با نزدیک شدن به فصل بازگشایی مدارس، بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌ها آماده می‌شوند تا پس از تعطیلات تابستانی، مسیر رفت‌وآمد به مدرسه را با استفاده از سرویس‌های مدرسه‌ای آغاز کنند.
اما از آنجایی که سرویس‌ها، نقش مهمی در تأمین امنیت و آرامش خاطر والدین دارند و نظارت دقیق و متمرکز بر عملکرد این سرویس‌ها، به دلیل تضمین سلامت و امنیت دانش‌آموزان، امری ضروری است، سامانه سپند به عنوان یک راهکار نوین و متمرکز از سال 1398 راه‌اندازی شد.
سامانه سپند (سامانه پایش ناوگان دانش‌آموزی) با هدف ساماندهی بهتر سرویس‌های مدارس و ایجاد نظارت متمرکز بر رانندگان و ناوگان، توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور طراحی و پیاده‌سازی شد اما از سال گذشته این سامانه تحت نظارت سازمان تاکسیرانی شهرداری تهران به عنوان مرجع اصلی صدور تأییدیه شرکت‌های متقاضی ارائه خدمات حمل‌ونقل دانش‌آموزی فعالیت خود را ادامه داد.
بر این اساس، سال گذشته بیش از 3000 راننده در سامانه سپند ثبت‌نام کردند و تأییدیه‌های لازم برای آن‌ها صادر شد اما با توجه به عدم ثبت نام بسیاری از دانش‌آموزان در سامانه سپند و ارائه سرویس به آن‌ها از طریق مدارس یا بسترهای غیررسمی و آزاد، آیین‌نامه اجرایی سرویس‌های دانش‌آموزی در شهریور 1402 اصلاح و فرصت یک ماهه ای داده شد تا هم ثبت نام دانش آموزان نیازمند سرویس از طریق مدارس انجام شود و هم شرکت های متقاضی ارائه این خدمات نسبت به ثبت نام و دریافت برچسب سرویس مدرسه اقدام کنند تا ناوگان تأیید شده برای دانش‌آموزان به کار گرفته شود.
جریمه 100 هزار تومانی برای متخلفین حوزه سرویس مدارس
با اجرای طرح نظارتی در سال گذشته، 1200 مورد تخلف ثبت و جریمه 100 هزار تومانی برای این خودروها اعمال شد؛ برای سال تحصیلی جاری تاکنون 8 هزار دانش‌آموز در سامانه سپند ثبت‌نام کرده‌اند و 112 شرکت متقاضی ارائه خدمات سرویس دانش‌آموزی هستند که از این میان 71 شرکت تأیید صلاحیت گرفته‌اند اما این پرسش مطرح است آیا این جریمه بازدارندگی دارد یا خیر و اجرای تمام و کمال این طرح به چه عواملی بستگی دارد؟
شادی مالکی؛ مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران معقتد است برای ممانعت از فعالیت شرکت‌هایی که در بسترهای غیررسمی فعالیت می‌کنند، قطعاً نیازمند همکاری و مساعدت کامل آموزش‌وپرورش هستیم.
وی در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: اگر شرکت‌هایی که به‌صورت غیرمجاز و ثبت‌نشده در سامانه سپند فعالیت دارند، همچنان به ارائه خدمات در مدارس ادامه دهند و مدیران مدارس نیز از این موضوع ممانعت نکنند، در واقع انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت شرکت‌هایی که در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و ملزم به پرداخت مالیات، بیمه و رعایت پروتکل‌های قانونی هستند، باقی نخواهد ماند.
جریمه 100 هزار تومانی بازدارندگی کافی ندارد
مالکی با اشاره به جریمه‌های سال گذشته برای سرویس‌های غیرمجاز گفت: مبلغ پایین جریمه‌ها باعث شده تا این اقدامات بازدارندگی کافی نداشته باشند؛ خودروی غیرمجاز ممکن است تنها یکبار جریمه شود و پیدا کردن دوباره آن در سطح شهر دشوار است. اگر تعداد سرویس‌های غیرمجاز کم بود، پلیس می‌توانست با بازدیدهای میدانی بازدارندگی ایجاد کند، اما اکنون که فقط حدود 10 درصد دانش‌آموزان ثبت‌نام شده در سامانه سرویس مجاز دریافت می‌کنند، تعداد زیادی سرویس غیرمجاز در سطح شهر فعالند.
وی تأکید کرد که برای مقابله با این مشکل نیازمند سازوکار جدیدی هستیم که بدون همکاری آموزش و پرورش و مدیران مدارس محقق نخواهد شد. مدیران مدارس باید از ورود شرکت‌های بدون تأیید سامانه و سرویس‌های غیرمجاز جلوگیری کنند تا دانش‌آموزان با این سرویس‌ها تردد نکنند. همچنین پیگیری‌های گسترده‌ای در سطح شورای تأمین، وزارت کشور و استانداری‌ها در جریان است تا بسترهای غیرقانونی جمع‌آوری شوند، اما سازمان تاکسیرانی به دلیل نداشتن اختیارات ضابط قضایی، توان مقابله حقوقی مستقیم با این شرکت‌ها را ندارد.
مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران تصریح کرد: تمام مدارس از طریق اداره کل آموزش و پرورش مطلع شده‌اند و اطلاع‌رسانی رسمی نیز باید توسط این نهاد انجام شود. شرکت‌های غیرمجاز نه ناوگان خود را تأیید می‌کنند، نه بیمه و مالیات پرداخت می‌کنند و به همین دلیل فعالیت آن‌ها برایشان بسیار ساده‌تر است. اما راه‌حل واقعی ایجاد یک عامل بازدارنده قوی است که نه شهرداری و سازمان تاکسیرانی، بلکه نهادهای ذی‌ربط موظف به اجرای آن هستند.
لزوم افزایش جرائم و بازدارندگی برای حفظ امنیت دانش‌آموزان
با وجود اقدامات انجام‌شده و راه‌اندازی سامانه سپند برای ایجاد شفافیت و افزایش ضریب ایمنی در تردد دانش‌آموزان، شواهد نشان می‌دهد که تا زمانی که نظارت‌ها قوی‌تر نشوند، همکاری آموزش‌وپرورش و مدیران مدارس به‌صورت کامل و عملیاتی شکل نگیرد، و مهم‌تر از آن، بازدارندگی قانونی واقعی از طریق افزایش جرائم و برخورد قاطع با سرویس‌های غیرمجاز اعمال نشود، این طرح نمی‌تواند به اهداف اصلی خود دست یابد.
طرح‌هایی مانند سپند، اگرچه از نظر زیرساختی و نیت‌گذاری، حرکت مثبتی در مسیر نظم‌بخشی به حمل‌ونقل دانش‌آموزی به شمار می‌روند، اما اگر ضمانت اجرایی قوی، پشتیبانی قضایی و پیوست فرهنگی و اجتماعی لازم را نداشته باشند، به تدریج خاصیت خود را از دست می‌دهند و در عمل، جای خود را به شیوه‌های غیررسمی، کم‌هزینه و پرخطر می‌دهند.
در نهایت، مهم‌ترین اصل در اجرای موفق چنین طرح‌هایی، عزم جدی همه دستگاه‌های مرتبط و ایجاد اراده‌ای مشترک برای مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی است؛ در غیر این صورت، «سامانه سپند» نیز در کنار دیگر سامانه‌های نیمه‌فعال، تنها به ثبت‌نام‌های نمادین و گزارش‌های سالانه محدود خواهد شد، بی‌آنکه در امنیت واقعی دانش‌آموزان تأثیری ملموس داشته باشد.
