به گزارش خبرنگار اقتصادی رکنا، تابستان امسال، خاموشی های خانگی که از ابتدای سال آغاز شده بود، پایان یافت اما صنایع همچنان با قطعی برق مواجه هستند. خاموشی ها ابتدا دو ساعت در روز و سپس دربرخی نقاط به چهار ساعت در روز افزایش یافت و در برخی شهرهای نزدیک صنایع، بیش از چهار ساعت ادامه داشت.
طبق گفته برخی کارشناسان، ناترازی برق نه تنها مشکل تابستان، بلکه در زمستان نیز جدی خواهد بود، زیرا سالها هشدار درباره فرسودگی نیروگاه ها، کاهش راندمان سدها و نیروگاه های برق آبی و ضعف مدیریت در حوزه انرژی های جایگزین نادیده گرفته شده است و وزارت نیرو برای زمستان نیز باید آماده باشد.
مذکوری ابتدا در پاسخ به این سوال که کل ظرفیت اسمی تولید نیروگاهی کشور چقدر است؟ گفت: ظرفیت نصب شده نیروگاهی کشور بالغ بر ۹۵ تا ۹۶ هزار مگاوات است که عمدتاً شامل نیروگاه‌های حرارتی می‌شود اما نکته مهم این است که ظرفیت اسمی با ظرفیت عملی تفاوت دارد و به دلایل عمدتا محیطی مانند تأثیر ارتفاع از سطح دریا و دمای محیط ساختگاه هر نیروگاه بر توان برق قابل تولید، هرگز نمی‌توان از تمام ظرفیت اسمی بهره بگیرد.
وی افزود: قدرت عملی قابل تولید نیروگاه‌های حرارتی معمولاً در حدود ۷۰ درصد ظرفیت منصوبه است اما این مقدار با گذر زمان و افزایش طول عمر واحدها کاهش می‌یابد. علاوه بر این، در تابستان به دلیل گرمای شدید، توان عملی تولید این واحدها در پیک روز و شب به ترتیب حدود ۵۳ و ۵۵ هزار مگاوات است. اگر نیروگاه‌های برق‌آبی نیز به‌طور کامل در مدار باشند، مجموع توان تأمین‌شده در بهترین حالت به حدود ۶۵ تا ۶۷ هزار مگاوات می‌رسد. این در حالی است که در دوره گرم سال جاری به دلیل کاهش بیش از 50 درصدی آب پشت سد نیروگاه‌های برق‌آبی به دلیل تشدید خشکسالی، تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی نسبت به سال گذشته کاهش قابل توجهی داشت.
مدیرعامل مدیریت شبکه برق ایران در پاسخ به این سوال که برق مورد نیاز کشور در "پیک مصرف تابستان" (قریب به یک ماه) چقدر است؟ گفت: پیک نیاز مصرف در سال جاری که در بعدازظهر روز هفتم مرداد ماه به وقوع پیوست حدود ۷۷ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده است. بنابراین تقاضا به مراتب بالاتر از ۷۰ هزار مگاوات است و حتی اگر تمام ظرفیت نیروگاه‌ها با تمام توان در مدار باشد، باز هم ناترازی تولید و مصرف برق خواهیم داشت.
وی همچنین درخصوص برق مورد نیاز در "پیک مصرف زمستان" (قریب به یک ماه) گفت: در زمستان حداکثر نیاز مصرف به حدود ۵۰ هزار مگاوات می‌رسد. از منظر ظرفیت تولید برق، مشکل ناترازی برق در این فصل وجود ندارد. اما چالش اصلی در زمستان مسأله تأمین سوخت نیروگاه‌ها و ایجاد و حفظ سطح مناسبی از ذخایر سوخت نیروگاهی برای تولید برق در فصل زمستان است.
