همشهری آنلاین – مریم سرخوش: دکتر مصطفی جمالی، مدیرعامل سازمان انتقال خون در نشست خبری به مناسبت هفته دولت گفت: در ابتدای خدمت‌رسانی در جنگ‌ها، گروه خونی افراد مجروح مشخص نیست و به همین دلیل باید از گروه خونی منفی یعنی O منفی استفاده کنیم. اگر فرد مجروح هم زن باشد باید به طور حتم خون O منفی تزریق کرد تا از بروز مشکلات باروری جلوگیری شود.
جمالی درباره ذخایر خونی هم بیان کرد: بخشی از ذخایر خونی کشور برای گروه‌های منفی است. اگر بتوانیم میزان ذخایر گروه‌های خونی منفی را افزایش دهیم، می‌توانیم در شرایط بحرانی اطمینان خاطر بیشتری داشته باشیم. پیش از جنگ تحمیلی، میزان ذخایر خون حدود ۱۰ روز بود که به دنبال ارایه خدمات در جنگ ۱۲ روزه، مدتی این ذخیره مقداری کاهش یافت اما اکنون در وضعیت قابل قبول است.
افزایش ۵۵ درصدی اهدای خون
به گفته این مسئول میزان اهدای خون در یکسال آغاز به کار دولت چهاردهم ۵۵ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که مردم با فشار اقتصادی مواجه هستند که ارتباط مستقیم با اهدای خون دارد چون اغلب اهداکنندگان از طبقه متوسط و دهک‌های پایین جامعه هستند.
رئیس سازمان انتقال خون با ابراز نگرانی از آمار پایین اهدای خون در زنان هم عنوان کرد: میزان اهدای خون زنان در کشورهای اروپایی و آمریکایی حدود ۵۰ درصد و در کشورهای جنوب شرقی آسیا حدود ۳۰ درصد است. اما در ایران این عدد حدود ۵.۴ درصد است و سبب شده نیمی از جمعیت کشور را برای اهدای خون از دست دهیم.
جمالی با تاکید بر این که تنها ۲ درصد جامعه نسبت به اهدای خون اقدام می‌کنند بیان کرد: اگر بتوانیم میزان اهداکنندگان خون را به ۳ درصد افزایش دهیم، سازمان انتقال خون تا ۱۰ سال آینده بیمه خواهد شد. البته وضعیت اهدای خون در میان جوانان هم ۱۶.۵ درصد و مناسب نیست. این در حالی است که اغلب اهداکنندگان خون بالای ۴۰ سال دارند و با توجه به مساله سالمندی در کشورباید آمار اهدای خون در میان جوانان افزایش داشته باشد.
به گفته این مسئول در ۴ ماه ابتدایی امسال استان‌های خراسان شمالی، لرستان و کردستان، بیشترین میزان اهدای خون در میان زنان را داشتند. بیشترین اهدای خون در کشور هم برای زنجان است. خراسان شمالی، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد نیز بیشترین میزان خونگیری را دارند. به طور مثال، میزان اهدای خون در خراسان شمالی در چهار ماه نخست سال حدود ۹ درصد است. میزان ذخایر خون تهران نیز حدود ۴.۵ روز بود که به وسیله شبکه خونرسانی توانستیم میزان ذخایر خون تهران را به ۶ روز رساندیم. ایران دارای یک شبکه خونرسانی ملی است که بر اساس آن، هر استان موظف است ذخایر استراتژیک خود را حفظ کند. برای مثال، تنها در استان تهران بیش از ۷ هزار واحد خون ذخیره‌سازی شده است تا در مواقع بحرانی، بیماران دچار مشکل نشوند.
نگهداری O منفی در آمبولانس تا پایان سال
جمالی درباره استفاده از گروه خونی O منفی در آمبولانس‌ها هم توضیح داد: نگهداری از خون در آمبولانس‌ها به یک محفظه خاص نیاز دارد تا گروه خونی را در دمای ۲ تا ۶ درجه نگهداری کند. یک شرکت دانش‌بنیان نسبت به تولید این محفظه اقدام کرده و محصول تولیدی آنها تا ۳ ماه آینده وارد بازار می‌شود. تصور می‌کنم که نگهداری گروه خونی O منفی در آمبولانس‌ها تا پایان سال جاری اجرا شود. این یک اقدام بزرگ برای سازمان انتقال خون و سازمان اورژانس محسوب می‌شود، چون می‌تواند از میزان مرگ‌ومیرهای جاده‌ای بکاهد. تصور من این است که سیستم اورژانس کشور تا ۳ سال آینده به گروه خونی O منفی مجهز شوند.
