به گزارش خبرنگار گروه تجارت خارجی خبرگزاری صدا و سیما، در برنامه امروز «میز اقتصاد» شبکه خبر، موضوع تاب‌آوری تجارت غیرنفتی کشور در شرایط فعال شدن مکانیزم اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل مورد بررسی قرار گرفت. میهمانان برنامه آقای مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین و آقای حمید آخشته کارشناس اقتصادی بودند.
مجری: امروز در میز اقتصاد در خصوص تاب آوری تجارت غیر نفتی کشورمان با شما صحبت می‌کنیم و در مورد آمار تجارت خارجی کشورمان که شرایط و وضعیت فعلی چه تاثیراتی را در واقع بر روی آن دارد، بر اساس آمار گمرک تجارت غیر نفتی کشور ما در نیمه نخست امسال به ۵۴ میلیارد و ۳۱۸ میلیون دلار رسیده در این مدت ۲۵ میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار انواع کالا‌های غیر نفتی از کشور ما صادر شده و به میزان ۲۸ میلیارد ۳۶۷ میلیون دلار هم کالا وارد کشور ما شده حالا از این آمار ما در نیم سال سال جاری با بیش از ۱۰۰ کشور جهان تبادلات تجاری داشته‌ایم و در واقع این تبادلات تجاری هم باید گسترده‌تر باشد و هم باید عمق بیشتری پیدا کند و هم برنامه‌ریزی بهتری برای آن انجام شود تا ما بتوانیم برخی از آثار تحریمی را که گرفتار آن هستیم را کاهش بدهیم و یا آثاری که در آینده ممکن است بر اقتصاد ما به وجود بیاید.
سوال: آقای حریری به نظر شما با توجه به آماری که من ابتدای برنامه عرض کردم درباره وضعیت تجارت خارجی کشورمان تاثیر این ماجرای اسنپ بک را بر تجارت غیر نفتی کشورمان چطور می‌بینید به طور کلی در زاویه بزرگ حالا در مورد اینکه چطور این تجارت باید جلو برود از این به بعد اصلاً چه فرایند‌هایی را ما باید برای آن مترتب باشیم بعداً صحبت می‌کنیم ولی به طور کلی زاویه دید شما به این موضوع چیست؟
حریری: ما هر جایی که می‌خواهیم بحث اسنپ بک را شروع کنیم این روز‌ها باید اول این واژه را ببینیم این واژه الان حدود یک ماه است که در فرهنگ مردم کوچه بازار هم دارد تکرار می‌شود ولی عملاً من می‌بینم که خیلی از بزرگان هم که صحبت می‌کنند مفهوم را لااقل یا نمی‌دانند و یا نمی‌توانند بیان کنند برای مخاطب، موضوع برگشت به تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد موضوعی است که معروف است به اسنپ بک وقتی ما می‌گوییم برگشت تحریم‌های قطعنامه‌های تحریم سازمان ملل متحد باید نگاه کنیم که این چیست ما از سال ۲۰۰۶ تا سال ۲۰۱۰، ۵ تا قطعنامه علیه کشور ما شورای امنیت سازمان ملل متحد وضع کرده مجموعه این ۵ تا که اگر جمعش کنیم و تشدیدش کنیم آخری را که سال ۲۰۱۰، ۱۹۲۹ بوده خیلی‌هایش درباره اشخاص است راجع به بنگاه‌ها است اون‌ها را می‌گذاریم کنار آنچه که ما تحریم شده‌ایم مربوط است به صنایع هسته‌ای و بخشی از صنایع موشکی ما حالا هر کی در صنایع هسته‌ای تجارت کند می‌تواند تحریم شود هرکی در آن بخش صنایع موشکی تجارت کند می‌تواند تحریم شود هرکی مبادله مالی کند برای این دو موضوع می‌تواند تحریم شود، اما نفت و پتروشیمی و پسته و فرش و صنایع دستی و اینها چنین تحریمی وجود ندارد حالا این هرکی اگر در صنایع هسته‌ای ما فعالیت کند مشمول تحریم‌های سازمان ملل می‌شود یا نمی‌تواند از سیستم بانکی استفاده کند را شما اینجا داشته باشید بیایید به یک چیز بزرگتر گر این را یک دایره کوچکتر