دلیل اهمیت ویتامین دی در بارداری چیست؟

ویتامین D برای سلامت عمومی بدن مفید است. پژوهش‌های گسترده‌ای نقش آن را در عملکرد سیستم ایمنی، تقسیم سلولی سالم و سلامت استخوان‌ها نشان داده‌اند.

ویتامین D برای جذب و متابولیسم کلسیم و فسفر ضروری است. مطالعات بسیاری ارتباط بین سطح پایین ویتامین دی در خون و افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها، بیماری‌های خودایمنی، بیماری‌های عصبی، مقاومت به انسولین و بیماری‌های قلبی‌عروقی را ثابت کرده‌اند. ویتامین D با حمایت از رشد سالم استخوان‌ها در حفظ سلامتی جنین شما نیز نقش دارد.

مصرف ویتامین دی در بارداری تا چند ماهگی مجاز است؟

شروع مصرف ویتامین دی در بارداری با صلاحدید پزشک متخصص ممکن است. اگر پزشک برایتان قرص ویتامین D تجویز کرده است، لازم است آن را تا پایان دوران بارداری طبق دستور مصرف کنید. هرگونه قطع یا افزایش خودسرانه مصرف آن می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد.

مصرف همزمان فولیک اسید و ویتامین دی در بارداری

مصرف هم‌زمان فولیک اسید و ویتامین دی در بارداری نه‌تنها خطری برای مادر و جنین ندارد، بلکه می‌تواند نقش موثری در حفظ سلامت هر دو ایفا کند. فولیک اسید برای پیشگیری از ناهنجاری‌های مادرزادی ضروری است و ویتامین D نیز به جذب بهتر کلسیم و فسفر کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان مصرف کلسیم در بارداری

عوارض کمبود ویتامین دی در بارداری چیست؟

جنین برای دریافت ویتامین D و دیگر مواد مغذی ضروری، کاملاً به بدن مادر وابسته است. بنابراین کمبود ویتامین دی در مادر، مستقیماً بر رشد و سلامت جنین تاثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، منبع اصلی ویتامین D برای نوزاد تازه متولد شده، همان ذخیره‌ای است که در دوران بارداری از مادر دریافت کرده است. به همین دلیل، وضعیت ویتامین دی مادر در طول بارداری نقش تعیین‌کننده‌ای در ذخایر این ویتامین در بدن نوزاد به‌ویژه طی ۲ تا ۳ ماه نخست زندگی دارد.

در صورتی که سطح ویتامین دی خون مادر کمتر از ۳۰ نانومول باشد، خطر بروز عوارض متعددی افزایش می‌یابد که هم سلامت مادر و هم سلامت جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از مهم‌ترین عوارض کمبود ویتامین دی در بارداری عبارتند از:

• پره‌اکلامپسی (افزایش فشار خون بارداری) که می‌تواند جان مادر و جنین را به خطر بیندازد.

• دیابت بارداری و مشکلات ناشی از آن برای مادر و نوزاد.

• زایمان زودرس و افزایش احتمال تولد نوزاد نارس.

• افزایش خطر عفونت‌های واژینال در مادر.

• تولد نوزادان کم‌وزن.

• اختلال در تشکیل اسکلت جنین که منجر به نرمی استخوان در نوزاد می‌شود.

• کاهش توده استخوانی مادر و افزایش احتمال پوکی استخوان در آینده.

• اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و بروز التهاب‌های مزمن.

•  افت غلظت کلسیم خون نوزاد.

• نقص در تشکیل مینای دندان کودک.

• کاهش رشد مغز و اختلال در مهارت‌های ذهنی و حرکتی نوزاد به‌ویژه در صورت کمبود ویتامین D در سه ‌ماهه اول بارداری.

