برخی پژوهشگران با استناد به گزارش‌های متعدد درباره انقراض گونه‌های مختلف، باور دارند که بشریت همین حالا وارد ششمین انقراض دسته‌جمعی شده، در حالی‌که برخی دیگر می‌گویند هنوز به نقطه‌ی فاجعه نرسیده‌ایم. این دوگانگی دیدگاه‌ها، پرسشی جدی را پیش می‌کشد: آیا ما فقط شاهد چند هشدار پراکنده و سوءتفاهم‌های علمی هستیم، یا آغاز سقوط تنوع زیستی؟
به گزارش زومیت به نقل از ساینس‌نیوز، نتایج غافلگیرکننده‌ی پژوهشی تازه حاکی از آن است که شاید زمین، دست‌کم فعلاً وارد ششمین رویداد انقراض دسته‌جمعی نشده باشد. پژوهش نشان می‌دهد که انقراض سرده‌ها دراثر فعالیت‌های انسانی در چند قرن اخیر، پدیده‌ای نادر بوده است. بااین‌حال، همه متخصصان با این نتیجه‌گیری موافق نیستند.
جراردو سبالوس، بوم‌شناس تکاملی از دانشگاه ملی خودمختار مکزیک و یکی از پژوهشگران مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ که زمین را در آستانه انقراض دسته‌جمعی معرفی کرده بود، تأکید می‌کند که تعریف این پدیده بر عهده‌ی کسانی است که آن را مطالعه می‌کنند.
سبالوس خاطرنشان می‌کند که پنج انقراض شناخته‌شده‌ی تاریخ زمین، از جمله انقراضی که حدود ۶۶ میلیون سال پیش دایناسورهای غیرپرنده را از میان برد، با نابودی ناگهانی تنوع زیستی همراه بوده‌اند؛ رویدادهایی که به حذف دست‌کم ۷۵ درصد از گونه‌ها منجر شدند. در چنین فجایعی، سطوح بالاتر تاکسونومی (رده‌بندی جانداران) همچون سرده و خانواده نیز نابود می‌شوند و این به معنای ازدست‌رفتن بخش مهمی از تاریخ تکاملی است.
در ۵۰۰ سال اخیر، کمتر از دو درصد از سرده‌های پستانداران و کمتر از نیم درصد سرده‌ها در همه‌ی گروه‌ها منقرض شده‌اند
پژوهش سال ۲۰۲۳ نشان داده بود که سرده‌های چهاراندامان (tetrapods)، مهره‌داران اندام‌دار و نوادگانشان، با سرعتی نگران‌کننده در حال ناپدیدشدن‌اند. در برابر این دیدگاه، جان وینز از دانشگاه آریزونا و کریستن سابان از هاروارد، در مطالعه‌ی تازه استدلال کردند که چهاراندامان تنها دو درصد از کل گونه‌ها را شامل می‌شوند. آن‌ها برای رسیدن به تصویری جامع‌تر، داده‌های بیش از ۱۶۳ هزار گونه از ۲۲ هزار سرده را از پایگاه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) گردآوری و تحلیل کردند.
نتیجه‌ی تحلیل نشان داد که در ۵۰۰ سال اخیر، کمتر از دو درصد از سرده‌های پستانداران و کمتر از نیم درصد از سرده‌ها در همه‌ی گروه‌ها، منقرض شده‌اند. وینز می‌گوید: «این آمار حتی به ۷۵ درصد نزدیک هم نیست.»
تیم پژوهشی با نگاه دقیق‌تر به محل انقراض‌ها، دریافت که بیش از نیمی از ۱۰۲ انقراض مربوط به سرده‌ها، شامل پستانداران و پرندگان بوده و سه‌چهارم آن‌ها به جانوران ساکن در جزایر اختصاص داشته است. اوج انقراض‌ها نیز هم‌زمان با ورود انسان‌ها به جزایر و فشار شدید بر گونه‌های محلی حساس رخ داده و از اوایل قرن بیستم تاکنون، نرخ انقراض روند کاهشی داشته است. وینز در جمع‌بندی توضیح می‌دهد: «الگوی گذشته عجیب است و نقشه‌ی آشکاری برای آینده ارائه نمی‌دهد.»
اما از نگاه سبالوس و پل ارلیش، همکارش در مطالعه‌ی ۲۰۲۳، مقاله‌ی جدید جنبه‌ی کلان ماجرا را نادیده گرفته است. این دو دانشمند باور دارند که کاهش شدید جمعیت گونه‌ها، مانند روندی که در میان حشرات گزارش شده، اهمیت بیشتری دارد تا اینکه آخرین فرد یک گونه زنده باشد یا نه. ارلیش هشدار می‌دهد: «ما در حال از‌دست‌دادن توانایی خود برای حفظ تمدن هستیم. وقتی تقریباً همه‌ی حشرات از بین می‌روند و تنها جمعیت‌های اندک باقی می‌مانند، بازی با اعداد و شمارش گونه‌هایی که ممکن است منقرض شوند یا خیر، هیچ معنایی ندارد.»
لیا گربر، بوم‌شناس در دانشگاه ایالتی آریزونا، دیدگاه میانه‌روتری ارائه می‌دهد و بر اهمیت دقت علمی تأکید می‌کند. او توضیح می‌دهد: «باید دقیقاً بدانیم چه چیزی را سنجش و گزارش می‌کنیم. اگر شواهد بیش از اندازه اغراق‌آمیز بیان شوند، اعتماد عمومی تضعیف خواهد شد. فعالیت‌های انسانی همچنان تغییرات عمیقی در تنوع زیستی ایجاد می‌کند، اما هر معیاری به معنای انقراض دسته‌جمعی نیست.»
جان وینز نیز با اشاره به اهمیت این نکته، تأکید می‌کند که نباید تنها به جلوگیری از یک «انقراض دسته‌جمعی» بسنده کنیم، زیرا این کمترین حد انتظار است. او می‌گوید چنین هدفی بسیار ضعیف و بی‌اهمیت است؛ در واقع باید به نقطه‌ای برسیم که حتی یک گونه هم از دست نرود.
با وجود همه‌ی اختلاف‌نظرها، وینز هشدار می‌دهد که خطر همچنان جدی و روبه‌افزایش است. او وضعیت امروز زمین را به ایستادن بر لبه‌ی پرتگاه تشبیه می‌کند و توضیح می‌دهد که احتمال دارد در صد سال آینده، تغییرات اقلیمی باعث نابودی ۳۰ تا ۴۰ درصد گونه‌های موجود شود. به‌گفته‌ی او، چنین اتفاقی فاجعه‌ای بزرگ خواهد بود، اما برای آن‌که به‌عنوان یک انقراض دسته‌جمعی شناخته شود، عدد باید دست‌کم دو برابر باشد.
پژوهش در نشریه PLOS Biology منتشر شده است.
