​به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، روستای ماخونیک به دلیل معماری، آداب و رسوم و فرهنگ خاص مردمانش به یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان معروف است.

 

ماخونیک روستایی محصور شده در کوه‌هایی بدون علف در شرقی‌ترین بخش استان خراسان جنوبی واقع شده است و در شهرستان سربیشه بخش درح قرار گرفته است.

چیزی که در نگاه اول گردشگران را شگفت زده می‌کند سبک معماری این روستا است. خانه‌های سنگی و خاکی بسیار کوچک و پوشیده شده از شاخ و برگ درختان که اغلب به جز یک "در" ورودی کوتاه، هیچ منفذی رو به بیرون ندارند و به زحمت می‌توان وارد خانه شد به گونه‌ای که درب منازل شان ۳۰ سانتی متر است.

بسیاری از کارشناسان ایجاد امنیت و جلوگیری از اتلاف گرما و سرما در زمستان و تابستان را از دلایل شیوه ساخت این خانه‌ها بیان می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم و جاذبه‌های این منطقه به سراغ رییس شورای روستای ماخونیک رفتیم.

مزدور رییس شورای روستای ماخونیک در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، گفت: این روستا در گذشته هیچ راه دسترسی به بیرون نداشته به طوریکه در سال‌های اخیر برای رفت و آمد به این روستا، قسمتی از کوه را شکاف داده تا جاده‌ای بسازند.

وی مهمترین ویژگی روستای ماخونیک را بافت قدیم روستا عنوان کرد و گفت: در بافت قدیم روستا خانه‌های کوچک خشتی گلی بدون حیاط، ایوان و پنجره که کیپ تا کیپ هم ساخته شده اند و هنوز پس از گذشت سال‌ها برخی از اهالی این روستا در این خانه‌ها زندگی می‌کنند.

مزدور با اشاره به اینکه ماخونیک به روستای لی لی پوتی‌های ایران معروف است، بیان کرد:بر اساس تحقیقاتی که از پدر‌ها و پدربزرگ‌ها شده است به این نتیجه رسیده اند که مردم ماخونیک در زمان قدیم به دلیل نداشتن وسیله و یا قاطر، همه چیز را با کول پشت حمل می‌کردند و در اثر کار و فشار زیاد قد آن‌ها رشد نکرده است.

رییس شورای روستای لی لی پوت‌ها ادامه داد:علاوه بر سبک معماری خانه ها، نداشتن تغذیه و آب نامناسب نیز می‌توانست در کوتاهی قد اهالی این روستا تأثیر گذار باشد.

مزدور با اشاره به اینکه روستای ماخونیک ۴۰۰ سال قدمت دارد، گفت:در حال حاضر مردمان این روستا دارای قد متوسط به بالا هستند و قد‌های زیر ۱۶۰ در این روستا کمتر دیده می‌شود و اکنون عبدالله ماخونیکی و نجمه الدین بهارمست دو طایفه باقی مانده لی لی پوت‌ها در این روستا هستند.

لباس‌های رنگین محلی همچنان بر تن لی لی پوت‌ها
مزدور رییس شورای روستای ماخونیک ادامه داد: مردم این روستا به دلیل دسترسی نداشتن به جاده، ملزومات زندگی خود را از طبیعت تهیه می‌کردند، به طوریکه کفش‌های خود را از چوب بنه می‌ساختند که کتراک نام داشت، همچنین لباس خود را نیز با ریسیدن پنبه آماده می‌کردند.

وی با اشاره به نوع پوشش اهالی روستای ماخونیک گفت:لباس مردم روستای ماخونیک بسیار ژنده و مندرس است، اما اهالی، از پوشیدن آن در شهر ابا ندارند.

مزدور با اشاره به اینکه طراحی لباس‌های زنان و مردان ماخونیکی در گذشته خیلی متفاوت بوده است، بیان کرد:در لباس‌های آن‌ها رنگ سبز و قرمز و آبی به کار رفته است. به طوریکه موقع زمستان از رنگ‌های زرد و قرمز و موقع بهار رنگای شاد و در تابستان نیز از رنگ آبی استفاده می‌کنند.

شلغم، تنها غذای کوتوله‌های ماخونیکی
تا ۱۵ سال پیش، تنها منبع غذایی مردم این روستا شلغم و چغندری بوده که در اطراف روستا کاشت می‌شده که به شکل آب پز طبخ می‌کردند گاهی نیز با آرد مخلوط و چیزی شبیه آش درست می‌کردند که در اصطلاح محلی به آن پختیک می‌گویند.

در بنا‌های مخصوصی که در حال حاضر نیز موجود است روزگار می‌گذارند و در فصل‌هایی که شلغم نیست، چون آش درست می‌کنند که به آن کاچی قلیه می‌گویند.

وی ادامه داد: خوراک مردم این روستا اوایل انقلاب تنها نان جو بوده است و خانواده‌های پولدار از گوشت و برنج تا چند سال پیش می‌خوردند.

