در حالی‌که بخش قابل‌توجهی از شرکت‌ها زیر ارزش ذاتی معامله می‌شوند و از منظر ارزش جایگزینی، بورس در شرایط ارزنده‌ای قرار دارد، ریسک‌های سیستماتیک و سیاست‌های کلان اقتصادی مانع اصلی شکوفایی بازار هستند. نرخ بهره بالا، سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی، قیمت‌گذاری دستوری و نوسانات بازار ارز از دیگر متغیرهایی‌اند که فضای سرمایه‌گذاری را شکننده کرده‌اند. در چنین شرایطی، بازار بیش از هر زمان دیگر به میدان رقابت بازیگران حرفه‌ای و حقوقی‌ها بدل شده و جذابیت خود را برای سرمایه‌گذاران خرد از دست داده است.
سیاست؛ همچنان ریسک سنگین‌وزن بورس
سعید مشکات، تحلیلگر بازار سرمایه در پاسخ به پرسشی درباره روند اخیر بازار سهام توضیح داد: «بازار تحت‌تاثیر چند عامل مثبت و منفی در حال نوسان است. حضور رئیس‌جمهور ایران در ایالات‌متحده و حاشیه‌های مرتبط با این سفر، از جمله موضوعات مهمی است که سرمایه‌گذاران به دقت پیگیری می‌کنند. همچنین بحث مربوط به مکانیسم ماشه و رسیدن ایران به برخی از ضرب‌الاجل‌های تعیین‌شده از سوی اروپایی‌ها، بر فضای بازار سایه انداخته است. در کنار اینها، نوسانات بازار ارز هم مزید بر علت شده و بر رفتار سرمایه‌گذاران اثر گذاشته است.» مشکات در ادامه درباره چشم‌انداز هفته آینده بازار گفت: «بازار در حال حاضر بسیار متاثر از اخبار سیاسی است و هرگونه تحول مثبت یا منفی در این زمینه می‌تواند تغییر مسیر ایجاد کند. اگر خبرهای مثبت منتشر شود، امکان بازگشت شاخص به سطح حوالی ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحد وجود دارد. اما در صورت نبود چنین اخباری، فشار منفی باقی خواهد ماند. به طور کلی شرایط بازار به‌شدت پویا و متغیر است و نمی‌توان پیش‌بینی قطعی از روند آتی ارائه داد.» وی همچنین به مساله برخورد شاخص با سطح حمایتی ۲میلیون و 700 هزار واحد اشاره کرد و افزود: «در شرایط فعلی نمی‌توان تنها به سطوح تکنیکال تکیه کرد، چرا که عوامل سیاسی وزن بیشتری در تعیین مسیر بازار دارند. در حقیقت فضای تحلیلی روشن و شفافی بر بازار حاکم نیست و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران بیشتر تابعی از اخبار روز و نوسانات بازار ارز و طلاست.»
بازار سرمایه؛ میان فرصت ارزش جایگزینی و ریسک‌های سیستماتیک
برزو حق‌شناس، تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به شرایط فعلی بازار اظهار کرد: «بازار سرمایه در حال حاضر هم با فرصت‌ها و هم با ریسک‌های جدی روبه‌روست. مهم‌ترین فرصت این است که ما با بازاری بسیار ارزان و زیر ارزش ذاتی مواجه هستیم؛ بازاری که ارزش جایگزینی بالایی دارد، اما زیر قیمت معامله می‌شود. این خود می‌تواند یک نقطه قوت بزرگ برای بازار باشد.» حق‌شناس در ادامه افزود: «اما در کنار این فرصت، ریسک‌های متعددی وجود دارد.
در یک سال و نیم گذشته ریسک‌های سیستماتیک به بالاترین سطح خود رسیده‌اند. سیاست‌های کلان اقتصادی و تصمیمات دولت در حوزه‌هایی مانند قیمت‌گذاری دستوری، نرخ ارز، سیاست‌های پولی انقباضی و نرخ بهره، همه بر ضد بازار سرمایه عمل کرده‌اند. نمونه روشن آن، نوع برخورد وزارت صمت با خودروسازها یا سیاست‌های بانک مرکزی در حوزه دلار توافقی است. همین ریسک‌های سیستماتیک اجازه نمی‌دهند ارزش جایگزینی شرکت‌ها حتی به سطح نرمال برسد.» این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به اثر تحولات سیاسی بر روند آتی بازار گفت: «اگر مسائل کلان اقتصادی در شرایط عادی بودند، امروز می‌توانستیم بازاری با ارزش دلاری حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰میلیارد دلار داشته باشیم.
