی، فینتکها نه‌تنها تحول بزرگی در صنعت مالی ایجاد کرده‌اند، بلکه به شرکت‌هایی با ارزش بازار چند ده میلیارد دلاری تبدیل شدهاند. در ادامه با برخی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین فینتکهای جهان آشنا می‌شویم:
Stripe یک شرکت آمریکایی است که خدمات پرداخت آنلاین را برای کسب‌وکارهای اینترنتی فراهم می‌کند. این شرکت به توسعه‌دهندگان اجازه میدهد به‌راحتی سیستم پرداخت را به وب‌سایت یا اپلیکیشن خود متصل کنند.
Stripe به‌دلیل رابط کاربری ساده، امنیت بالا و پشتیبانی از تراکنش‌های بین‌المللی، بین فروشگاه‌های آنلاین بسیار محبوب است. برندهایی مثل آمازون، Shopify و Google از خدمات این شرکت استفاده می‌کنند.
Ant Financial که با نام جدید Ant Group نیز شناخته می‌شود، بازوی فینتک شرکت علی‌بابا در چین است. این شرکت پلتفرم معروف Alipay را مدیریت می‌کند که یکی از بزرگ‌ترین سیستم‌های پرداخت موبایلی در جهان محسوب می‌شود.
Ant Group علاوه‌بر خدمات پرداخت، در زمینه وام‌دهی، بیمه دیجیتال و سرمایهگذاری هم فعالیت دارد. ارزش این شرکت تا پیش از توقف عرضه اولیه سهام (IPO)، حدود ۳۰۰ میلیارد دلار برآورد شده بود.
Robinhood یک اپلیکیشن سرمایهگذاری آمریکایی است که امکان خرید و فروش سهام، ETF و ارزهای دیجیتال را بدون پرداخت کارمزد فراهم می‌کند.
این شرکت با هدف دموکراتیزه‌کردن سرمایهگذاری تأسیس شد تا افراد عادی، همانند ثروتمندان، به بازارهای مالی دسترسی پیدا کنند. Robinhood به‌دلیل رابط کاربری ساده، اجرای سریع معاملات و تمرکز بر نسل جوان، در میان کاربران محبوب شده و نقش بزرگی در رشد سرمایهگذاری خرد ایفا کرده است.
Square که اکنون با نام Block Inc شناخته می‌شود، شرکتی آمریکایی است که به کسب‌وکارهای کوچک اجازه میدهد تراکنش‌های کارت بانکی را با دستگاه‌های ساده‌تری انجام دهند. این شرکت محصولات متنوعی مانند اپلیکیشن Cash App، ابزارهای حسابداری و سیستم‌های پرداخت تلفن همراه ارائه میدهد.
Square نقش مهمی در دیجیتالی‌کردن اقتصاد کسب‌وکارهای کوچک در آمریکا داشته و به آنها امکان داده با کمترین هزینه وارد دنیای پرداخت الکترونیک شوند.
این شرکت‌ها نه‌تنها از لحاظ ارزش مالی بزرگ هستند، بلکه هرکدام الگویی برای صدها فینتک دیگر در سراسر جهان بوده‌اند. آنها نشان میدهند که چطور می‌توان با ترکیب خلاقیت و فناوری، خدمات مالی را برای میلیون‌ها نفر آسان‌تر و در دسترس‌تر کرد.
هر فین‌تکی می‌تواند یک استارتاپ باشد، ولی هر استارتاپی فینتک نیست. تفاوت اصلی در نوع فعالیت است:
یعنی فینتک زیرمجموعه‌ای از استارتاپ‌هاست که روی فناوری‌های مالی تمرکز دارد.
صنعت فینتک، مجموعه‌ای از شرکت‌ها، استارتاپ‌ها، بانکها، سرمایه‌گذاران و نهادهای نظارتی است که در راستای دیجیتالی کردن خدمات مالی فعالیت می‌کنند. این صنعت به‌سرعت درحال رشد است و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده نقش پررنگ‌تری در اقتصاد کشورها ایفا کند.
فینتک دیگر یک مفهوم فانتزی یا محدود به کشورهای پیشرفته نیست. امروز در زندگی روزمره همه ما حضور دارد؛ از پرداخت قبض گرفته تا سرمایهگذاری با گوشی موبایل.
حالا که می‌دانیم فینتک چیست، باید بپذیریم که آینده صنعت مالی به‌شدت وابسته به این فناوری‌ها خواهد بود. اگرچه چالش‌هایی مانند امنیت، قوانین نظارتی یا دسترسی همگانی وجود دارد، اما فینتکها آمده‌اند که بمانند و تحول آفرین باشند.
فینتکها خدمات متنوعی در زمینههای پرداخت آنلاین، انتقال وجه، کیف پول دیجیتال، دریافت وام، سرمایهگذاری آنلاین، خرید قسطی، بیمه هوشمند، مشاوره مالی و حتی خدمات مرتبط با رمزارزها ارائه میدهند. این خدمات معمولاً از طریق اپلیکیشن یا پلتفرمهای دیجیتال در اختیار کاربران قرار میگیرند.
خیر. فینتکها معمولاً مکمل بانکها هستند، نه جایگزین آنها. بسیاری از فینتکها خدمات خود را بر بستر زیرساختهای بانکی ارائه میدهند. البته در برخی کشورها، بانکهای تمام دیجیتال هم ایجاد شدهاند، اما همچنان تعامل با بانکهای سنتی ادامه دارد.
بله، فعالیت در حوزه فینتک در ایران با رعایت قوانین و دریافت مجوزهای لازم از نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی، شاپرک یا بیمه مرکزی امکانپذیر است. البته قوانین این حوزه هنوز درحال توسعه هستند و برخی چالشها نیز در مسیر فینتکهای ایرانی وجود دارد.
برای شروع یک استارتاپ فینتک نیاز به دانش مالی و فنی، تیم متخصص، مجوزهای قانونی، تأمین سرمایه و تحلیل دقیق نیاز بازار دارید. همچنین باید به موضوعات مهمی مثل امنیت اطلاعات، تجربه کاربری و تعامل با نهادهای بانکی توجه ویژه داشته باشید.