علاوه بر این، کمبود ویتامین D در بارداری می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات بلندمدت در فرزندان شود. مطالعات نشان داده‌اند کودکانی که در رحم مادر دچار کمبود این ویتامین بوده‌اند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به فشار خون بالا در کودکی و بزرگسالی قرار دارند. این مسئله آن‌ها را مستعد بیماری‌های قلبی‌ عروقی مانند حمله قلبی و سکته مغزی می‌کند.

عوارض مصرف ویتامین دی در سه ماه اول بارداری

مصرف ویتامین دی در بارداری ضرر دارد؟ ویتامین D یکی از ریزمغذی‌های ضروری برای سلامت مادر و رشد جنین است. این ویتامین به جذب کلسیم کمک می‌کند و نقش مهمی در تکامل استخوان‌ها و تقویت سیستم ایمنی ایفا می‌کند. با این حال، مصرف بیش از اندازه آن در دوران بارداری، به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری که دوران شکل‌گیری اندام‌های حیاتی جنین است، می‌تواند پیامدهایی به همراه داشته باشد که عبارتند از:

• هیپرکلسمی: مصرف زیاد ویتامین D می‌تواند باعث افزایش سطح کلسیم شود. این حالت با علائمی مثل تهوع، استفراغ، ضعف و تکرر ادرار همراه است.
• آسیب به کلیه‌ها: هیپرکلسمی در صورت ادامه‌دار شدن، خطر رسوب کلسیم در کلیه‌ها را افزایش می‌دهد و می‌تواند عملکرد کلیوی را مختل کند.
• اختلال در رشد جنین: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین D ممکن است با اختلال در تکامل قلب و رگ‌های خونی جنین مرتبط باشد.

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف ویتامین D در بزرگسالان، حتی تا دوز 10000 واحد بین‌المللی در روز، حداقل سمیت را به همراه دارد. مسمومیت با ویتامین D معمولاً در دوزهای 20000 واحد بین‌المللی در روز بروز می‌کند و می‌تواند به هایپرکلسمی (افزایش غیرطبیعی کلسیم خون)، هایپرکلسیوری (افزایش کلسیم ادرار) و بالا رفتن سطح سرمی خون منجر شود.

میزان مجاز مصرف ویتامین دی در بارداری

اخیراً یک پژوهش نشان داد مصرف 4000 واحد بین‌المللی ویتامین D3 از هفته دوازدهم تا شانزدهم بارداری تا زمان زایمان، هیچ موردی از هایپرکلسمی یا هایپرکلسیوری در مادران ایجاد نکرده است.

نقل قول از:

babycenter

The amount of vitamin D that you need while pregnant is debated among experts, with some recommending 600 international units (IU) per day and others recommending 1,000 to 2,000 IU per day. Ask your healthcare provider for guidance on how much vitamin D you need during pregnancy and whether to take a supplement.

ترجمه:

میزان ویتامین D مورد نیاز در دوران بارداری موضوعی بحث‌برانگیز میان متخصصان است. برخی مصرف ۶۰۰ واحد بین‌المللی (IU) در روز را توصیه می‌کنند، در حالی‌که عده‌ای دیگر مقدار ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی در روز را پیشنهاد می‌دهند. برای آگاهی از میزان دقیق مورد نیاز خود و همچنین لزوم مصرف مکمل، بهتر است با پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.

همچنین تمام زنان زیر ۷۰ سال، فارغ از اینکه باردار یا شیرده هستند باید روزانه ۶۰۰ واحد بین‌المللی (معادل ۱۵ میکروگرم) ویتامین دی دریافت کنند.