جمالی درباره وضعت پایگاه‌های اهدای خون در تهران گفت: استاندار تهران از ایجاد پایگاه‌های اهدای خون در شهرهای اقماری موافقت کرده است. به طور مثال، پایگاه انتقال خون شهر شهریار مناسب نیست اما تصمیم بر این است که یک پایگاه در کنار بیمارستان این شهر راه‌اندازی کنیم. در پاکدشت و اسلامشهر هم پایگاه نداریم و به زودی یک پایگاه در اسلامشهر راه‌اندازی خواهد شد.
نباید پلاسمای پولی داشته باشیم
این مسئول با تاکید بر این که اهدای خون در کشور کاملا داوطلبانه است، بیان کرد: در این شرایط فرض بر این است که پاسخ به پرسش‌های پزشکان برای اهدای خون صادقانه خواهد بود. اگر اهدای خون یا پلاسما در قبال دریافت پول باشد، این امکان وجود دارد که پاسخ به پرسش‌ها صادقانه نباشد. اهدای پلاسما نیز فرایندی یک ساعته است و اگر افراد برای هر بار اهدای پلاسما حدود ۵۰۰ هزار تومان دریافت کنند، میزان تمایل اهدای پلاسما در میان افراد فقیر افزایش پیدا می‌کند و خطر استثمار این طبقه را بالا می‌برد.
جمالی درباره تامین نیاز به پلاسما در کشور هم بیان کرد: اگر ۳۰۰ هزار نفر در کشور سالانه نسبت به اهدای پلاسما برای ۴بار اقدام کنند، کل نیاز کشور در این زمینه برطرف می‌شود. سازمان انتقال خون با فعالیت بخش خصوصی در زمینه پلاسما مخالف نیست اما با اهدای پولی پلاسما مخالف است. پلاسماهای اهدایی هم به ۳۰ داروی مشتق از پلاسما تبدیل می‌شوند. البته فقط دو دارو که داروهای آلبومین و IVIG هستند در کشور تولید می‌شود اما میزان تولیدی پاسخگوی نیاز کشور نیست.
تاثیر تحریم‌ها
مدیرعامل سازمان انتقال خون در پاسخ به سوالی درباره تاثیر تحریم‌ها بر فعالیت این سازمان عنوان کرد: تحریم‌ها نتوانسته بر عملکرد سازمان اثرگذار باشد؛ چرا که به اقداماتی دست یافته‌ایم که تاکنون در کشور محقق نشده بود. انجام آزمایش تست مولکولی غربالگری که سبب تشخیص زودهنگام هپاتیت در خون‌های اهدایی می‌شود از جمله این فناوری‌هاست. این فناوری سبب شده که میزان معافیت یک ساله اهدای خون در افراد با سابقه حجامت یا تاتو، به شش ماه کاهش پیدا کند.
این مسئول با بیان این که میزان ذخایر کیسه‌های خون کشور تا پایان زمستان است، عنوان کرد: زمانی که فعالیت ما در سازمان انتقال خون آغاز شد، میزان کیسه‌های خون کشور حدود ۲۵ درصد بود که این میزان در سال گذشته به ۷۰ درصد رسید. در نظر داریم که تعداد کیسه‌های خون فیلتردار را در سال جاری به ۸۰ درصد برسانیم.
سه سال است آزمون استخدامی نداریم
جمالی درباره کمبود نیروی انسانی هم بیان کرد: طی سه سال اخیر هیچ سهمیه استخدامی برای سازمان در نظر گرفته نشده و به دلیل اینکه سازمان انتقال خون از نظر تشکیلاتی مستقل محسوب می‌شود و با سازمان اداری و استخدامی کشور ارتباط مستقیم دارد، بارها درخواست سهمیه کرده‌ایم. با وجود این، تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم. وزیر بهداشت نیز این مشکل را پیگیری کرده است. سازمان اداری و استخدامی وعده داده که آزمون استخدامی مجزا و سهمیه مستقل برای سازمان انتقال خون در نظر گرفته شود و امیدواریم این موضوع در آینده نزدیک محقق شود تا کمبود نیروی انسانی جبران شود.