اهالی روستای ماخونیک تا ۴۰ سال پیش به ابتدایی‌ترین شکل ممکن و به دور از کوچکترین تکنولوژی و با اعتقادات بسیار عجیب خود می‌زیستند به گونه‌ای که در این دوران مردم ماخونیک، چای نمی‌نوشیدند و آن را یک ماده مخدر می‌دانستند، سیگار نمی‌کشیدند و گوشت نیز نمی‌خوردند و تمام این اعمال را گناه می‌دانستند و همچنین ورود تلویزیون به روستا به منزله ورود شیطان بود و به کودکان اجازه نمی‌دادند پای تلویزیون بنشینند.

مردم ماخونیک در جشن هایشان از تار و دو تار استفاده می‌کنند و آن‌ها را با آوا‌ها و ترانه‌های محلی همراه می‌سازند. در نوروز و اعیاد مذهبی فطر و قربان نیز برنامه‌های ویژه‌ای دارند، لباس نو می‌پوشند، خوراکی‌های مخصوص تهیه می‌کنند و به دیدار بزرگان و فامیل می‌روند.

عروسی‌های آن‌ها به صورت سنتی اداره می‌شود به عنوان مثال یک حوض دارند که داماد را در آن آب می‌شویند و یک نفر قرآن می‌خواند و سپس داماد را در سرشانه هایشان می‌گذارند و به خانه عروس می‌برند و تا سه شب عروس خانه مادرش نمی‌رود. جوانان و فامیل به خانه داماد می‌روند و به رقص می‌پردازند و شیرینی می‌خورند.

 

زندگی نسل قدیم ماخونیکی‌ها در خانه‌هایی با معماری کهن
در گذشته شکل معماری داخل خانه‌های روستای ماخونیک شکل منظمی نداشته است و این خانه‌ها درب به معنی امروزی نداشته برای ایجاد درب، اهالی این روستا از تنه درختان استفاده می‌کردند و هنور نسل قدیم روستای ماخونیک در این نوع خانه‌ها زندگی می‌کنند.

برآبادی مسئول حوزه پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند؛ به بافت کلی روستای ماخونیک اشاره کرد و گفت: روستای ماخونیک از نظر بافت کلی روستایی مجتمع و توده‌ای است که در دامنه کوه ماخونیک شکل گرفته است.

وی عنوان کرد:بافت قدیم روستای ماخونیک در دامنه تپه و خانه‌ها به طور فشرده به هم و در گودی زمین ساخته شده به طوری که روستا از داخل رودخانه که سابق محل عبور و مرور بوده به هیچ عنوان دیده نمی‌شود.

برآبادی به مواد غذایی استفاده شده در روستای ماخونیک خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: متدوال‌ترین غذا‌های اهالی روستا کشک، قلور، کورگی و کاچی است که در این میان کاچی از مهمترین و متداولترین غذا‌های این منطقه است که بیشتر از شغلم درست می‌شود.

مسئول حوزه پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی آب قروت، کشک، قلورشیر، قلور ترش، گندم کله، سوزی، اشکنه زن کاهل، آب دوغ، گرماس، آب ماست، کاچی شلغم، اشترغاز، تلخو و پختیک را از مهمترین غذا‌های مرسوم روستای ماخونیک در گذشته عنوان کرد.

وی افزود:پختیک یکی از مهمترین و عمده‌ترین مواد غذایی مردم بوده و معمولا برای نهار آن را مصرف می‌کنند که این وعده غذایی را در گویش محلی به آن نیم روز می‌گویند.

برآبادی مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی گفت:روستای ماخونیک جزء روستا‌های ویژه مردم شناسی است که در بخش‌های مختلف ویژگی‌های خاصی دارد و به لحاظ میراث معنوی مردم شناسی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه افزود:روستای ماخونیک به لحاظ ابتدایی بودن، سادگی معماری و بافت تاریخی متمایز حائز اهمیت است و با سبک و شکل زندگی بسیار متفاوتی که با سایر نقاط استان دارد مورد توجه محققان قرار گرفته است.

برآبادی گفت:روستای ماخونیک آثار تاریخی نیز در خود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به سنگ نگاره‌ی ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی و نادر مرده اشاره کرد.

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی افزود: وجود سنگ نگاره‌هایی در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش‌های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته است، گواهی بر قدمت این روستای تاریخی شگفت انگیز خراسان جنوبی دارد.

وی بیان کرد:عمده محصولات کشاورزی منطقه شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است و مردم این منطقه به میزان محدودی به کشت گوجه فرنگی، پیاز و زعفران نیز می‌پردازند.

برآبادی مهمترین صنایع دستی ماخونیک را فرش بافی، سبدبافی، توربافی، پلاس بافی و تولید ظروف سفالی عنوان کرد. ماخونیک سرزمین لی لی پوت‌های ایران نگینی در میان هفت روستای شگفت انگیز جهان است که برای گردشگران جایی بسیار جالب است.

در این روستا با کمال شگفتی به واقعیت پیوستن داستان افسانه‌ای گالیور از قعر تاریخ را شاهد شدیم.