برترین‌ها: اگر مخاطب تولیدات اخیر باشد، شاید یک مسئله درظاهر بی‌اهمیت نظر شما را به خود جلب کند. بازیگرانی که در اکثر این فیلم‌ها و مجموعه‌ها حضور پیدا می‌کنند تکراری‌اند و معمولاً از صافی روابط و شبکه‌های خانوادگی بیرون می‌آیند. «پژمان بازغی» به تازگی در گفت‌وگویی عنوان کرده که به دلیل فراهم نبودن حداقل‌های یک زندگی شرافتمندانه که برای اکثریت اهالی هنر -و نه طیف اصلی و ویترینی سلبریتی‌ها- مهیا نیست، معترض است. دغدغه این بازیگر به‌صورت کلی قابل درک و احترام است، اما بازغی در همین مصاحبه، حضور دختر نوجوانش در پروژه‌های متعدد سینمایی، تئاتری و سریالی را توجیه کرد و تلویحاً گفت او چون از کودکی در کنار مادرش مستانه مهاجر در پروژه‌های سینمایی حاضر می‌شده. اگر عدالت و شایسته‌سالاری در سپردن نقش تبدیل به ملاک اصلی و اساسی شود، پرواضح است که اهالی سینما کمتر برای تأمین نیاز‌های مالی خانواده‌شان با مشکل مواجه می‌شوند.
این مقدمه مطلبی‌ست که ایمان عظیمی در شماره امروز روزنامه فرهیختگان نوشته؛ مطلبی که قرار است به این پرسش پاسخ دهد: پلتفرم و سینما چطور به یک کسب‌وکار خانوادگی تبدیل شد؟
ایراد‌های زیاد و متعددی می‌توان به شکل اداره سینمای ایران در دوران رژیم پهلوی گرفت و سیستم ستاره‌پروری آن را مورد اشاره و نقد قرار داد، اما نمی‌توان به‌سادگی از کنار این واقعیت گذشت که عمده تولیدات آن سینما با وجود بها دادن بسیار به جوان اول‌ها، قهرمانان و بدمن‌ها در قالب بازیگران نقش اول و دوم هیچ‌گاه بهای زیادی برای یکه‌تازی بستگان سینماگران در فیلم‌ها قائل نشدند. برای راحت‌تر شدن کارمان کافی است به اسامی بازیگران سال‌های دور سینمای ایران نگاه بیندازیم. برای مثال، اقوام محمدعلی فردین به‌جز ورود به عرصه بلاگری در فضای مجازی هیچ‌گاه در مقام بازیگر، وارد فضای سینما نشدند یا فرزندان ناصر ملک‌مطیعی و سعید راد هیچ‌وقت اجازه یا حتی تمایلی به ایفای نقش در آثار عامه‌پسند پیدا نکردند.
مورد بهروز وثوقی و شکل نقش پیدا کردن برادرانش نیز در دهه پنجاه و سال‌های پس از انقلاب هم با آنچه در حال حاضر روی می‌دهد متفاوت است. شهراد و چنگیز وثوقی با وجود استفاده از اعتبار برادرشان در شروع کار، چندان نتوانستند در ادامه خودی نشان دهند و نقش مهمی به یادگار از خویش به جا بگذارند.چنگیز وثوقی ابتدا با بازی در یک سکانس از فیلم سینمایی «بلوچ» به‌کارگردانی مسعود کیمیایی نگاه‌ها را به سمت خویش معطوف کرد و با بازی در فیلم سینمایی کارگردان جوان آن روز‌ها، یعنی علیرضا داوودنژاد طعم شیرین حضور در نقش اول یکی از محصولات مهم سینمای بدنه را چشید. او پس از انقلاب هم به کارش ادامه داد و حتی پایش به سریال «امام علی(ع)» اولین اثر بزرگ صداوسیما در رابطه با روایت زندگی ائمه هم باز شد، ولی کم‌کم به دلیل بازی‌های یکنواخت به حاشیه رفت و برای همیشه فراموش شد.
باید این سؤال اساسی را مطرح کنیم که آیا اگر پدر سینا مهراد، سعید سهیلی کارگردان نام‌آشنای فیلم‌های عامه‌پسند و امیرحسین فتحی، فرزند حسن فتحی به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی تلویزیون در دهه ۸۰ و ۹۰ تلویزیون و آثار پخش شده توسط پلتفرم‌ها نبود، آیا تا به این حد می‌توانستند مورد توجه و استفاده قرار بگیرند؟ در این میان جایگاه تحصیلات عالیه و آکادمیک در عرصه هنر‌های نمایشی کجاست؟
برای نمونه کافی است به کارنامه بازیگری سینا مهراد اشاره کنیم. مهراد با مجموعه تلویزیونی «پدر» تبدیل به چهره شد و راه ورودش به سینما و شبکه نمایش خانگی را هموار کرد. براساس آمار‌های موجود از جدول اکران سالانه فروش فیلم‌ها در سالن‌های نمایش، او برخلاف برادرش ساعد سهیلی هیچ‌وقت به عاملی برای پرفروش‌تر شدن فیلم‌ها بدل نشد. فیلم سینمایی «شادروان» در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر با بازی سینا مهراد در نقش اول به نمایش درآمد، ولی با وجود بسیج کردن امکانات تبلیغاتی سینمای ایران باز هم نتوانست به جایگاه قابل قبولی در فصل اکران دست پیدا کند. شادروان از نظر کیفی تفاوتی با کمدی‌فارسی‌های بی‌مایه دوران خود نداشت، اما حتی 10 میلیارد تومان هم فروش نکرد تا در میان آثار پرفروش سال 1401 که غالبا کمدی بودند جایی برای خودنمایی نداشته باشد و در میان فهرست 10 فیلم پرفروش هم اسمی از «شادروان» نیاید.
اوضاع به درون قاب و تصاحب نقش توسط نزدیکان سینماگران منتهی نمی‌شود. در تازه‌ترین نمونه، خبر رسیده است پولاد کیمیایی فرزند کوچک مسعود کیمیایی در تلاش برای برگزاری کلاس بازیگری با عنوان «از روایت تا نقش» است! مخاطبان جدی‌تر سینمای ایران شاید از خود بپرسند حضور پولاد کیمیایی در آثار پدرش و همچنین دیگر فیلمسازان چه سودی در پی داشته است که او اکنون با اعتمادبه‌نفسی کاذب می‌خواهد برای هنرجویان بی‌نوا کلاس هم برگزار کند؟ یا بهتر است این سؤال را طور دیگری مطرح کنیم: از آخرین (چرا اولین‌بار نه؟) باری که نقشی از پولاد کیمیایی در خاطره جمعی مخاطبان سینما نقش بسته چندسال گذشته است که حال او می‌خواهد اصول بازیگری را به دیگران آموزش دهد؟
