عصرایران ؛ حسين ايزدپناه - صنعت دريانوردي از آن زمان كه كشتي تايتانيك به عنوان مظهر تفريحات لوكس، ثروتمندان غربي روي آب به كوه يخ در اقيانوس اطلس برخورد كرد و تا امروزكه اين هيولاهاي پر زرق و برق چند هزار تني با امكاناتي شبيه به يك شهر مدرن كوچك شناور، آبهاي مديترانه را به سمت خليج فارس يا اقيانوس آرام مي پيمايند ،همواره اهميت گردشگري دريايي مورد توجه طبقه متوسط به بالاي جامعه اروپايي ،امريكايي و آسيايي بوده است.
در خصوص تاريخچه كشتي هاي كروز مي توان به صورت كلي به اين اشاره داشت كه اولين كشتي كروز متعلق به شركت « ناوبري شبه جزيره و شرق » بوده است كه براي تحويل نامه هاي پستي استفاده ميشد و اين شركت با اولين بليط هايي را كه براي سفر تفريحي كروز خود و براي سفري از لندن به دور درياي مديترانه در سال 1884 فروخت توانست نام خود را به عنوان اولين شركت اجرا كننده تور تفريحي دريايي در تاريخ ثبت كند . هر چند پيش تر از اين سفر ،« مارك تواين » نويسنده مشهور آمريكايي در سال 1867 با كشتي بخار چوبي از آمريكاي شمالي سفر حود را آغاز كرده بود .
امروزه كمتر بنادر شناخته شده در مجاورت اقيانوس و دريا بوده باشد و مردم آن مناطق از نزيك شاهد پهلوگيري اين شهرك هاي شناور روي آب و خروچ توريست هاي خارجي از آن نبوده باشند. حتي بنادر كشورهاي شمالي حاشيه خليچ فارس مانند دبي ، مسقط و دوحه نيز بخش عمده اي از جذب توريست خود را از طريق ورود و خروج همين ابر كشتي ها تامين مي كنند . بنادري چون مارسي در فرانسه ، فلوريدا در آمريكا ،بارسلونا در اسپانيا همچنين بنادر گوانجو و شانگهاي درچين سالانه ميزبان مسافران بيشماري از نقاط مختلف جهان ميباشند.
اما معمولا بنادر كشورهاي حوزه درياي كارائيب مثل پاناما ،جزاير مارشال كه با ثبت شركت و اخذ امتياز اين كشتي ها از كشورهاي سازنده اي مانند آمريكا، فرصت كسب درآمد را براي كشورهاي خود كسب ميكنند در بازرا گشت هاي دريايي كروز معروف هستند.
شركت هاي مهمي مانند « كارنيوال كورپورشين» «رويال كارابين» و «نروژين كروز لاين » در زمره بزرگترين شركت هاي توليد كننده كروز در جهان هستند كه بعضي از كشتي هاي وابسته به اين شركتها با پرچم پاناما و يا باهاما نيز فعاليت مي كنند.
كشور چين هم به موازات توسعه در اقتصاد و فناوري و با توجه ظرفيت بالاي بندرهاي خود صنايع كشتي سازي خود را در بخش حمل و نقل تجاري و مسافري نيز بالا برده است. به گزارش سازمان توسعه و تجارت سازمان ملل متحد ( UNCTAD)كشور چين در زمره برترين كشورهاي جهان است كه ساخت و توليد كشتي را با تناژ ناخالص را در برنامه هاي خود قرار د اده است . چين بيش از نيمي از كشتي هاي تجاري جهان با تناژ ناخالص توليد ميكند .تناژ ناخالص اين كشور در سال 2023 حدود 33 ميليون GT ،كره جنوبي 18 ميليون GT و ژاپن 10 ميليون GT بوده است.
اما چين در زمينه ساخت كشتي هاي كروز هم به عنوان يكي از بازارهاي در حال رشد شناخته ميشود . شركت هايي مانند China State Shipbuilding Corporation وشركت Chaina Merchants Industry در اين زمينه شاخص هستند . بنادر شانگهاي ،گوانگژو و تيناجين هم به عنوان بنادر فعال در زمينه كشتي كروز هستند.