بهترین منابع غذایی ویتامین دی در بارداری (برای کمبود ویتامین دی در بارداری چی بخوریم؟)

ماهی‌های چرب و تخم ‌مرغ از جمله منابع غذایی ویتامین D هستند. با این حال، تعداد مواد غذایی که به طور طبیعی حاوی این ویتامین باشند، زیاد نیست؛ به همین دلیل بسیاری از مواد غذایی با ویتامین D غنی‌سازی می‌شوند. برای دریافت بیشتر این ویتامین، بهتر است برچسب مواد غذایی را بررسی کنید. در جدول زیر چند نمونه از بهترین منابع غذایی ویتامین D در بارداری آورده شده است:

چه زمانی به قرص ویتامین دی در بارداری نیاز داریم؟

درباره مصرف قرص ویتامین D در بارداری پزشک باتوجه به شرایط شما تصمیم می‌گیرد. امکان دارد نیاز به مصرف مکمل ویتامین د3 در بارداری داشته باشید زیرا ممکن است تامین این ویتامین از منابع غذایی کافی نباشد.

درباره دریافت ویتامین D از نور خورشید نیز باید گفت پوست شما با استفاده از اشعه‌های خورشید، ویتامین دی تولید می‌کند، بنابراین برخی متخصصان توصیه می‌کنند که به اندازه محدود آفتاب بگیرید. اما قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) خورشید می‌تواند تغییرات رنگدانه‌ای ایجاد کند که منجر به تیره شدن نامنظم پوست در زنان باردار می‌شود. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که زنان باردار از پوست خود در برابر خورشید محافظت کنند (با استفاده از کرم ضدآفتاب و پوشش مناسب) و ویتامین D مورد نیاز خود را از غذا یا مکمل‌ها دریافت کنند.

شرایط دریافت ویتامین دی از نور خورشید

• نور UVB از شیشه عبور نمی‌کند، بنابراین قرار گرفتن در معرض نور خورشید از داخل خانه نمی‌تواند ویتامین D تولید کند.
• برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی، به‌ویژه در افرادی که پوستشان روشن است، باید به‌تدریج پوست خود را به نور خورشید عادت دهند.
• استفاده از محصولات حاوی ویتامین A (رتینول یا رتین A)، ویتامین C یا لایه‌بردارهای اسیدی می‌تواند پوست را نسبت به اشعه ماوراء بنفش حساس‌تر کرده و خطر پیری پوست یا آفتاب‌سوختگی را افزایش دهد.
• استفاده از کرم‌های ضد آفتاب با SPF۱۵ می‌تواند تولید ویتامین D۳ را تا ۹۹ درصد کاهش دهد.

پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که می‌خواهید ویتامین دی مورد نیاز بدن خود را از نور خورشید دریافت کنید، پیش از انجام این کار با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: بارداری در تابستان _ راهنمای کامل مزایا، مضرات و نکات مراقبتی در بارداری تابستانه

قرص ویتامین دی در بارداری را چگونه استفاده کنیم؟

بهتر است مکمل ویتامین D را همراه وعده‌های اصلی غذا (ناهار یا شام) استفاده کنید.

قرص ویتامین d۳ ۱۰۰۰ در بارداری

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، درباره مصرف قرص Vitamin d۳ ۱۰۰۰ در بارداری و سایر دوزهای آن، پزشک متخصص، باتوجه به شرایط شما باید تصمیم بگیرد.

نکات مهم مصرف قرص ویتامین دی در بارداری

• مصرف همزمان ویتامین D با کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون)، داروهای ضدتشنج (مانند فنوباربیتال و فنی‌توئین) و داروهای درمان سل (مانند ریفامپین و ایزونیازید) به دلیل مکانیسم‌هایی مانند کاهش جذب کلسیم، کاهش جذب ویتامین D و افزایش متابولیسم آن، می‌تواند اثربخشی ویتامین دی را کاهش دهد. بنابراین، نیاز به این ویتامین در چنین افرادی افزایش می‌یابد.
• مصرف همزمان ویتامین D با داروهای درمان فشار خون ممکن است سطح ویتامین D در خون را افزایش دهد.
• در صورت استفاده از آنتی‌اسیدها، ویتامین دی باید ۲ ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از آنتی‌اسید مصرف شود.
• اگر داروی قلبی دیگوکسین مصرف می‌کنید، استفاده از ویتامین دی باید تحت نظر پزشک باشد.
• در افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند سارکوئیدوزیس، هیپرپاراتیروئیدیسم، بیماری‌های کلیوی یا هیستوپلاسموزیس، مصرف مکمل ویتامین D باید با تجویز و نظارت پزشک انجام شود.

