سناریوهای مکانیسم‌ ماشه پیش‌روی بورس

شروین ورجاوند، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی وضعیت بازار سهام و چشم‌انداز آن پرداخت و گفت: شاخص کل بورس طی روزهای اخیر بار دیگر در محدوده‌ای حساس قرار گرفته است. آخرین مقاومت مهم بازار در سطح دو‌ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار داشت و پیش از آنکه شاخص به این عدد برسد، روند اصلاحی آغاز شد. هدف کوتاه‌مدتی که در گذشته برای شاخص در نظر گرفته بودیم، محدوده دو‌ میلیون و ۳۸۰ هزار واحد بود که خط روند صعودی بازار محسوب می‌شود. با این حال، این محدوده را نمی‌توان یک حمایت قوی در نظر گرفت و احتمال از دست رفتن آن بسیار بالاست. در صورت وقوع این اتفاق، باید انتظار اصلاحات سنگین‌تری داشت و شاخص به سمت اهداف پایین‌تر در محدوده دو‌ میلیون و ۱۵۰ تا دو‌ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد حرکت خواهد کرد. به تعبیر دیگر، سطح مقاومت مذکور، یعنی دو ‌میلیون و 380 هزار واحد، مانند از دست رفتن سطح 3‌میلیون و 86 هزار واحد یا از دست رفتن سطح دو ‌میلیون و 680 هزار واحدی است. تجربه‌های گذشته نشان داده است که از دست رفتن این سطوح کلیدی همواره با اصلاحات شدید همراه بوده و این بار نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ضعف بازار، ارزش معاملات بسیار پایین آن است. طی روزهای اخیر، ارزش معاملات در محدوده دو تا سه هزار‌ میلیارد تومان در نوسان بوده که به هیچ عنوان وضعیت مطلوبی برای بازار سرمایه محسوب نمی‌شود. این حجم معاملات اندک، به خوبی بیانگر نبود امید در فضای کنونی بازار است.

در شرایط فعلی، دو ریسک عمده پیش‌روی بازار قرار دارد. نخست، مکانیسم ماشه است که تا زمانی که تکلیف آن مشخص نشود، بازار همچنان در وضعیت بلاتکلیفی باقی خواهد ماند. چه این مکانیسم فعال و چه تمدید شود، فشار فروش و افزایش ریسک در بازار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. فعال شدن آن به‌معنای تشدید فشارهاست و در صورت تمدید شش‌ماهه یا یک‌ساله نیز فضای بلاتکلیفی و ترس در بازار ادامه خواهد یافت. در بهترین حالت، تمدید مکانیسم ماشه می‌تواند منجر به بهبود دو تا سه روزه بازار شود، اما به‌سرعت اثر آن از بین خواهد رفت و بازار دوباره تحت تاثیر اخبار و تحولات سیاسی و اقتصادی قرار خواهد گرفت. بنابراین، تنها در صورتی که توافقی رسمی در مذاکرات با آمریکا و اروپا به امضا برسد می‌توان انتظار بهبود پایدار داشت.

از سوی دیگر، بررسی روند بازارهای موازی همچون دلار و طلا نشان می‌دهد که این دارایی‌ها در آستانه رسیدن به سقف‌های تاریخی خود هستند. فعال شدن مکانیسم ماشه قطعا این سطوح را به سمت بالا خواهد شکست و حتی در صورت تمدید نیز تنها تعویق کوتاه‌مدتی در این روند ایجاد خواهد شد. این موضوع می‌تواند فشار مضاعفی بر بازار سرمایه وارد کند و مانع از شکل‌گیری روندی مثبت در بورس شود. با وجود آنکه بسیاری از سهام در حال حاضر به ارزش‌های ذاتی خود رسیده‌اند و حتی می‌توان گفت بازار از منظر بنیادی ارزنده است، ریسک‌های سیستماتیک همچنان مانع بزرگی در مسیر رشد بازار به شمار می‌رود. از این رو، انتظار حرکت‌های قدرتمند و پایدار، منطقی نیست. به سهامداران توصیه می‌شود که در مواجهه با اخبار مثبت دچار هیجان نشوند، چرا که تا زمان روشن شدن تکلیف مذاکرات و توافق‌های بین‌المللی، بازار سرمایه رنگ ثبات و رشد پایدار به خود نخواهد دید.

