به گزارش اقتصادنیوز، تحولات اخیر پرونده هسته‌ای ایران و واکنش‌های منطقه‌ای به اقدامات اسرائیل، بار دیگر جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در معادلات امنیتی و دیپلماتیک خاورمیانه برجسته ساخته است. توافق اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تهدید اروپا به فعالسازی مکانیسم ماشه و همزمان حمله اسرائیل به قطر، رویدادهایی هستند که نه تنها ابعاد فنی و سیاسی برنامه هسته‌ای ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه پیامدهای مستقیم بر روابط منطقه‌ای و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل دارند.
مازیار معتمدی در الجزیره نوشت: مقامات ایران پس از دستیابی به توافقی با (آژانس بین‌المللی انرژی اتمی)، در حال بررسی گام‌های بعدی هستند و همزمان از کشورهای منطقه می‌خواهند در واکنش به حمله اسرائیل به قطر، فراتر از صدور بیانیه عمل کنند.
عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، شنبه شب درحالی عازم جلسه اضطراری کمیسیون امنیت ملی مجلس شد که نمایندگان تندرو خواهان پاسخ‌گویی در مورد میزان دسترسی آژانس به سایت‌های هسته‌ای بمباران‌شده توسط ایالات متحده و اسرائیل، در ماه ژوئن بودند.
دیدار عراقچی و رافائل گروسی در سه‌شنبه گذشته در قاهره، درنهایت به توافقی با آژانس منجر و قرار بر این شد که همکاری‌های متوقف‌شده از سر گرفته شود؛ همکاری‌هایی که پس از آنکه تهران آژانس و مدیرکل آن را به هموار کردن مسیر حملات متهم کرد، تعلیق شده بود.
گروسی چهارشنبه در نشست شورای حکام آژانس اعلام کرد که توافق فنی شامل «تمامی تأسیسات و زیرساخت‌های ایران» بوده و «گزارش‌دهی درباره همه سایت‌های مورد حمله، از جمله مواد هسته‌ای موجود در آنها» را در بر می‌گیرد.
اما عراقچی در تلویزیون دولتی ایران تصریح کرد که اکنون بازرسان آژانس تنها به نیروگاه بوشهر دسترسی دارند هرگونه دسترسی فراتر از آن باید به‌صورت موردی و با تأیید شورای عالی امنیت ملی کشور صورت گیرد. او همچنین تأیید کرد که اورانیوم غنی‌شده ایران «زیر آوار تأسیسات بمباران‌شده» قرار دارد و سازمان انرژی اتمی ایران در حال بررسی دسترسی‌پذیری و میزان آلودگی این سایت‌هاست.
امیر حیات مقدم که از اعضای تندروی کمیسیون امنیت ملی مجلس به‌شمار می‌آید، مدعی شد که به گفته عراقچی در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل ، ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد. وزارت خارجه و شخص عراقچی تأیید کرده‌اند که روند قانون‌گذاری برای ترک این معاهده آغاز شده است، اما نهایی شدن چنین تصمیمی تنها در صورت «سوءاستفاده از مکانیسم ماشه» از سوی کشورهای اروپایی محتمل خواهد بود.
در اواخر اوت سال جاری، فرانسه، آلمان و بریتانیا که به آنها تروئیکای اروپایی نیز می‌گویند، مکانیسم ماشه را فعال کردند؛ اقدامی که با مخالفت چین و روسیه به عنوان دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای مواجه شد. این سه کشور به ایران یک ماه فرصت داده‌اند که یا به توافقی جدید درباره برنامه هسته‌ای برسد و یا با تحریم‌های بین‌المللی روبه‌رو شود.
ایران هشدار داده که در صورت عملی شدن این تهدید، مشروعیت اروپا زیر سؤال خواهد رفت و این روند به تقویت قدرت آمریکا و به حاشیه راندن اروپا در تعاملات دیپلماتیک آینده منجر خواهد شد.
با وجود تنش‌های فزاینده، عراقچی روز پنجشنبه اعلام کرد که ایران و فرانسه در آستانه توافقی برای تبادل زندانی‌ها هستند و ابراز امیدواری کرد که این تبادل در روزهای آینده صورت گیرد.
او جزئیاتی درباره زندانیان فرانسوی در ایران ارائه نکرد، اما گفت این مبادله شامل مهدیه اسفندیاری، مترجم ایرانی مقیم لیون فرانسه خواهد بود. اسفندیاری که از سال ۲۰۱۸ در فرانسه زندگی می‌کرد، در فوریه بازداشت شد و مقامات فرانسوی او را به «تحریک و تجلیل از تروریسم» و «نفرت‌پراکنی» علیه یهودیان در کانال تلگرامی خود، متهم کرده‌اند.
تهران بازداشت او را گروگان‌گیری خوانده است.
در حالی که فشارهای آمریکا و متحدانش بر ایران افزایش یافته است، مقامات جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده‌اند روابط خود را با چین و روسیه مستحکم کرده و با کشورهای عربی همسایه نیز در برابر اقدامات اسرائیل به تفاهم برسند.
پس از حمله بی‌سابقه و ناکام اسرائیل به قطر به منظور ترور رهبران حماس ، ایران نیز این اقدام را در کنار سایرکشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی، محکوم کرد.
علی لاریجانی، که ماه گذشته به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شد، روز شنبه هشداری را به دولت‌های اسلامی صادر کرد. او در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
« برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی که بیشتر سخنرانی بود تا دستیابی به یک نتیجه عملی، به منزله صدور فرمان جدیدی برای تجاوز به نفع موجودیت صهیونیستی است.»
لاریجانی افزود: «حداقل یک اتاق فکر مشترک علیه جنون این موجودیت تشکیل دهید. شما که برای مسلمانان گرسنه و ستمدیده فلسطین کاری نکرده‌اید، دست‌کم تصمیمی متواضعانه برای جلوگیری از نابودی خود بگیرید.»
قطر روز شنبه اعلام کرد که دوشنبه آینده میزبان اجلاس اضطراری سران عرب و اسلامی در دوحه خواهد بود. این نشست پس از جلسه مقدماتی وزرای خارجه در روز یکشنبه برگزار می‌شود.
ماجد بن محمد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر در بیانیه‌ای اعلام کرد که «این نشست به بررسی پیش‌نویس بیانیه‌ای درباره حمله اسرائیل خواهد پرداخت.»
ایران نیز اعلام کرده است که مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشور، نمایندگی هیأت ایرانی را در این نشست برعهده خواهد داشت.