مذکوری در پاسخ به این سوال که ریشه ناترازی در صنعت برق کشور چیست؟ گفت: واقعیت این است که ریشه اصلی ناترازی در صنعت برق، مسأله اقتصاد این صنعت است. ناترازی شدید درآمدها و هزینه‌های بخش برق باعث شده توسعه کیفی و کمی نیروگاه‌ها و شبکه برق متناسب با رشد مصرف پیش نرود. وقتی قیمت فروش برق بسیار پایین‌تر از هزینه تمام‌شده است، سرمایه‌گذاری جدید در نیروگاه‌ها، نوسازی واحدهای فرسوده و توسعه شبکه انتقال و توزیع به‌سختی انجام می‌شود. این مشکل مالی نه تنها مانع توسعه کافی ظرفیت تولیدی شده، بلکه باعث فرسودگی شبکه و افزایش اتلاف برق هم شده است. بنابراین اگرچه محدودیت‌های فنی و اقلیمی مثل خشکسالی و گرمای شدید تأثیرگذارند اما عامل اصلی ناترازی، مشکلات اقتصادی صنعت برق است.
مدیرعامل مدیریت شبکه برق ایران ادامه داد: در سال جاری خشکسالی منجر به کاهش بیش از 40 درصدی تولید نیروگاه‌های برق‌آبی نسبت به سال گذشته شد. علاوه بر آن، خروج نیروگاه اتمی بوشهر برای مدیریت سوخت و انجام تعمیرات، انتقال بخشی از تعمیرات اساسی نیروگاه‌های حرارتی به فصل بهار به دلیل محدودیت شدید سوخت نیروگاهی در زمستان 1403 نیز بر این ناترازی اثرگذار بوده است. در مجموع، ناترازی تولید و مصرف برق در پیک تابستان سال جاری حدود 15 هزار مگاوات بوده و مدیریت ترمیم چنین شکافی نیازمند قطعی‌های محدود و اعمال محدودیت بوده است. همچنین رشد غیرمتعارف نیاز مصرف انرژی در کشور در سال‌های اخیر نیز موجب شده توسعه ظرفیت‌های تولید که بر اساس توان اقتصادی موجود محقق می‌شود، ناکافی باشد زیرا همچنان بهره‌وری در بخش‌های مختلف مصرف از جمله بخش‌های خانگی و صنعتی که تقریباً 70 درصد برق تولیدی کشور را مصرف می‌کنند در سطح پایینی قرار دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا موضوع صادرات ۲۰ هزار مگاواتی در زمستان از اساس صحیح است؟ گفت: خیر، ظرفیت کل صادرات برق کشور هیچ‌گاه حتی به نزدیکی این رقم نرسیده است. آنچه در زمستان وجود دارد، کاهش مصرف برق داخلی است که با توجه به محدودیت سوخت امکان تولید مازاد سلب شده است و در زمستان، چالش اصلی نه تولید برق، بلکه تأمین و ذخیره سازی سوخت نیروگاه‌ها است.
وی در پاسخ به اینکه گفته می شود که در تابستان حدود ۵ تا ۶ هزار مگاوات کسری داریم که قابل مدیریت است، گفت: در مورد تابستان نیز برآورد کسری ۵ تا ۶ هزار مگاوات مربوط به شرایط ایده‌آل است که همه نیروگاه‌ها در مدار باشند و هیچ محدودیتی وجود نداشته باشد. در عمل، با توجه به خروج اضطراری نیروگاه‌ها، کاهش راندمان حرارتی در گرمای شدید، کاهش توان برق‌آبی به دلیل خشکسالی، همچنان با ناترازی عمیقی مواجه هستیم. به علاوه، پیک مصرف فقط یک ماه نیست؛ در ۹۹ روز از شش‌ماهه نخست سال، پیک روز بیش از ۶۴ هزار مگاوات و در ۶۰ روز بیش از ۷۰ هزار مگاوات بوده است. بنابراین مدیریت شبکه بدون برنامه‌ریزی دقیق و کنترل مصرف امکان‌پذیر نیست.
مذکوری در آخر گفت: برنامه‌ریزی‌ها و توسعه ظرفیت‌ها در زیرساخت‌هایی مانند برق در تمامی دولت‌ها صورت می‌پذیرد و فرآیندی فنی-اقتصادی قلمداد می‌شود و بسته به سطح تأمین نیازمندی‌های توسعه مانند رفع مشکلات سرمایه‌گذاری، در عمل محقق می‌شود. اما نکته‌ای که باید توجه داشت این است که شرایط اقلیمی و محدودیت‌های تأمین سوخت ایجاب می‌کند تنوع‌بخشی به سبد تولید برق مانند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز با جدیت پیگیری شود.