مهم‌ترین ریسک بورس تهران؟

سهیلا صالحی، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی وضعیت بازار سهام پرداخت و گفت: بازار سهام این روزها تحت‌تاثیر مجموعه‌‌ای از عوامل منفی قرار دارد. از نرخ بهره بالا گرفته تا سیاست‌‌گذاری‌های نادرست، ناترازی انرژی و فضای منفی سیاسی. با این حال متغیرهای سیاسی بیشترین اثر را بر بورس گذاشته‌اند. طی هفته‌های اخیر جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را پشت سر گذاشتیم و اکنون موضوع مکانیسم ماشه پیش‌روی اقتصاد و بازار سرمایه قرار دارد.

بعد از پایان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، بسته‌های حمایتی برای تقویت بازار معرفی شد اما در عمل چندان موفق نبودند. انتشار اوراق تبعی تنها اقدام شفاف در این مسیر بود و پس از آن، حمایت ملموسی از سوی سیاستگذاران دیده نشد. طبیعی است که فعالان بازار وقتی اثر عملی حمایت‌‌ها را مشاهده نمی‌‌کنند، انگیزه‌‌ای هم برای ورود جدی به سمت خرید ندارند.

در حال حاضر نیز مهم‌‌ترین ریسک بازار سهام، مکانیسم ماشه است. بیشتر تحلیلگران سیاسی و اقتصادی احتمال فعال شدن آن را بالا می‌دانند. در صورت فعال شدن، چشم‌انداز امیدوارکننده‌‌ای برای اقتصاد ایران باقی نمی‌ماند. وقوع مکانیسم ماشه می‌تواند وضعیت تولید و فروش صنایع مختلف را در سال‌های آتی تحت‌تاثیر قرار دهد و باعث کاهش عملکرد شرکت‌‌ها شود. اثر این موضوع در ابتدا به ‌صورت شوک در بازار ظاهر خواهد شد، اما به مرور زمان تعدیل می‌شود. با این وجود، حتی پس از تعدیل، تصویر کلی اقتصاد و آینده صنایع چندان روشن نیست و فعالان بازار همچنان با سطحی از نااطمینانی روبه‌رو خواهند بود.

تجربه گذشته نشان داده که مسوولان توانایی مدیریت بحران‌‌های بازار به ‌گونه‌‌ای که اعتماد فعالان جلب شود، نداشته‌اند. بنابراین سرمایه‌‌گذاران ترجیح می‌دهند در شرایط فعلی در سمت خرید تحرکی نشان ندهند تا در صورت وقوع شوک(فعال شدن مکانیسم ماشه)، زیان کمتری متحمل شوند. همچنین احتمال وقوع درگیری‌ و تنش محدود بالا به نظر می‌رسد و از دیگر ریسک‌هایی است که سرمایه‌گذاران آن را جدی می‌دانند و می‌‌تواند در کوتاه‌ مدت فشار مضاعف بر بازار ایجاد کند.

در کنار این مسائل سیاسی، اقتصاد همچنان گرفتار ناترازی انرژی، سیاست‌‌گذاری‌‌های اشتباه در بخش‌‌های مختلف و نرخ بهره بالا است. ریشه نرخ بهره بالا مشکلات ساختاری انباشته شده‌ای است که به راحتی برطرف نمی‌شوند و کاهش محسوس آن در کوتاه‌ مدت محتمل نیست. با وجود تمام این چالش‌ها، اگر سناریوی تنش گسترده رخ ندهد، می‌توان انتظار داشت بازار به دلیل نزول‌های اخیر و ارزنده شدن قیمت بسیاری از سهم‌ها، تا پایان سال بازدهی مناسبی به سرمایه‌‌گذاران بدهد. در واقع شرایط فعلی فرصت‌‌هایی را نیز در دل خود دارد!

کارشناس بازار سرمایه در انتها به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: پیش از هر اقدامی منتظر بمانند تا سرنوشت مکانیسم ماشه به چه چیزی ختم می‌شود. سرمایه‌گذاران باید با رصد مداوم تحولات سیاسی، در مقاطع مختلف نسبت هر دارایی در سبد سرمایه‌گذاری خود را متناسب با شرایط بازار تنظیم و تغییر دهند. پایش مرحله‌ای و مدیریت وزن دارایی‌ها میان سهام، طلا و درآمد ثابت می‌تواند بهترین استراتژی برای عبور از این دوره پرریسک باشد.