بگیریم یک دایره‌ای که این را گرفته به نام تحریم‌های آمریکایی که از سال ۲۰۱۶ آقای ترامپ از اول سال ۲۰۱۷ اجرایی کرد اونجا می‌گوید اصلاً هیچ ایرانی نمی‌تواند با بانک‌ها کار کند دیگر نه کسانی که در هسته‌ای و یا موشکی هستند هیچ ایرانی نمی‌تواند با هیچ بانکی کار کند هر بانکی با هر ایرانی کار کند مشمول تحریم‌های ثانویه می‌شود در تحریم‌های سازمان ملل می‌گوید که اگر یک کشتی را یا یک هواپیمایی را شما مشکوک شدید به آن که دارد محموله‌ای را حمل می‌کند که مربوط به این دو بخشی است که تحریمی است شما این اجازه بین‌المللی را دارید که با هماهنگی با صاحب پرچم آن کشتی کشتی را متوقف کنید بازرسی کنید اگر کالا‌های مشمول تحریم داشت تحریم سازمان ملل کشتی را توقیف می‌کنید و برخورد‌های بعدی اگر نداشت باید ولش کنید برود، این چیزی است که از منظر حقوق سیاسی و حقوق تجاری در آن قطعنامه است یا بندری اگر کشتی ایرانی می‌رود باید این مراقبت‌ها را بکند حالا آقای ترامپ آمده از سال ۲۰۱۷ گفته که هیچ بندری حق ندارد کشتی ایرانی را راه بدهد اگر راه بدهد من آن بندر را هم می‌برم جز تحریم حالا هر کشتی هم برود در آن بندر می‌رود جز آن تحریم‌ها زنجیره به هم پیوسته تحریم‌های ثانویه، ببینید موضوع را باید برای مردم تشریح کرد که چیست، موضوع این است اگر کسی مدعی است که غیر از این چیزی دیگری هم هست عوتش کنید بیاید اینجا و حرف‌هایش را بزند اینکه یک عده‌ای نشستن در لندن و در این طرف و آن طرف هی می‌گویند که نمی‌دانید چه تحریم‌هایی قرار است باشد اصلاً ً هدف از تحریم‌ها شما کتاب نفیو را که می‌خوانید هنر تحریم را که در دوره اول تحریم هم منتشر شد یک جزوه ۳۲ تا ۳۳ صفحه‌ای است که منتشر شد اصلاً هدف همین است هدف همین است که مردم را در اضطراب نگه دارید در انتظار نگه دارید فعال را نگذارید فعالیت اقتصادی کند عواملش هم الی ماشاالله هستند در داخل در خارج شما می‌بینید که مثلاً در عرض کمتر از دو هفته تا سه هفته ما حدود ۱۷ تا ۱۸ درصد می‌رود روی قیمت ارزی که قرار نیست کسی بخرد و بفروشد مگر اینکه کسی بخواهد خروج سرمایه از کشور کند فرار کند برود یا کسی که می‌خواهد برود کالای قاچاق بیاورد، چون الباقی که اصلاً نمی‌توانند بروند این ارز را بخرند الباقی باید بروند مرکز مبادله و ارز آنجا اونی که واردات انجام می‌دهد اونی که چه کار واردات و چه کار خدماتی انجام می‌دهد شما اگر بخواهید در چهارچوب قانون الان فعالیت واردات یا صادرات کنید باید بروید در مرکز مبادله نمی‌توانید بیایید در گوشه چهارراه استانبول معامله کنید من می‌خواهم بگویم هدف همین است که الان دارد محقق می‌شود.
سوال: و شما به عنوان یک فعال اقتصادی راجع به این هدفی که دارند می‌روند سمت محقق کردنش چه نظری دارید چه کار باید کرد؟
حریری: متاسفانه این است که ما در حوزه تبلیغ و ضد تبلیغ خوب عمل نمی‌کنیم یعنی آنها در این حوزه الان ما را برده‌اند نتیجه این را نشان می‌دهد که در کمتر از دو سه هفته ۱۵ تا ۱۶ درصد ارز را برده‌اند بالا و یک انتظار تورمی فوق العاده ایجاد کرده‌اند اون‌ها با هر شکلی دارند این پروپاگاندایشان را پیش می‌برند از ما در حوزه روایت و رسانه و خبر برده‌اند اگر حالا بازنده‌اش کیست یا مقصرش کیست اون‌هایی که در حوزه رسانه صاحب نظر هستند باید بیایند راجع به آن صحبت کنند.
سوال: خیلی ممنونم، آقای آخشته حالا من ابتدای برنامه یک سری آمار و ارقام گفتم که این آمار و ارقام در مقایسه با آمار و ارقام سال گذشته بود و پایششان نشان می‌دهد که طبق صحه‌ای که آمار گمرک بر روی این آماری که من خواندم گذاشته در نیمه نخست امسال تجارت غیر نفتی کشورمان تفاوت چندانی با قبل نکرده در حالی که ما در ماه سوم به صورت بسیار ظالمانه تحت یک جنگی قرار گرفتیم و به هر حال شرایط کشور به سمت شرایط جنگی پیشرفت و بندر ما را زدند ولی خوشبختانه ما توانستیم این آمار را نسبت به سال گذشته که کاملاً همه چی آرام بود نگهداریم و آمار خیلی تفاوت ندارد این نشان دهنده چیست؟
آخشته: همانطور که به درستی هم فرمودید و جناب آقای حریری هم اشاره داشتند موضوع بحث اسنپ بک بازگشت سریع تحریم‌هایی بود که در آن قطعنامه‌های سازمان ملل آمده بود ولی عملاً بعد از آن در آن تحریم‌های ثانویه هم که همان آمریکا برای این مطلب برنامه‌ریزی کرده بود توانست خیلی از مباحث مختلف ما را در ذیل همان قطعنامه‌های شورای امنیت در خصوص افراد اشخاص افراد حقیقی و حقوقی مختلف ایجاد کند عملاً کار خودش را کرده بود بحث‌های بار روانی و مباحث حاصل از این تصمیماتی که در گذشته اتخاذ شده حجم اثربخشی خودش را در دوران و در سال‌های گذشته بر موضوع اقتصاد و تجارت خارجی ما ایجاد کرده کشور ایران هم با توجه به اینکه ظرفیت‌های خاص خودش را در حوزه بحث دور زدن تحریم‌ها در این سال‌ها ایجاد کرده البته نمی‌گویم که این مطلب مطلب ایده آلی است در حال حاضر ولی تلاش صورت گرفته ولی تلاش حاصل از این مسئله باعث شده که علی رغم این همه فشار روانی که اروپا ایجاد کرده در خصوص بحث اسنپ بک نتوانست آنچنان تاثیر خودش را بگذارد ولی چرا همانطور که دوست عزیزمان هم اشاره کردند موضوعات بحث رسانه‌ای ما یک تاثیر بسیار بسیار زیادی می‌تواند در روشنگری این مطالب برای بخش خصوصی و سایر بخش‌ها داشته باشد در حجم تجارت خارجی ما در ۲۰۲۴ ماه حدود ۹۹.۷ میلیارد دلار که شامل ۶۰.۲ حوزه صادرات و ۳۹ و پنج دهم مربوط به بحث حوزه واردات بوده حجم تجارت خارجی ما بوده که از این میزان هم تقریباً حدود ۱۲ و هفت دهم مربوط به صادرات غیر نفتی ما بوده و از بابت ۱۸.۳۱ بحث واردات محصولات غیر نفتی ما بوده ببینید من فکر می‌کنم که چرا این تغییرات در این حوزه اتفاق نیفتاده برای اینکه کشور‌های بزرگ قوی مثل چین، مثل روسیه، مثل هندوستان خیلی در رابطه با مسائل امنیت ملی خودشان یا مسائل مربوط به حوزه اقتصادی خودشان تحت تاثیر جو روانی شورای امنیت نیستند چرا ما نفتمان علی رغم اینکه در طی سال‌های گذشته آمده و تحریم‌های بسیار زیادی صورت گرفته البته من منکر این نمی‌شوم که هزینه‌های حاصل از انجام این مبادلات و مراودات زیادتر نشده ولی حجم صادرات نفت ما کاهش که پیدا نکرده هیچ در بعضی از ادوار و سال‌ها نیز توسعه داشته دلیلش این است که کشور چین منتظر نمی‌ماند که آمریکا برایش تعیین تکلیف کند که الان اقتصاد خودش را بخواهد تحت تاثیر شرایط تحریمی آمریکا قرار بدهد یا روسیه و یا مواردی از این دست فکر می‌کنم دلیل اصلی این مسئله بحث توجه جامعه جهانی به آن مسائل خاص داخلی خودشان است و سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد بر اساس منافعشان مراودات خودشان را با ما حفظ کنند.
سوال: شاید نکته مد نظر سوال من این بود که حالا ما می‌توانیم اینطوری نتیجه‌گیری کنیم که تاب آوری و استقامت تجارت غیر نفتی ما تغییر کرده، به هر حال ما در یک دوره بسیار طولانی تحت تاثیر تحریم‌ها بودیم از بعد از انقلاب ما انواع و اقسام تحریم‌هایی که در هیچ جای دنیا اعمال نشده بود برای ایران اعمال شد، اما الان وقتی که ما وضعیت جنگی را هم گذراندیم و آمار تجارت غیر نفتی ما با سال گذشته نه اینکه آن مطلوب بوده باشد ما تجارت غیر نفتمان باید خیلی بیشتر باشد ظرفیتمان بسیار بیشتر است، اما همین که ما توانستیم این را ایجاد کنیم که نسبت به سال قبل تفاوت خیلی چندانی نداشته باشد آیا می‌توانیم نتیجه کنیم که تا باوری تجارت غیرنفتی ما افزایش پیدا کرده اصلاً این واژه درستی است تاب آوری تجارت غیر نفتی؟
آخشته: من این را قبول ندارم یکی از گزینه‌هایی که باعث شده این میزان خیلی به چشم نیاید افزایش نرخ ارز است، یعنی ما باید بگوییم که چه مقدار ما گالن و یا بشکه نفت صادر کردیم این را بیاییم مقایسه کنیم با میزان ادراتی که در گذشته انجام نه نرخ دلاری که امروز مثلاً ما همین امروز افزایش نرخ ارز را دوباره داشتیم.
حریری: البته به دلار که در آمار گمرکی ما تاثیر به دلار می‌گوییم آنجا.
آخشته: به دلار می‌گوییم ولی متاسفانه ما یک سری هزینه‌هایی را در کنار این موضوع داریم که در بحث‌های مربوط به افزایش درآمد‌های حاصل از این حوزه تاثیرگذار است من فکر می‌کنم که اگر این مقایسه را ما بیاییم بر اساس بشکه و مقدار فروش ما در نظر بگیریم.
سوال: نکته من تجارت غیرنفتی است آقای حریری من همین سوال را از شما می‌پرسم نظر شما در این رابطه چیست آیا می‌توانیم واژه تاب آوری و استقامت تجارت غیر نفتی ما را اینجا به کار ببریم؟
حریری: ببینید بگذارید نکته را از یک زاویه دیگر نگاه کنیم اول من یک توضیح بدهم به همه دوستانی که دارند نگاه می‌کنند که ما بگوییم که تحریم نعمت است این حرف بی‌ربطی است که لااقل دیگر الان کمتر گفته می‌شود اینکه بگوییم مثل گزارش شما از دل این تحریم‌ها می‌توان فرصت ساخت این را هم من خیلی قبول ندارم آدم عاقل دلش نمی‌خواهد که دچار محدودیت شود هیچ نوع محدودیتی شود ما هم عقلمان که باید لااقل رجوع کنیم این است که به طور کلی ما باید همه سعیمان را کنیم که تحریم نشویم هر تحریمی ناخوشایند است هیچ تحریمی نیست که اثرش صفر باشد این بحث‌هایی که ما داریم می‌کنیم.
سوال: عذرخواهی می‌کنم بین صحبت‌های شما وارد می‌شوم من برای خودم این را می‌پرسم آیا ما همه تلاشمان را نکردیم ما حتی تا آنجایی که توانستیم مذاکره کردیم؟
حریری: من مرجع پاسخش نیستم این را باید یک نفر که علوم سیاسی می‌داند بیاید بگوید من اقتصاد بلدم من تاجرم کاسبم من بیشتر از یک دیپلمات چونه می‌زنم شاید از من اگر بپرسید من پاسخم این باشد که نه کافی نبوده ببینید مثلاً ما یک جنسی را می‌خواهیم بخریم یا بفروشیم اختلاف ما بین دو طرفه نیست بسیار بیشتر از این حرف‌ها است آنقدر ور می‌رویم آنقدر عقب و جلو می‌کنیم تا به یک قیمت مرزی الطرفین برسیم اگر من امروز بخواهم بنشینم سر یک میزی با شما این لیوان را از شما بخرم شما بگویید ۱۰ تومان من بگویم ۵ تومان شما سر ۱۰ تومانت وایستی من سر ۵ تومانم اصلاً وارد این بحث نشویم، چون ما از دید کاسبی بهش نگاه می‌کنیم یک دیپلمات هزار وجه دیگری برایش مطرح است که شاید این حرف‌هایی که من می‌زنم بگوید اینها نیست موضوع ما و من، چون نمی‌دانم چیست موضوعش واردش نمی‌شود می‌خواهم عرض کنم که به هر حال میز مذاکره همیشه باید محترم باشد همیشه ما باید فکر کنیم که می‌توان با طرف مقابل در بدترین حالت‌ها هم نشست و مذاکره کرد به هر شکلی ایدئولوژیک هم که نگاه می‌کنید ما چنین سوابقی داشتیم یعنی هیچ موقع شب عاشورا هم داشتیم مذاکره می‌کردیم دیگه از قصه یزید و امام حسین تراژیک‌تر نیست قصه ما و سایر بخش‌های دنیا، ولی موضوع من اصلاً این نیست نمی‌خواهم وارد شوم برای اینکه حرف بزنم این حرف حرف کاملاً یک آدم عامه در خیابان هم مثل من همین حرف‌ها را می‌زند من آنجایی باید عرایضم را ارائه بدهم که راجع به آن بالاخره یا تجربه دارم یا خوانده‌ام یا مطالعه کردم.
سوال: الان بر اساس تجربه شما به نظرتان فعال شدن مکانیزم چه بخشی از تجارت خارجی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
حریری: همین قدر که مردم در داخل می‌ترسند و این وحشت را ما این روز‌ها داریم می‌بینیم در بازار همین قدر هم طرف‌های تجاری ما دچار سوء تفاهم می‌شوند که چرا من با کسی که زیر بار این چتر است نمی‌رود آن را بخواند ببینید ما اینجا خودمان به مردم خودمان در تبیین موضوع اسنپ بک مانده‌ایم حالا آن طرف خارجی می‌گوید سری که درد نمی‌کند چرا دستمال ببندم، چرا با این آدمی که به هر حال مشکل دارد و در دنیا راجع به آن دارد حرف می‌زنند چرا وارد مذاکره بشیم اینها خطر است به طور واقع بینانه‌ای ما باید بنشینیم دور همدیگر همه کسانی که تصمیم گیر هستند من یک دفعه دیگر این را جا‌های دیگر هم عرض کردم اینجا هم تکرار می‌کنم ببینید موقعی که برجام شد مثلاً دولت اتاق بازرگانی همه در حوزه اقتصاد کرور کرور آدم اروپایی بود که می‌آمد هیئت‌های ۴۰۰ نفره ۳۰۰ نفره از این طرف ما می‌رفتیم ۱۰۰ نفر تا ۱۵۰ نفر من همان موقع هم می‌گفتم که کف این بازی چیزی نمی‌ماند، اما الان می‌خواهم عرض کنم علی رغم اینکه باز در گزارش شما گفتند که ما با ۱۰۰ کشور مختلف تجارت خارجی داشته باشیم واقعیت این است که ۸۰ درصد تجارت خارجی ما با ۵ تا ۶ کشور است حقیقت تلخی است و باید بپذیریم.
سوال: چه کار کنیم آقای حریری، ما برای بهتر شدن حوزه تجارت خارجی مان باید چه کار کنیم؟
حریری: این برای آن موقعی بود که دچار این گرفتاری‌ها نبودیم.
سوال: ولی حالا هست باید بالاخره کشور اداره شود؟
حریری: اتفاقاً الان آن که موقعی نقص بوده و عیب بوده الان تبدیل شده به یک حسن ما تعداد طرف‌های تجاریمان محدود است چه در صادرات و چه در واردات، پس تبیین موضوع برای طرف‌های خارجی مان هم راحت‌تر است اگر واقعاً ما با ۱۰۰ کشور تجارت خارجی داشتیم الان باید به ۱۰۰ کشور هیئت اعزام می‌کردیم که برویم بگوییم که اتفاق خاصی نیفتاده.
