به گزارش خبرنگار مهر، بررسی‌های میدانی و داده‌های رسمی سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که افت فشار در برخی از فازهای میدان مشترک پارس جنوبی وارد مرحله‌ای محسوس شده است. هشدار کارشناسان روشن است که اگر پروژه‌های فشار افزایی به‌موقع اجرا نشود، ایران طی پنج تا هفت سال آینده ممکن است بخشی عمده از ظرفیت تولید گاز خود را از دست بدهد. این کاهش نه‌تنها امنیت انرژی کشور را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز کمبود شدید برق و افزایش خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده و حتی گسترده شود.
پارس جنوبی؛ قلب تپنده گاز ایران در آستانه افت فشار
با آغاز سال ۱۴۰۴، نشانه‌های کاهش فشار مخزن در پارس جنوبی – بزرگ‌ترین میدان گازی جهان – از سطح هشدار عبور کرده و به یک دغدغه ملی بدل شده است. بر اساس اظهارات مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، در برخی بلوک‌های این میدان، افت فشار آغاز شده و زمان برای واکنش و اجرای طرح‌های فشار افزایی محدود است. اهمیت این میدان در تأمین انرژی کشور به حدی است که بیش از ۷۰ درصد گاز ایران، مستقیم یا غیرمستقیم، از آن تأمین می‌شود؛ گازی که شریان حیاتی تأمین سوخت نیروگاه‌ها، صنایع بزرگ، و مصرف‌کنندگان خانگی را تشکیل می‌دهد.
تاریخچه برداشت از میدان به‌خوبی نشان می‌دهد که انفجار تولید در دو دهه گذشته، با وجود دستاوردهای اقتصادی، هزینه‌ای پنهان نیز داشته است: کاهش تدریجی فشار مخزن. در صنایع گاز، افت فشار به معنای کاهش سرعت و حجم برداشت و افزایش هزینه‌های تولید است و اگر اقدامات فشار افزایی انجام نشود، مخزن عملاً به سمت افت شدید و بازگشت‌ناپذیر تولید حرکت خواهد کرد.
اهمیت فشار افزایی؛ خط دفاع اول امنیت انرژی
فشار افزایی یا “Wellhead Compression” در میدان‌های گازی، فرآیندی است که با استفاده از ایستگاه‌های کمپرسور و روش‌های تزریق گاز یا هوا، جریان گاز را با فشار کافی به خطوط انتقال هدایت می‌کند. در غیاب چنین فرآیندهایی، حتی اگر گاز زیرزمینی فراوان باشد، توان انتقال آن به سطح زمین کاهش می‌یابد.
کارشناسان انرژی بارها تأکید کرده‌اند که حفظ سطح کنونی تولید گاز در ایران بدون اجرای پروژه‌های فشار افزایی تقریباً غیرممکن است. این هشدار زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که بدانیم هر مترمکعب گاز از دست‌رفته، به معنای ظرفیت برقی است که دیگر تولید نخواهد شد و جایگزین آن، جز با سوخت‌های آلاینده و گران، ممکن نیست.
داده‌های نگران‌کننده ۱۴۰۴
بر اساس گزارش رسمی منتشرشده در اردیبهشت‌ماه، اگر هیچ اقدام جدی برای فشار افزایی صورت نگیرد، تولید روزانه پارس جنوبی طی پنج تا هفت سال آینده ممکن است تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب کاهش یابد؛ معادل نزدیک به یک‌سوم تولید فعلی. این کاهش به‌طور مستقیم بر تأمین گاز نیروگاه‌های گازسوز و سیکل ترکیبی اثر گذاشته و احتمال خاموشی‌ها را افزایش می‌دهد.
حمیدرضا موسوی متخصص صنعت گاز و کارشناس ارشد حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: افت فشار یعنی افت توان تولید برق. کاهش گاز از پارس جنوبی می‌تواند شبکه برق را با کمبود سوخت مواجه کند و این همان جرقه‌ای است که خاموشی‌های گسترده را شعله‌ور خواهد کرد.
پیامدهای بی‌توجهی؛ از خاموشی تا تورم
به گفته وی کاهش تولید گاز، علاوه بر تهدید امنیت برق، زنجیره‌ای از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد. صنایع بزرگ همچون فولاد و پتروشیمی با کاهش عرضه گاز روبه‌رو خواهند شد، تولید کاهش می‌یابد، اشتغال آسیب می‌بیند و فشار قیمتی بر بازار و مصرف‌کننده نهایی بیشتر خواهد شد. این سناریو می‌تواند نارضایتی اجتماعی و فشار تورمی شدید ایجاد کند.
او می‌گوید اگر امروز فشار افزایی را جدی نگیریم، فردا حتی با تزریق بودجه و تلاش فنی، ممکن است نتوانیم کاهش فشار را جبران کنیم. آن زمان، تعطیلی صنایع و نارضایتی اجتماعی دیگر فقط یک احتمال نخواهد بود، بلکه واقعیتی تلخ خواهد شد.
تجربه قطر؛ درسی که نباید نادیده گرفت
قطر، شریک ایران در میدان مشترک، با آغاز نشانه‌های افت فشار، بلافاصله پروژه‌های مدرن فشار افزایی را راه‌اندازی کرد. این کشور علاوه بر حفظ ظرفیت تولید، توانسته است جایگاه خود را در بازار جهانی گاز مایع تثبیت کند. مقایسه این دو مسیر، پیام واضحی دارد: اقدام سریع و سرمایه‌گذاری هدفمند، نه‌تنها مانع کاهش تولید می‌شود بلکه دریچه‌های تازه‌ای برای صادرات و درآمدزایی باز می‌کند.
فرصت محدود برای تصمیم بزرگ
حفظ امنیت انرژی کشور، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند یک تصمیم ملی است. اجرای یک نقشه راه جامع فشار افزایی با جدول زمانی دقیق، سرمایه‌گذاری کلان (با حضور بخش خصوصی و سرمایه خارجی)، و استفاده از فناوری‌های روز باید در اولویت سیاست‌گذاری قرار گیرد.
برای موفقیت، پروژه‌ها باید با مدیریت متمرکز، شفافیت در گزارش‌دهی، و پایش دقیق پیش بروند. همچنین، بهره‌گیری از فناوری‌های نو مانند سیستم‌های پایش فشار مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌تواند ریسک کاهش تولید را به حداقل برساند. زمان برای ایران محدود است. هر سال تأخیر، هزینه جبران‌ناپذیری به کشور تحمیل می‌کند. افت فشار، اگر امروز مهار نشود، فردا به بحران خاموشی و آسیب به ستون فقرات اقتصاد منجر خواهد شد. آینده برق ایران، در گرو تصمیماتی است که همین امروز درباره فشار افزایی در پارس جنوبی گرفته می‌شود.
