کاهش دخالت مستقیم دولت و بازگشایی تابلو سبز در بورس انرژی باعث شد بازار مکانیسم عرضه و تقاضا را تا حدودی خود تنظیم کند و قیمت‌ها به سطح واقعی نزدیک شوند. این تغییر، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را ترغیب کرد که به بازار نیروگاه‌های خورشیدی ورود کنند. نکته مهم این است که سرمایه‌گذاران در این بخش با دید واقعی و تحلیل درست از بازار، به تدریج حضور پیدا کردند و پروژه‌های جدید شکل گرفتند.

یکی از عوامل اصلی ثبات قیمت برق در تابلو سبز، تقاضای پایدار صنایع بزرگ مانند فولاد و پتروشیمی است. این صنایع به برق برای ادامه تولید و اجرای تعهدات صادراتی و داخلی نیاز دارند. در نتیجه، همیشه تقاضایی برای خرید برق در تابلو سبز وجود داشته و همین موضوع باعث شده قیمت‌ها حتی در شرایط نوسان ارز، نسبتا پایدار باقی بمانند. به عبارت دیگر، بازار برق تجدیدپذیر در ایران توانسته است یک نقطه تعادل پیدا کند و سرمایه‌گذاری را جذاب نگه دارد. با این حال، نباید از تهدیدهای بالقوه غافل شد. یکی از نگرانی‌ها این است که سیاستگذاران، صنایع غیرمرتبط با تولید برق را تشویق کنند که نیروگاه‌های خورشیدی راه‌اندازی کنند و برق تولیدی را به تابلو بفروشند. این اقدام ممکن است به کاهش مصنوعی قیمت‌ها منجر شود و انگیزه سرمایه‌گذاران واقعی را کاهش دهد. بنابراین، سیاست‌های تشویقی باید هدفمند باشند و تنها به بخش خصوصی واقعی و توانمند اختصاص پیدا کنند تا تعادل بازار حفظ شود.

نکته دیگری که اهمیت دارد، نقش بخش خصوصی در پایداری شبکه برق است. هر جایی که تولید برق به دست بخش خصوصی توانمند افتاده است، بازار به یک نقطه اطمینان رسیده و پایداری شبکه افزایش یافته است. بخش خصوصی می‌تواند پروژه‌ها را با کیفیت بالا اجرا کند، هزینه تولید برق را کاهش دهد و رقابت سالم ایجاد کند. این تجربه نشان می‌دهد که ورود بخش خصوصی نه تنها کیفیت عرضه را افزایش می‌دهد، بلکه به کاهش قیمت تمام‌شده و افزایش بهره‌وری شبکه نیز کمک می‌کند. تجربه سایر بخش‌ها مانند مخابرات نیز گواه این موضوع است. کاهش مداخله دولت و سپردن امور به بخش خصوصی باعث شد محدودیت‌ها کاهش یابد، قیمت‌ها واقعی شوند و کیفیت خدمات بالا برود. مشابه این روند در بخش انرژی، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، امنیت بیشتر شبکه و پایداری بلندمدت بازار برق منجر شود. بنابراین، تعادل بین قیمت تمام‌شده و کیفیت عرضه، وابسته به میزان دخالت دولت است و هرگونه مداخله بی‌جا می‌تواند فرصت‌های موجود را از بین ببرد.

یکی دیگر از موضوعات مهم، شناسایی و حمایت از سرمایه‌گذاران دارای اهلیت در حوزه نیروگاه‌ها است. کشور ما دارای سرمایه‌گذاران توانمندی است که تجربه و تخصص کافی در توسعه نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر دارند. سپردن پروژه‌ها به این سرمایه‌گذاران می‌تواند از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری کند و پروژه‌ها را با کیفیت و بهره‌وری بالا پیش ببرد. در مقابل، ورود صنایع غیرمرتبط با تولید برق، نه تنها کمکی به بازار نمی‌کند، بلکه می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را به هم بزند و سرمایه‌گذاران واقعی را دلسرد کند. یکی از نقاط قوت بازار برق امروز، امکان تامین تقاضای واقعی صنایع از طریق تابلو سبز است. این تابلو به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد برق تولیدی خود را به خریداران واقعی بفروشند و قیمت واقعی برق را حفظ کنند. این مکانیسم نه تنها به شفافیت بازار کمک می‌کند، بلکه انگیزه سرمایه‌گذاران برای توسعه نیروگاه‌های جدید را افزایش می‌دهد.

در واقع، بخش خصوصی با ورود به بازار و رعایت اصول اقتصادی، می‌تواند قیمت‌ها را منطقی نگه دارد و پایداری شبکه را تضمین کند. آینده بخش انرژی کشور به شدت به نحوه هدایت و حمایت از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای وابسته است. اگر سیاستگذاران بتوانند بازار را از دخالت‌های غیرضروری دور نگه دارند و تنها سرمایه‌گذاران دارای اهلیت را هدایت کنند، می‌توان انتظار داشت تولید برق با کیفیت بالا و قیمت واقعی ادامه یابد و سرمایه‌گذاری در بخش تجدیدپذیر و نیروگاه‌های حرارتی افزایش یابد. این روند می‌تواند به کاهش فشار بر شبکه برق، افزایش امنیت انرژی و توسعه پایدار صنعت برق منجر شود. یکی دیگر از درس‌های مهم، تجربه موفق کشورهای دیگر و سایر بخش‌های اقتصادی داخلی است. هر جایی که دولت از دخالت مستقیم فاصله گرفته و سرمایه‌گذاران واقعی را هدایت کرده، نتایج مثبت و پایداری حاصل شده است. ادامه این مسیر می‌تواند اعتماد بخش خصوصی را جلب کند، هزینه‌ها را کاهش دهد و پایداری شبکه برق را افزایش دهد. بنابراین، تمرکز سیاستگذاران باید بر ایجاد بستر امن برای سرمایه‌گذاری، شناسایی سرمایه‌گذاران توانمند و مدیریت هوشمندانه بازار باشد تا فرصت‌ها به حداکثر برسند و تهدیدها کاهش یابند.

در پایان، تجربه چند سال اخیر نشان می‌دهد که بازار برق ایران در حال عبور از یک نقطه بحرانی است. کاهش مداخله دولت، افزایش شفافیت و حضور سرمایه‌گذاران واقعی توانسته است روند توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را تسریع کند و بازار برق را به سمت تعادل و ثبات هدایت کند. اما این مسیر هنوز نیازمند دقت و مدیریت هوشمندانه است تا تهدیدهایی مانند کاهش مصنوعی قیمت و دخالت صنایع غیرمرتبط، فرصت‌های موجود را از بین نبرد. تنها با هدایت درست و حمایت از سرمایه‌گذاران واقعی، می‌توان به توسعه پایدار انرژی در کشور امیدوار بود و شبکه برق را به سمت آینده‌ای امن و پایدار سوق داد.

*     عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران