یبوست یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است و حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان باردار آن را تجربه می‌کنند. شدت یبوست می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد و در صورت طولانی شدن نیاز به درمان دارد. دلایل مختلفی برای بروز این اتفاق در بارداری وجود دارد از جمله:
به نقل از my.clevelandclinic.org
A growing fetus makes your uterus heavier. This extra weight can put more pressure on your bowel, making it harder for waste to travel out of our body
جنین در حال رشد، رحم شما را سنگین‌تر می‌کند. این وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری به روده شما وارد کند و خروج مواد زائد از بدن شما را دشوارتر کند.
برخی داروهایی که در دوران بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین تجویز می‌شوند، ممکن است حرکات روده را کند کنند و یبوست را تشدید نمایند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
پرکاربردترین عامل دارویی یبوست در بارداری هستند. آهن موجب سفتی مدفوع و کاهش حرکت روده می‌شود. مصرف همزمان فیبر و مایعات بیشتر یا تغییر نوع مکمل به فرم‌های ملایم‌تر می‌تواند علائم را کاهش دهد.
برای سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از پره‌اکلامپسی تجویز می‌شوند، اما جذب بالای کلسیم در روده می‌تواند منجر به کاهش حرکات روده و سفتی مدفوع شود.
بسیاری از زنان باردار به دلیل ریفلاکس معده از این داروها استفاده می‌کنند. ترکیبات آلومینیوم و کلسیم در ضداسیدها، حرکات روده را کند کرده و یبوست ایجاد می‌کنند.
اگرچه به ندرت در بارداری استفاده می‌شوند، اما در صورت نیاز به مصرف، این داروها حرکت طبیعی روده را مهار کرده و یبوست شدید به دنبال دارند.
این دارو گاهی برای کنترل فشار خون بارداری تجویز می‌شود و یکی از عوارض شایع آن یبوست است.
یبوست در بارداری معمولاً از سه‌ماهه اول آغاز می‌شود، زیرا افزایش هورمون پروژسترون از همان ابتدای بارداری باعث شل شدن عضلات دستگاه گوارش و کندی حرکات روده می‌گردد. در برخی زنان این مشکل ممکن است در سه‌ماهه دوم یا سوم تشدید شود، زمانی که رحم بزرگ‌تر شده و فشار بیشتری بر روده‌ها وارد می‌کند. مصرف مکمل‌های آهن که اغلب از اوایل بارداری شروع می‌شود نیز می‌تواند شروع یبوست را زودتر رقم بزند.
یبوست شدید در بارداری می‌تواند مشکلات متعددی برای مادر ایجاد کند و کیفیت زندگی او را به شدت کاهش دهد. زور زدن مکرر برای دفع مدفوع ممکن است منجر به بروز یا تشدید هموروئید و شقاق مقعدی شود که با درد، خونریزی و سوزش همراه است. تجمع طولانی‌مدت مدفوع در روده نیز می‌تواند باعث نفخ، دل‌درد، کاهش اشتها و حتی در موارد نادر انسداد روده گردد. علاوه بر این، یبوست شدید استرس و اضطراب مادر را افزایش می‌دهد و ممکن است روند بارداری را دشوارتر کند. بنابراین بی‌توجهی به یبوست شدید می‌تواند خطرآفرین باشد و نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.
بعضی فاکتورها ممکن است خطر ابتلا به یبوست در بارداری را افزایش دهد از جمله:
اگر یبوست در بارداری درمان نشود می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
یبوست در دوران بارداری یکی از عوامل اصلی ایجاد یا تشدید هموروئید محسوب می‌شود. زور زدن مکرر هنگام دفع مدفوع سفت باعث افزایش فشار در ناحیه مقعد و تورم وریدهای هموروئیدی می‌شود. از طرفی تغییرات هورمونی و فشار رحم بزرگ‌شده نیز این وضعیت را بدتر می‌کنند. بنابراین مدیریت یبوست از طریق اصلاح رژیم غذایی، مصرف مایعات کافی و تحرک مناسب می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز یا شدت یافتن هموروئید در بارداری داشته باشد.
بیشتر بخوانید: ۵ روش اصلی درمان بواسیر در بارداری | از درمان خانگی تا دارو و جراحی
درمان خانگی یبوست در بارداری در بخش‌های مختلف زیر انجام می‌شود:
بهترین حرکات ورزشی برای درمان یبوست در بارداری عبارتند از:
پیاده‌روی ملایم به مدت ۲۰–۳۰ دقیقه باعث تحریک عضلات روده و افزایش حرکات طبیعی آن می‌شود.
کشیدن زانوها به سمت سینه به آرامی شکم و روده‌ها را ماساژ می‌دهد و عبور مدفوع را تسهیل می‌کند.
در حالت خوابیده روی کمر، بالا بردن باسن باعث تقویت عضلات شکم و کف لگن می‌شود و حرکات روده را تحریک می‌کند.
چرخش ملایم تنه به راست و چپ جریان خون به روده‌ها را افزایش داده و به حرکات منظم روده کمک می‌کند.
حرکت متناوب قوس دادن و گرد کردن پشت در وضعیت چهار دست و پا، عضلات شکم و روده را فعال کرده و یبوست را کاهش می‌دهد.
اسکات سبک با نگه داشتن تعادل باعث تقویت عضلات پایین شکم و لگن و تسهیل دفع می‌شود.
حرکت دوچرخه‌ای پاها روی زمین به صورت خوابیده، روده‌ها را ماساژ داده و حرکت مدفوع را راحت‌تر می‌کند.
