در یک سناریوی فرضی اگر چین تصمیم خود را عملی کند و به تایوان حمله کند، چه اتفاقی رخ میدهد. اگر آمریکا واکنش نشان دهد، چه میشود. فعلا تایوان منطقهای ممنوعه است که کوچکترین تنش در آن میتواند اثرات غیرقابل جبران بر بازار فناوری، بهویژه در حوزه هوش مصنوعی بگذارد. به نوشته مجله اپل، نیمهرساناها امروز دیگر صرفا یک محصول تکنولوژیک نیستند؛ بلکه به یکی از محورهای مهم رقابتهای ژئوپلیتیک جهانی تبدیل شدهاند. کنترل تولید و دسترسی به این فناوریهای حیاتی به معنای قدرت اقتصادی و نظامی است. کشورها و شرکتها برای حفظ یا افزایش نفوذ خود، سیاستها و استراتژیهای متعددی را در حوزه نیمهرسانا دنبال میکنند که باعث شده زنجیره تامین نیمهرساناها تحت تاثیر شدید تنشهای سیاسی بین قدرتهای بزرگ قرار بگیرد.
ایالات متحده در سالهای اخیر کنترلهای صادراتی خود بر فناوریهای پیشرفته نیمهرسانا را تشدید کرده و دسترسی چین به تجهیزات تولید پیشرفته و مالکیت معنوی را محدود کرده است. اگرچه واشنگتن هنوز استفاده تایوان از تجهیزات ساخت چین را ممنوع نکرده، اما مدیران شرکت و کارشناسان زنجیره تامین نگرانند که محدودیتهای آینده ممکن است عملیات این شرکت را مختل کند. بهویژه اگر ناظران آمریکایی تصمیم بگیرند که آن تجهیزات، مخاطرات امنیتی یا عدم تطابق با قوانین را به همراه دارند. حذف تجهیزات چینی از خط تولید تراشههای ۲ نانومتری یک اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از مشکلات ناگهانی در تولید است. تولید در سطح ۲ نانومتر به دلیل پیشرفتهای فناورانه و حساسیتهای ژئوپلیتیک، بسیار آسیبپذیر است که این موضوع، نشاندهنده تاثیر عمیق تنشهای سیاسی بر فناوریهای پیشرفته است. فناوری ۲ نانومتری شرکت TSMC که قرار است بین سالهای ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۶ به تولید انبوه برسد، انتظار میرود که پیشرفتهترین نیمهرسانای جهان باشد. این فناوری، عملکرد بالاتر و بهرهوری انرژی بهبودیافتهای را فراهم میکند که امکان استفاده در نسل بعدی دستگاهها را از گوشیهای هوشمند و لپتاپها تا مرکز دادهها و سختافزار هوش مصنوعی فراهم میسازد.
پیشبینیها نشان میدهد که شرکتهایی مانند اپل، انویدیا و کوالکام از جمله پیشگامان استفادهکننده از تراشههای ۲ نانومتری TSMC خواهند بود. همچنین، هرگونه اختلال در زنجیره تامین این فناوری میتواند تاثیرات جهانی گستردهای به دنبال داشته باشد. بهویژه در صنایعی که در حال حاضر با کمبود تراشه و افزایش تقاضا برای پردازندههای توانمند در زمینه هوش مصنوعی مواجهاند.
درحالیکه تامینکنندگان چینی در کارخانههای تولید تراشه نسلهای قبلی پیشرفتهایی داشتهاند، اما هنوز در توانایی حمایت از فناوریهای پیشرفتهای مانند گره ۲ نانومتری محدود هستند. همین موضوع، کار تایوان را برای توجیه حذف تجهیزات چینی از حساسترین خطوط تولید خود آسانتر کرده است. از طرف دیگر، این اقدام نشاندهنده جدال ژئوپلیتیک گستردهتر بر سر نیمهرساناهاست که امروزه نه تنها به عنوان کالاهای تجاری بلکه به عنوان داراییهای راهبردی مرتبط با امنیت ملی تلقی میشوند. در این میان، ایالات متحده، رهبری ائتلافی از متحدانش از جمله ژاپن و هلند را برعهده دارد که در تلاشند دسترسی چین به فناوریهای پیشرفته تولید تراشه را محدود کنند. به دلیل نگرانیها از استفاده پکن از پردازندههای پیشرفته برای کاربردهای نظامی است. این وضعیت، شرایط را برای غول تراشهساز تایوانی پیچیده کرده است. این شرکت بیش از ۹۰ درصد از پیشرفتهترین تراشههای جهان را تولید میکند که آن را برای هر دو طرف، یعنی واشنگتن و پکن، به یک بازیگر غیرقابل جایگزین تبدیل کرده است. درحالیکه چین بازار مهمی برای تایوان است و بخش قابلتوجهی از درآمدهای شرکت از این بازار تامین میشود، ارتباطات قوی هم با مقررات و نهادهای دفاعی آمریکا این غول تراشهساز را مجبور میکند که به سیاستهای آمریکایی نزدیکتر شود. به هر حال، حذف تدریجی تجهیزات چینی از روند تولید تراشههای پیشرفته ممکن است هماهنگی غول تراشهساز تایوانی را با سیاستهای آمریکا تقویت کند، اما در عین حال با ریسکهایی همراه است. قطع همکاری با تامینکنندگان چینی در تولید فناوریهای پیشرفته میتواند تنشهای سیاسی با پکن را تشدید کند. مساله هزینهها نیز مطرح است. گزینههای جایگزین غیرچینی اغلب قیمت بالاتری دارند و بازسازی زنجیره تامین، پیچیدگیهای بیشتری به زمانبندی تولید اضافه میکند. با این اوصاف، به نظر میرسد که هر اختلال کوچک در چنین بازاری میتواند در سراسر زنجیره تامین جهانی محصولات الکترونیکی تغییرات ایجاد کنند.