تفسیر آزمایش ویتامین دی در بارداری

برای انجام آزمایش ویتامین D نیازی به ناشتا بودن نیست. با این حال، توصیه می‌شود شب قبل از نمونه‌گیری از مصرف بیش از حد غذاهای چرب خودداری کنید زیرا ممکن است بر نتایج آزمایش تاثیر منفی بگذارد. برای انجام این آزمایش، نمونه خون گرفته می‌شود.

آزمایش ویتامین D3 در دوران بارداری نقش بسیار مهمی در تشخیص کمبود این ویتامین در مادر دارد. مطالعات نشان می‌دهند که کمبود ویتامین D3 در زنان باردار، به‌ویژه در افرادی که کم‌در معرض نور خورشید هستند، پوست تیره دارند یا گیاهخوار هستند، بسیار شایع است. این آزمایش سطح Vit 25(OH)D_۳ که فرم پیش‌ساز ویتامین دی فعال یعنی Vit 1,25(OH)D_۳  است را اندازه‌گیری می‌کند.

ویتامین D3 مورد نیاز جنین و نوزاد تازه متولد شده عمدتاً از مادر تامین می‌شود. بنابراین، مادرانی که دچار کمبود ویتامین D هستند، نوزادانی با ذخایر ناکافی این ویتامین خواهند داشت. در نوزادان، کمبود ویتامین D می‌تواند باعث اختلال در رشد استخوان‌ها و بیماری راشیتیسم (نرمی و خمیدگی استخوان‌ها) شود و همچنین افزایش احتمال ابتلا به آلرژی‌ها در دوران کودکی را به همراه دارد.

سازمان غدد درون‌ریز آمریکا  مقدار ۳۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر و بالاتر را در زنان باردار طبیعی اعلام کرده است، در حالی که آکادمی ملی پزشکی این کشور حداقل مقدار ۲۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر را به‌عنوان مقدار طبیعی توصیه می‌کند. مطالعات دیگر با استفاده از مدل‌های ریاضی نشان داده‌اند که سطح بالاتر از ۴۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر نیز در زنان باردار طبیعی محسوب می‌شود.

مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند منجر به مسمومیت ویتامین D شود. سطح بالاتر از ۱۵۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر نشان‌دهنده وضعیت مسمومیت است که بسیار خطرناک است و نیازمند پیگیری و درمان طبق صلاحدید پزشک است.

عوارض مصرف ویتامین دی 50000 در بارداری

چنان‌که در ژورنال علمی زنان، نازایی و مامایی ایران ذکر شده، بیشتر مطالعات بررسی‌شده نشان دادند که مصرف ویتامین دی 50000 در بارداری منجر به افزایش معنی‌دار سطح ویتامین D مادر و نوزاد می‌شود و به دلیل محدود بودن شواهد و احتمال وجود خطرات، باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک مصرف شود. بنابراین بدون مشورت با پزشک از ویتامین دی 50000 در بارداری استفاده نکنید.

میزان مصرف ویتامین دی در دوران شیردهی باید چقدر باشد؟

نمی‌توان میزان دقیق مصرف ویتامین دی و مکمل‌های آن را برای زنان شیرده تعیین کرد زیرا ابتدا باید سطح ویتامین دی بدن مادر مشخص شود. در صورتی که زنان شیرده دچار کمبود ویتامین دی باشند، پزشک دوز دقیق مصرف ویتامین دی در دوران شیردهی را تجویز خواهد کرد.

