به گزارش رکنا،در سال‌های اخیر، سیگارهای الکترونیکی و دستگاه‌های مشابه به سرعت محبوبیت پیدا کرده‌اند. بسیاری از افراد، این محصولات را گزینه‌ای کم‌خطرتر از سیگار سنتی می‌دانند. اما واقعاً این دستگاه‌ها چقدر بی‌ضرر هستند؟ پشت این ظاهر جذاب، سوالات و نگرانی‌های زیادی درباره تأثیرات آن‌ها بر سلامت انسان نهفته است.
اولین سیگارهای الکترونیکی در اوایل دهه ۲۰۰۰ به بازار عرضه شدند. این دستگاه‌ها با باتری کار می‌کنند و عملکردشان بر پایه تبدیل مایع مخصوص به بخار است که توسط فرد استنشاق می‌شود. ترکیبات شیمیایی این مایعات شامل پروپیلن گلیکول، نیکوتین، مواد طعم‌دهنده و دیگر مواد است. تولیدکنندگان این محصولات از همان ابتدا ادعا کردند که نسبت به سیگار سنتی ضرر کمتری دارند.
برخی طرفداران معتقدند که سیگارهای الکترونیکی گزینه‌ای مناسب برای مصرف نیکوتین در مکان‌هایی هستند که استفاده از سیگار معمولی ممنوع است. با این حال پژوهش‌ها نشان داده‌اند که گرم شدن مایع این دستگاه‌ها می‌تواند به ترکیب شدن مواد جدید و گاها سمی منجر شود. همچنین میزان نیکوتین موجود در این مایعات در انواع مختلف متغیر است و ممکن است به اعتیاد بیشتر بیانجامد.
یکی دیگر از نگرانی‌ها، رشد مصرف سیگارهای الکترونیکی در میان نوجوانان است. بررسی‌ها حاکی از آن است که حدود ۱۶ درصد نوجوانان دست‌کم یک بار این محصولات را امتحان کرده‌اند و حدود ۸ درصد مصرف‌کننده دائمی هستند. مصرف در میان پسران در مقایسه با دختران بیشتر گزارش شده است. روند افزایشی مصرف این محصولات در کشورهایی مانند آمریکا و حتی ایران نگرانی‌ها را درباره تاثیرات آن بر نسل جوان افزایش داده است.
در ایران، علی‌اکبر حقدوست و تیم تحقیقاتی او از دانشگاه علوم پزشکی کرمان مطالعه‌ای مروری درباره مزایا و مضرات سیگارهای الکترونیکی انجام داده‌اند. آن‌ها تلاش کرده‌اند تا به این پرسش پاسخ دهند که آیا واقعاً این محصولات جایگزین مطمئن‌تری برای سیگارهای سنتی هستند یا خیر.
محققان با جست‌وجوی گسترده در پایگاه‌های علمی مثل PubMed و Google Scholar، پژوهش‌های متعددی را درباره تاریخچه، تکامل، هزینه‌ها و تأثیرات سلامت سیگارهای الکترونیکی گردآوری کرده‌اند.
یافته‌های محققان نشان داده که علی‌رغم نبود دود و خاکستر در سیگارهای الکترونیکی، این محصولات ممکن است مواد شیمیایی خطرناک داشته باشند. برای مثال، برخی از این مواد با حرارت‌دهی به ترکیبات سمی تبدیل می‌شوند و می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، مشکلات تنفسی و حتی سرطان را افزایش دهند.
نتایج این پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگرچه سیگارهای الکترونیکی در برخی موارد به ترک سیگار کمک می‌کنند، اما مضرات احتمالی آن‌ها به اندازه‌ای قابل توجه است که نمی‌توان آن‌ها را کاملاً بی‌خطر دانست. همین امر نشان می‌دهد که برای تصمیم‌گیری درباره استفاده از این محصولات، نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که حتی نمونه‌های بدون نیکوتین این دستگاه‌ها حاوی موادی مانند فرمالدهید و استالدهید هستند که به عنوان عوامل سرطان‌زا شناخته می‌شوند. علاوه بر این، اثرات مخرب بر سیستم قلبی‌عروقی شامل افزایش فشار خون و سخت شدن رگ‌ها و بر سیستم تنفسی شامل برونشیت مزمن و بیماری‌های انسدادی ریه نیز مشاهده شده است.
در میان نوجوانان، مصرف این محصولات نه تنها خطر اعتیاد را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند رشد طبیعی مغز و ریه‌ها را مختل کند. این موضوع نگرانی‌های زیادی درباره گسترش استفاده از این دستگاه‌ها در میان نسل‌های جوان ایجاد کرده است.
نتایج این پژوهش‌ها در «مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران» منتشر شده است؛ مجله‌ای که تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی تهران و انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران فعالیت می‌کند و به انتشار نتایج تحقیقات علمی در حوزه سلامت عمومی اختصاص دارد.