اما بازار به شدت از تحولات سیاسی اثر می‌پذیرد. به محض پررنگ شدن موضوع بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت و مکانیسم ماشه، شاخص منفی می‌شود و به محض آنکه خبری مبنی بر تمدید شش‌ماهه این مکانیسم منتشر شود، بازار به سرعت واکنش مثبت نشان می‌دهد و تقاضا افزایش می‌یابد. بنابراین، جهت‌گیری بازار در هفته آینده کاملا به همین اخبار سیاسی وابسته است.» وی در پایان تاکید کرد: «با وجود وعده‌های متعدد، دولت آقای پزشکیان تاکنون هیچ‌یک از تعهدات خود در قبال بازار سرمایه را عملی نکرده است. اما در شرایط فعلی حتی اگر تنها خبر مثبتی درباره تمدید مکانیسم ماشه منتشر شود، بازار می‌تواند با استقبال خوبی روبه‌رو شود. در مقابل، اگر چنین خبری نباشد یا خبرهای منفی برسد، باید انتظار فشار شدید عرضه و افت جدی شاخص را داشت.»
بورس؛ میدان رقابت حقوقی‌ها و حرفه‌ای‌ها
مریم محبی، تحلیلگر بازار سهام با اشاره به شرایط هفته گذشته بازار سرمایه گفت: «هفته را با خبر توافق ایران و آژانس در مصر آغاز کردیم؛ خبری که توانست قدرت ریال را در برابر دلار کمی افزایش دهد و نرخ دلار را از کانال ۱۰۰ هزار تومان به محدوده ۹۰ هزار تومان بازگرداند. این موضوع منجر به ایجاد تقاضا در بازار سرمایه شد و در نتیجه سه روز ابتدایی هفته، بازار شرایط خوبی را تجربه کرد. اما در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه شاهد فشار عرضه بودیم و نهایتا شاخص کل در پایان هفته در سطح 2میلیون و ۵۹۲ هزار واحد ایستاد.» او ادامه داد: «بازار سرمایه به‌شدت تحت‌تاثیر اخبار سیاسی و مذاکرات ایران قرار دارد. هر بار که صحبت از توافق یا عدم توافق به میان می‌آید، شکنندگی بازار و کاهش ارزش پول ملی بیشتر نمایان می‌شود.
در حال حاضر روند معاملات صندوق‌های اهرمی بیشتر شبیه نوسان‌گیری است که از سوی حقوقی‌ها انجام می‌شود و سهامداران خرد را به فضای پرریسک سوق می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت که فضای کلی بازار همچنان مطلوب نیست و سایه سنگین اخبار سیاسی و اقتصادی بر آن حاکم است.» محبی با اشاره به چشم‌انداز صنایع افزود: «هرگونه توافق بین‌المللی می‌تواند جان تازه‌ای به بازار بدهد و در مقابل، هر خبر منفی سیاسی اثر فوری بر شاخص خواهد گذاشت. با این حال برخی گروه‌ها مانند فلزات اساسی، با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی طلا و مس، می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند. در شرایط فعلی نرخ بهره بین‌بانکی در حال افزایش است، صندوق‌های درآمد ثابت برای جذابیت بیشتر ناچار به ارائه سود بالاتری شده‌اند و سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی ادامه دارد. همین موارد باعث می‌شود بازار سرمایه جذابیت کمتری برای سرمایه‌گذاران خرد داشته باشد.»
این تحلیلگر بازار در جمع‌بندی سخنانش گفت: «به نظر می‌رسد بازار سرمایه در کوتاه‌مدت نه ظرفیت رشد چشم‌گیر دارد و نه ریزش شدید. بسیاری از اخبار منفی مانند احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه یا پایان مهلت آتش‌بس ۶۰ روزه پیشخور شده است. بنابراین بازار فعلا در همین محدوده‌ها در نوسان خواهد بود و بیش از پیش به سمت فضایی حرفه‌ای و رقابت میان بازیگران بزرگ و حقوقی‌ها حرکت می‌کند؛ فضایی که برای سرمایه‌گذار خرد چندان قابل اعتماد و جذاب نیست.»