اصلاح عادات و الگوی دفع نقش مهمی در پیشگیری و درمان یبوست در بارداری دارد. نکات کلیدی در این زمینه عبارت‌اند از:
رعایت این نکات به همراه تغذیه مناسب، مصرف مایعات کافی و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به طور چشمگیری مشکل یبوست در بارداری را کاهش دهد.
با رعایت چند نکته تغذیه‌ای و تغییراتی در مصرف غذاهای روزانه می‌توانید یبوست بارداری را درمان کنید:
یک فهرست غذاهای مفید برای درمان یبوست در بارداری در ادامه آمده است:
در صورتی که درمان‌های خانگی موثر نباشند، پزشک ممکن است داروهای خاصی را توصیه کند:
نکته مهم: مصرف ملین‌های محرک (مثل سنا یا بیزاکودیل) و داروهای قوی‌تر باید تنها تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا ممکن است موجب تحریک انقباضات رحمی شوند.
چند شربت که معمولاً برای درمان یبوست در بارداری توسط پزشکان توصیه می‌شوند عبارت‌اند از:
این داروها معمولاً ایمن در نظر گرفته می‌شوند، اما مصرف آن‌ها باید تنها با تجویز و تأیید پزشک انجام شود تا از بروز مشکلات احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری شود.
سریع‌ترین روش درمان یبوست در بارداری در خانه معمولاً استفاده از شیاف گلیسیرین یا ملین‌های محرک کوتاه‌مدت است که به طور مستقیم حرکات روده را تحریک می‌کنند و معمولاً ظرف چند ساعت اثر می‌گذارند. با این حال، این روش‌ها فقط برای موارد موقت و اضطراری توصیه می‌شوند و نباید به صورت مداوم مصرف شوند، زیرا ممکن است باعث تحریک بیش از حد روده یا وابستگی شوند. بهترین رویکرد درمان یبوست به طور پایدار، ترکیب رژیم غذایی غنی از فیبر، مصرف مایعات کافی و فعالیت بدنی ملایم همراه با داروهای ملایم مانند شربت لاکتولوز یا پلی‌اتیلن گلایکول است.
در درمان یبوست در بارداری دکتر خیراندیش معمولاً به دلیل ضعف عملکرد روده، خشکی مزاج یا غلبه صفرا و سودا در بدن تلقی می‌شود و درمان آن بیشتر بر تغذیه، اصلاح سبک زندگی و استفاده از داروهای گیاهی ملایم متمرکز است.
افزایش مصرف میوه‌های آبدار و نرم: مانند انجیر، آلو، خیار، گلابی و مرکبات که رطوبت و فیبر مورد نیاز روده را تامین می‌کنند.
سبزیجات پخته و برگ سبز: اسفناج، کاهو و کدو حلوایی به نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند.
حبوبات و غلات سبوس‌دار: عدس، نخود، جو دوسر و نان سبوس‌دار موجب تحریک حرکات روده می‌شوند.
روغن‌های گیاهی ملایم: درمان یبوست در بارداری با روغن زیتون یا کنجد به عنوان ملین طبیعی نیز می‌تواند موثر باشد.
دم‌نوش‌های گیاهی ملایم: مانند به‌لیمو و نعناع می‌توانند حرکات روده را تحریک کنند و نفخ را کاهش دهند.
آب ولرم صبحگاهی: نوشیدن یک لیوان آب ولرم ناشتا به شروع فعالیت روده کمک می‌کند.
انجیر خشک و آلو: به صورت مصرف خوراکی یا خیسانده در آب، ملین طبیعی هستند.
شربت آلو یا شیره انگور: به تنظیم حرکات روده و افزایش رطوبت مدفوع کمک می‌کنند.
فعالیت بدنی ملایم: پیاده‌روی کوتاه، حرکات سبک یوگا یا نرمش‌های مخصوص بارداری.
تنظیم زمان دفع: رفتن به دستشویی در ساعات مشخص و پرهیز از به تأخیر انداختن دفع مدفوع.
استراحت کافی و کاهش استرس: استرس و اضطراب می‌توانند عملکرد روده را کند کنند.
توجه داشته باشید همه درمان‌های سنتی باید با مشورت پزشک انجام شود، به ویژه در بارداری، تا از بروز عوارض برای مادر یا جنین جلوگیری گردد.
برای پیشگیری از یبوست در بارداری، رعایت چند اصل ساده اما مؤثر اهمیت زیادی دارد. داشتن رژیم غذایی سرشار از فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات، نوشیدن آب کافی در طول روز، و انجام فعالیت‌های بدنی ملایم مانند پیاده‌روی می‌تواند حرکات روده را منظم نگه دارد. همچنین بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و متعدد مصرف شود و الگوی منظم برای دفع مدفوع شکل بگیرد. در صورت نیاز به مصرف مکمل‌های آهن یا کلسیم، مشورت با پزشک برای انتخاب نوع مناسب و مصرف همزمان فیبر بیشتر کمک‌کننده خواهد بود.
یبوست در بارداری مشکلی شایع اما قابل مدیریت است. رعایت رژیم غذایی سالم، نوشیدن مایعات کافی، داشتن فعالیت بدنی منظم و توجه به الگوی دفع می‌تواند در بسیاری از موارد مشکل را برطرف کند. در صورت تداوم یبوست یا بروز عوارض، مراجعه به پزشک برای تجویز داروهای ایمن ضروری است.