اما واقعا چرا بنادر جنوبي كشور ما عليرغم دارا بودن ويژگيهاي قابل توجه مانند گستره جغرافيايي ،دسترسي به آبهاي آزاد و بين المللي همچنين دارا بودن 5 هزار و 800 كيلومتر مرز آبي همچنين آبخور مناسب ،از ظرفيت لازم براي بهره گيري از اين صنعت بي بهره مانده است ؟ بدون شك جدا از سايه عميق تحريم هاي بين المللي و مسائل سياسي ،امنيتي و اقتصادي نفت محور كه بر تنگه هميشه استراتژيك «هرمز» واقع شده در آبراههاي اصلي ايران يعني «خليج فارس» و «درياي عمان » افتاده است ، شايد دليل ديگر همان آفتاب چشم نوازي است كه هنوز زمان برآمدن آن براي رونق دهي به اقتصاد مبتني بر گردشگري درياي فرا نرسيده باشد . يعني در ميان صدها كشتي حامل مشتقات نفتي كه در مسير آبهاي ايران تردد ميكنند ،يك كشتي هم با شكل و شمايل متفاوت و كاركردي از جنس ديگر نيز به بنادر ايران سلام كند.
كشتي «رافائل »؛حسرتي غرق شده در آبهاي بوشهر و كشتي «گرندز فري » اميدي در انتظار محقق شدن البته بنادر ايران تجربه حضوري كشتي هاي لوكس و مدرن در زمانه خود نيز با كشتي رافائل در بندر بوشهر داشته است.اين كشتي كه به تايتانيك ايران نيز معروف شد در سال 1976 در ازاي بدهي ايران از ايتاليا توسط حكومت پهلوي خريداري شد . و داراي 18 آسانسور و 30 سالن بزرگ همراه با امكانات رفاهي مجهز بود كه در آن زمان حدود 90 ميليون دلار نيز قيمت داشت اما پس از 7 سال از حضور اين كشتي در آبهاي بوشهر،در ميانه جنگ ايران و عراق توسط موشك هاي عراقي بمباران شد و به تدريج به اعماق آبها فرو رفت . بقاياي اين شناور ارزشمند براي مدت ها توسط غواصان از آن جدا و به فروش مي رسيد.
اين كشتي اگر امكان و فرصت حضور بيشتري در آبهاي ايران را داشت مي توانست نقش مهمي در صنعت گردشگري دريايي ايران به خصوص در ارتباط با تبادل مسافر با كشورهاي عرب حوزه خليج فارس و انتقال توريست هاي اروپايي به ايران داشته باشد.
در چند سال گذشته يك كشتي به نام Grand Ferry با ظرفيت 1700 مسافر و سقف 2000 تن حمل بار و طول 145 متر به عنوان بزرگترين كشتي مسافربري و حمل و نقل ايران در بندر بوشهر پهلو گرفته است و بنا بر اظهارات مسئولان بندري اين استان قرار بود در مسير خليج فارس تردد نمايد و با راه اندازي آن تحولي بزرگ در گردشگري دريايي ايجاد شود اما ظاهرا به دلايلي از جمله تامين سوخت يا تعميرهاي جانبي تا كنون برنامه اي نداشته است . به طور خاص ايجاد يك خط كشتيراني براي حمل بار و مسافر ما بين ايران و قطر از جمله اهداف اين كشتي بوده است . حتي انتشار اخباري مبني بر ايجاد يك تونل دريايي مابين ايران و قطر نيز از جمله موضوعاتي بود كه مطرح شد اما هميشه فاصله ايده تا عمل آن هم در كشور ما زياد بوده است.
هرچند در حال حاضر تنها سفرهاي دريايي موجود ايران از طريق بندر لنگه و بندر عباس به شارجه و دبي در امارات متحده عربي آن هم صرفا براي انتقال مسافران ايراني به امارات صورت مي پذيرد اما از امكانات رفاهي موجود در كشتي هاي شبيه كروز خبري نيست.
اينكه تا چه اندازه مي توان اميدوار بود كه شرايط كشور ما براي جذب سرمايه گذار خصوصي جهت سرمايه گذاري در امر تفريحات دريايي فراهم گردد، يا ما بتوانيم از مشاركت كشورهاي ديگر در اين زمينه برخوردار گرديم؛به آينده اي بستگي دارد كه ثبات اقتصادي همراه با تضمين برگشت سرمايه در كنار لغو تحريم هاي بين المللي عليه ايران ، در دسترس باشد . و يا ما بتوانيم در كنار سياست كاستن از اقتصاد تك قطبي و جذب سرمايه خارجي با بالا بردن زيرساخت هاي بندري مورد نياز راه را براي ورود به اين صنعت فراهم آوريم.