در این شرایط، اهمیت ژئوپلیتیک در زنجیره تامین تراشه افزایش مییابد و کشورها و شرکتها به دنبال کنترل بیشتر و کاهش وابستگی به رقبای ژئوپلیتیک خود هستند. فناوریهای پیشرفتهتر و تولید تراشههای کوچکتر و سریعتر، محور رقابت جهانی خواهند بود. همکاریها و حمایتهای دولتی نقش کلیدی در حفظ پیشرفت و امنیت زنجیره تامین ایفا میکنند.گرههای پیشرفتهتر تولید تراشه احتمالا بیشتر در اکوسیستمهایی متمرکز خواهند شد که توسط کشورهایی با همپیمانی آمریکا کنترل میشوند. این در حالی است که چین تلاشهای خود برای ساخت توانمندیهای نیمهرسانای مستقل را سرعت میبخشد.
به همین دلیل، تصمیمات و تحولات اخیر در صنعت نیمهرسانا مانند اقدام TSMC در کنار گذاشتن تجهیزات چینی، نشاندهنده تغییرات بزرگ در مسیر آینده این صنعت است. این شرکت با فاصله گرفتن از تامینکنندگان چینی، نقش خود را به عنوان یک شریک قابلاعتماد برای شرکتهای آمریکایی مانند اپل و انویدیا تقویت میکند و همزمان خود را برای دریافت یارانهها و همکاریهای بیشتر تحت قانون «ایجاد مشوقهای موثر برای تولید نیمهرساناها» آماده میکند.
این اقدام اطمینانبخش است که TSMC به صورت فعالانه در حال مدیریت ریسکهاست. به ویژه در زمانی که رهبری در فناوریهای پیشرفته (گرههای نانومتری) برای حفظ برتری نسبت به رقبایی مانند سامسونگ و اینتل حیاتی است. در مجموع، ارزیابیها از تصمیم غول تراشهساز تایوانی هم نشاندهنده آسیبپذیری و هم قدرت آن است. این شرکت، به عنوان نقطه اتکای تولید تراشههای پیشرفته جهانی، نمیتواند ریسک گرفتار شدن در میان دو ابرقدرت را بپذیرد. به همین دلیل، پیش از ژئوپلیتیک پیشدستی کرده و زنجیره تامین خود را بازسازی میکند.
موقعیت کلیدی تایوان و شرکت این کشور در تولید تراشههای پیشرفته، رقابت آمریکا و چین در کنترل تولیدات این غول تراشهساز تایوانی را افزایش داده است. تایوان، بهخصوص شرکت TSMC، بیش از ۶۰ درصد از تولید جهانی نیمهرساناها و ۹۰ درصد از تراشههای پیشرفته ۷ نانومتر و کوچکتر را در اختیار دارد. این شرکت تامینکننده اصلی شرکتهایی مانند اپل، انویدیا، کوالکام و ایامدی است. به گزارش موسسه رند، همین توان صنعتی و فناورانه تایوان سبب شده است که این کشور بهگونهای استراتژیک بهعنوان سپر فناوری شناخته شود و هر گونه اخلال یا درگیری در تایوان میتواند تاثیرات جهانی عظیمی ایجاد کند. به همین دلیل آمریکا و چین اقداماتی در این راستا انجام دادهاند. تصویب قانون چیپس در آمریکا با سرمایهگذاریهای گسترده برای بازگرداندن تولید تراشه به داخل کشور و کاهش وابستگی به تایوان از جمله این اقدامات است. این قانون، از ساخت کارخانههای نیمهرسانا توسط TSMC نیز در آریزونا حمایت میکند. علاوه بر این، پیشنهاد ایجاد «اتحاد چیپ۴»متشکل از آمریکا، ژاپن، کرهجنوبی و تایوان برای پایدارتر کردن زنجیره تامین نیمهرسانا در منطقه مطرح شده است. چین هم در مقابل این محدودیتها، استراتژی خودکفایی فناوری را پیش گرفت. این کشور با برنامههایی مانند
«Made in China ۲۰۲۵» و سرمایهگذاریهای دولتی گسترده (دههامیلیارد دلار)، به دنبال کاهش وابستگی و تقویت صنعت داخلی نیمهرسانا است. محدودیت تجهیزات پیشرفته و گسترش استقلال زنجیره نیز از دیگر اقدامات چین است. به دلیل تحریمها، شرکتهایی مانند SMIC در تولید تراشههای پیشرفته (مخصوصا آنهایی که نیازمند لیتوگرافی EUV هستند) عقب ماندهاند. چین هم سیاست محدود کردن واردات را دنبال کرده و متوجه این شده است که تامین همۀ اجزای تراشه در داخل کشور بسیار چالشبرانگیز است. در نتیجه این تحولات، به نظر میرسد که کاهش همپوشانی زنجیره جهانی، تاثیرات بر نوآوری و هزینهها و بلاتکلیفی ژئوپلیتیک تایوان پیامدهای جدی رقابت چین و آمریکا در تصاحب قدرت تراشههاست. با اعمال محدودیتها، جهان به آرامی از همتنیدگی فعلی فاصله میگیرد و هر منطقه با چالشهای خود برای تامین فناوری مواجه میشود. موانع فناورانه و جمعبندی زنجیرهها ممکن است باعث افزایش هزینهها و کاهش سرعت نوآوری شود. از طرف دیگر، تمرکز بیشازحد روی تایوان بهعنوان نقطه حساس، ریسکهایی را در زمینه امنیت منطقهای و تجارت جهانی بههمراه دارد.