رئیس سازمان انتقال خون درباره عملکرد بخش خصوصی در داروهای مشتق از پلاسما هم بیان کرد: اگر از سال ۱۳۸۳ بخش خصوصی به‌طور جدی وارد عمل می‌شد، امروز ایران نه‌تنها نیاز داخلی به داروهای مشتق از پلاسما را با هزینه کمتر تأمین می‌کرد، بلکه امکان صادرات به کشورهای نیازمند را هم داشت. نبود پالایشگاه داخلی باعث شده واردات برخی داروهای حیاتی همچنان ادامه داشته باشد، داروهایی که در شرایط بحرانی یا تحریم، امنیت دارویی کشور را با خطر مواجه می‌کند. البته در سال‌های گذشته چند پالایشگاه با فناوری کروماتوگرافی در کشور راه‌اندازی شد، اما حجم تولید آنها بسیار پایین‌تر از نیاز واقعی کشور است. کارشناسان تأکید دارند که ایران حداقل به یک پالایشگاه یک میلیون لیتری نیاز دارد تا بتواند همه داروهای مشتق از پلاسما را با استانداردهای جهانی تولید کند.
البته به گفته جمالی یکی از شرکت‌های خصوصی که مجوز پالایشگاه گرفته بود، در طول ۹ سال هیچ اقدام عملی برای تولید نکرد و حتی با وجود تمدید چندباره مهلت، باز هم پروژه را به سرانجام نرساند. این امیدواری وجود دارد که با پیگیری دولت، مسیر توسعه پالایشگاه‌های پلاسما در کشور جدی‌تر دنبال شود، چرا که این صنعت علاوه بر تأمین نیاز دارویی داخل، می‌تواند به یکی از منابع درآمدزایی و صادرات دارویی ایران تبدیل شود.
200 مرکز در سراسر کشور
رئیس سازمان انتقال خون ایران همچنین تاکید کرد: سازمان انتقال خون با بیش از ۲۰۰ مرکز در سراسر کشور، از جمله مناطق دورافتاده مانند سیستان و بلوچستان، ایل قشقایی و ترکمن صحرا، خدمات خود را به تمامی گروه‌های نژادی و قومی ارائه می‌دهد. این برنامه نشان‌دهنده تلاش سازمان برای ایجاد دسترسی عادلانه و فراگیر به خدمات حیاتی خون و مغز استخوان در سراسر کشور است. با حمایت دولت و تخصیص بودجه مناسب، پیش‌بینی می‌شود که ظرف پنج سال آینده، ایران به سطح خودکفایی در زمینه تأمین اهداکنندگان مغز استخوان مناسب دست پیدا کند. این اقدام نه تنها به نجات جان بیماران کمک می‌کند، بلکه نشان‌دهنده توانمندی سازمان در استفاده از فناوری‌های نوین و مدیریت منابع انسانی و تجهیزات در سطح جهانی است.
جمالیان بر ضرورت پدافند غیرعامل هم تاکید کرد و گفت: در نظر داریم که به عنوان جایگزین استان تهران حداقل دو مرکز اهدای خون داشته باشیم که یکی از آنها در ورامین خواهد بود.
او همچنین به اقدامات نوسازی در این حوزه هم اشاره کرد و گفت: اعتبارات مناسب دریافت کرده‌ایم و قرار است حداقل در ۶ استان شامل کردستان، آذربایجان غربی، هرمزگان، کهگیلویه و بویر احمد و در ادامه بوشهر و خراسان جنوبی پایگاه انتقال خون کامل افتتاح شود. چند پایگاه هم در مناطق مختلف کشور از جمله تربت‌جام و ماهشهر ارتقا خواهند یافت. تجهیزات و دستگاه‌ها هم برای ۲۰ سال پیش هستند که با حمایت‌ها نوسازی خواهیم کرد. درباره افزایش نرخ ارز هم نگرانی‌هایی داشتیم که امیدواریم با حمایت وزارت بهداشت و برنامه و بودجه این نگرانی‌ها مرتفع شود.
