فایننشال تایمز نوشت «فرانسه، آلمان و بریتانیا به سازمان ملل اعلام کردهاند که در صورت عدم ازسرگیری مذاکرات ایران با آمریکا و جامعه بینالمللی درباره برنامه هستهایاش، آماده فعالسازی سازوکار «اسنپبک» و بازگرداندن تحریمها علیه تهران هستند.»
وزرای خارجه این سه کشور اروپایی موسوم به «E3» روز سهشنبه با ارسال نامهای به سازمان ملل هشدار دادهاند که در صورت عدم اقدام ایران، این سازوکار فعال خواهد شد. آنان در این نامه گفتهاند که به ایران پیشنهاد تمدید مهلت دادهاند تا از بازگشت خودکار تحریمها در اواخر ماه جاری جلوگیری شود.
در این نامه که به دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، و شورای امنیت ارسال شده و نسخهای از آن به دست فایننشال تایمز رسیده، سه کشور اروپایی عضو برجام با تکرار ادعاهای پیشین، اعلام کرده اند که: «بهطور شفاف گفتهایم که اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ راهحل دیپلماتیک را نپذیرد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، E3 آماده فعالسازی مکانیزم اسنپبک است.» این نامه که به امضای ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، و دیوید لامی، وزیر خارجه بریتانیا رسیده، دو ماه پس از آن ارسال شده که آمریکا و اسرائیل به سایتهای هستهای ایران حمله کردند.
در سال ۲۰۱۸ و در دوره نخست ریاستجمهوری دونالد ترامپ، آمریکا از توافق هستهای که در دوره باراک اوباما میان ایران و قدرتهای جهانی امضا شده بود خارج شد. این توافق همچنان برقرار است و محدودیتهای قابل توجهی بر برنامه هستهای ایران در ازای لغو تحریمها اعمال میکند.
تحریمهای سازمان ملل در ۱۸ اکتبر به پایان میرسند، مگر اینکه یکی از طرفهای باقیمانده، بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه یا چین، مکانیزم اسنپبک را فعال کند.
ماه گذشته، تروئیکای اروپایی در مذاکرات ترکیه به ایران گفته بود که در صورت موافقت تهران با ازسرگیری مذاکرات با آمریکا و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی پیش از سپتامبر، مهلت پایان اوت را میتوان تمدید کرد. با این حال، یک دیپلمات غربی این مذاکرات را «سخت» توصیف کرد و روز سهشنبه تروئیکای اروپایی اعلام کردند که پیشنهاد تمدید از سوی ایران «بیپاسخ» مانده است. وزرای خارجه این کشورها تأکید کردهاند که «تمدید محدود» میتواند زمان بیشتری برای مذاکرات با هدف دستیابی به توافق هستهای جدید فراهم کند، در حالی که امکان بازگرداندن تحریمها برای جلوگیری از اشاعه هستهای همچنان حفظ میشود.
پس از نشست استانبول در ژوئیه، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، به فایننشال تایمز گفته بود که تروئیکای اروپایی هیچ «مبنای حقوقی یا اخلاقی» برای فعالسازی اسنپبک ندارد و هشدار داد که در صورت انجام این اقدام، ایران قدرتهای اروپایی را از مذاکرات هستهای آینده کنار خواهد گذاشت. عراقچی، اروپا را به عدم پایبندی به تعهدات برجام متهم کرده و گفته بود که مکانیزم اسنپبک «دیگر اهمیتی ندارد». او افزود: «الان هیچ دلیلی برای مذاکره با اروپاییها وجود ندارد چون آنها نه میتوانند تحریمها را بردارند و نه کاری انجام دهند. اگر اسنپبک را اجرا کنند، این یعنی راه برای آنها به پایان رسیده است.»
وزرای تروئیکای اروپایی در نامه خود تأکید کردهاند که از نظر حقوقی «بهوضوح و بدون ابهام» حق بازگرداندن تحریمها علیه ایران را دارند، چرا که تهران از سال ۲۰۱۹ «عمداً» از تعهدات خود در توافق هستهای عدول کرده است. فایننشال تایمز در ادامه گزارش خود آورده است: ایران گفته است که همچنان برای گفتوگو با دولت ترامپ باز است، اما پس از حمله اسرائیل و تنها ۴۸ ساعت پیش از آغاز ششمین دور مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، موضع سختگیرانهتری اتخاذ کرده است. عراقچی تأکید کرده که ایران خواستار تضمین از سوی آمریکا مبنی بر عدم حمله در جریان مذاکرات آتی و همچنین اقدامات اعتمادساز، از جمله موافقت واشنگتن با جبران خسارات جنگی به ایران است. در ماه ژوئن، ایران اعلام کرد که همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، که بازرسانی در ایران دارد را به دنبال جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی ایران با اسرائیل، به حالت تعلیق درآورده است. یک مقام ارشد آژانس روز دوشنبه در تهران با مقامات ایرانی دیدار کرده، اما این نهاد بینالمللی هنوز درباره این سفر اظهار نظر نکرده است.
به گزارش ایرنا، «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری روز دوشنبه 20 مرداد ماه در پاسخ به پرسشی درباره احتمال فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریمهای ایران در شورای امنیت گفت: ابزارسازی از سازوکار موسوم به «ماشه» برای اعمال فشار علیه ایران، نشانه تمایل سه کشور اروپایی به عدم نقشآفرینی سازنده و جدی در این موضوع است. تأکید ما این است که کشورهای اروپایی، به دلایل روشن، هم بهجهت قصور در ایفای تعهدات خود طبق برجام و هم به دلیل رویکردشان پس از تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی علیه ایران و خودداری از اتخاذ موضعگیری منطقی و قانونی در برابر این قانونشکنی آشکار، عملاً خود را از مزایای عضویت در برجام محروم کردهاند.
بقائی در این خصوص ادامه داد: اروپا، اگر تمایل به نقشآفرینی سازنده، اثرگذار و معتبر در فرایند مذاکرات مرتبط با موضوع هستهای دارد، باید رویکرد خود را بازبینی کند. قطعاً استفاده از این موضوع بهعنوان تهدیدی برای فشار علیه ایران، نتیجهای در بر نخواهد داشت، جز آنکه اروپا را بیش از گذشته به حاشیه براند.
سه کشور اروپایی در شرایطی در چندماه اخیر با تکرار ادعاها درباره عدم پایبندی ایران به تعهدات هستهای ذیل برجام و یا زیر سوال بردن پایبندی ایران به تعهدات پادمانی نسبت به فعالسازی اسنپبک هشدار میدهند که تا پیش از خروج آمریکا از برجام، پانزده گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی موید پایبندی کامل ایران به تعهداتش بود. ایران یک سال پس از خروج آمریکا نیز به اعضای باقیمانده در برجام فرصت داد تا به تعهدات خود ذیل این توافق چندجانبه عمل کنند اما در نهایت ناتوانی تروئیکای اروپایی در وفای به تعهدات، زنجیره کاهش تعهدات هستهای ایران را کلید زد.