آیا مصرف ویتامین D در بارداری از سقط جنین جلوگیری می‌کند؟

بله. ویتامین D به دلیل نقشش در استخوان‌سازی و جذب کلسیم شناخته شده است، اما فواید دیگری نیز دارد که به‌ویژه در دوران بارداری اهمیت می‌یابد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که سطح کافی ویتامین D قبل از بارداری می‌تواند شانس باروری و تولد نوزاد ترم را افزایش دهد. بر اساس یک مطالعه گسترده توسط موسسه ملی بهداشت ایالات متحده، افزایش هر ۱۰ نانوگرم در میلی‌لیتر سطح ویتامین D قبل از بارداری با کاهش ۱۲ درصدی خطر سقط جنین مرتبط است. همچنین، کمبود ویتامین D با افزایش احتمال سقط جنین در سه‌ ماهه اول بارداری ارتباط دارد.

درمان خانگی مسمومیت با ویتامین دی در دوران بارداری

ویتامین دی در بارداری مضر است؟ در صورت مشاهده هرگونه علائم ناشی از افزایش سطح ویتامین D در بدن، اولین اقدام مراجعه فوری به پزشک است. توجه داشته باشید که هیچ روش سریعی برای دفع ویتامین D اضافی از بدن وجود ندارد و این فرآیند به زمان نیاز دارد. با این حال، می‌توانید اقدامات زیر را در خانه و تحت نظارت پزشک انجام دهید:

• قطع یا محدود کردن مصرف ویتامین D: مصرف مکمل‌های ویتامین D را متوقف کنید یا با نظر پزشک آن را کاهش دهید.
• کاهش مصرف کلسیم: از مصرف غذاها یا مکمل‌های حاوی کلسیم اضافی خودداری کنید.
• هیدراته ماندن: با نوشیدن آب کافی، بدن خود را هیدراته نگه دارید.
• استفاده از سرم (در صورت تجویز): در برخی موارد، پزشک ممکن است سرم‌درمانی را برای کمک به دفع ویتامین D توصیه کند.

اگر علائمی مانند مشکلات کلیوی، استفراغ، یبوست یا گیجی را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

تزریق آمپول ویتامین دی در بارداری

فقط در صورت نیاز و با دستور مستقیم پزشک می‌توانید آمپول ویتامین دی تزریق کنید زیرا دوز آن بالا است و می‌تواند سبب بروز مشکل برای مادر و جنین شود.

سوالات متداول

1. آیا نوزاد به ویتامین D نیاز دارد؟ در این باره باید نظر پزشک متخصص را جویا شوید ولی به‌طور کلی،  در صورت کمبود ویتامین D در دوران بارداری، توصیه می‌شود پس از زایمان، به‌ویژه در بازه ۳ تا ۶ ماه پس از تولد نوزاد و در طول دوره شیردهی، مصرف مکمل‌های ویتامین D را ادامه دهید.
2. آیا مصرف ویتامین دی در بارداری به مادر یا جنین آسیب می‌رساند؟ اگر به اندازه کافی مصرف شود، خیر. زیاده‌روی در مصرف ویتامین دی می‌تواند باعث هیپرکلسمی یا آسیب به کلیه شود.
3. چگونه بفهمیم کمبود ویتامین دی داریم؟ باید آزمایش خون دهید و نتیجه آن را به پزشک نشان بدهید. پیش‌تر درباره تفسیر آزمایش ویتامین دی در بارداری توضیح دادیم.

کلام آخر

ویتامین دی نقش حیاتی در سلامت مادر و جنین در دوران بارداری ایفا می‌کند. اغلب زنان باردار کمبود ویتامین دی دارند؛ با این وجود، برای مصرف مکمل ویتامین دی که شامل کپسول ویتامین دی، آمپول و قرص آن می‌شود حتماً باید با پزشک مشورت کنید. فراموش نکنید که داشتن یک رژیم غذایی سالم و استفاده از مکمل‌های دوران بارداری در صورت نیاز، به سلامت شما و جنین کمک می‌کند.