سوال: البته آمار گمرک نشان می‌دهد که ما با ۱۰۰ کشور تبادل تجاری داشتیم حالا میزانش کم و زیاد ممکن است؟
حریری: بله با یکی مثلاً ۲۰۰ هزار دلار هم باشد یک کسی پفک نمکی فرستاده برای بقالی فامیلش گمرک می‌گذارد جز صادرات اینها را خیلی جدی نگیرید جدیش این است که ما بیش از ۸۰ درصد تجارت خارجی مان چه در حوزه صادرات و چه واردات با کمتر از ۸ کشور دارد اتفاق می‌افتد.
سوال: الان این ۸ کشور را ما چطور حفظ کنیم که تجارت خارجی مان لطمه نبیند؟
حریری:هم دولت کمک کند و هم بخش خصوصی جمع شویم با همدیگر یک بسته تبیین تعریف کنیم که اسنپ بک چیست، باید مثلاً در هند برویم ببینیم چطور توضیح بدهیم برای طرف‌هایمان برویم در چین چطوری تعریف کنیم برویم ترکیه ببینید حتماً سازمان‌های امنیتی نظامی و سیاسی و اندیشکده‌ها در ترکیه و چین و هند می‌دانند قصه را که اسنپ بک چیست، اما تاجرش کاسبش کارخانه‌دارش قرار نیست بداند شما می‌دانید مگر مشکل هند چیست اصلاً به من مربوط نیست پس ما الان است که باید اتفاقاً هیئت اعزام کنیم، متاسفانه در یک ماه گذشته دو فراخوان هیئت دادم که بتوانم بروم چین با این دلار صد و خورده‌ای کسی حاضر نیست راحت برود برای سفری که نمی‌داند که تهش چیست.
سوال: وزیر اقتصاد گفته‌اند که برنامه‌های متعددی برای شرایط تحریم دارند و تقسیم کار هم صورت گرفته من الان می‌خواهم بپرسم که با شما تقسیم کار چه تقسیم کاری بوده؟
حریری: با من که قرار نیست تقسیم کاری بکنند.
سوال: منظورم از شمای اتاق بازرگانی است؟
حریری: من هم خیلی در اتاق بازرگانی راه نمی‌دهند آنجا هم محبوب نیستم اصلا این مدل حرف زدن قاعدتاً آدمی نیستیم که محبوب دل کسی باشد که یک جایی دستش است من عرضم این است ما باید الان برویم و برای طرف‌های تجاریمان توضیح بدهیم که تو از نظر شورای امنیت سازمان ملل اگر با من کاسب کار کنید، هیچ عیبی ندارد، نترس این است، توضیح بدهیم برایش اصلاً برویم یک هتل فایو استار سالن بگیریم ۵۰۰ نفر طرف تجاریمان را از آن کشور دعوت کنیم سمینار بگذاریم با این هدف که توضیح بدهیم که ماجرا چیست احتیاج هم ندارد که خیلی غلو کنیم یا چیزی و حقیقتی را پنهان کنیم، اصل موضوع را بگوییم که تو تا الان که تحت تحریم آمریکا بودی با من کار کردی الان این تحریم من یک مثالی که زدم ما از سال ۲۰۱۰ با وجود اینکه اصلاً شنا بلد نبودیم پرتمان کردند در یک استخری به نام تحریم شروع کردیم دست و پا زدیم بالاخره الان خودمان را روی آب نگه داشتیم از سال ۲۰۱۰ تا الان می‌شود ۱۵ سال است که ما روی آب هستیم و داریم خودمان را روی آب تحریم‌ها نگه داشته‌ایم نتوانسته خفه‌مان کند این استخر حالا این قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل از منظر اقتصادی و تجاری من اصلاً به منظر جامعه شناسی و نظامی و امنیتی اش کاری ندارم فقط دارم راجع به اقتصادی و تجاری صحبت می‌کنم مثل اینکه حالا که ما در این استخر ۱۵ ساله یاد گرفتیم یک نفر هم ۴ سطل آب بیاورد بریزد در این استخر نه ما را بیشتر می‌آورد روی آب و نه غرقمان می‌کند چیزی نمی‌شود، شاید یکم تقلای بیشتری لازم شود ما باز در همان سطح قبلی بمانیم روی آب.
سوال: آقای حریری ما اگر بخواهیم به صورت تفکیک شده این نکته را به مردم بگوییم که بخش خصوصی باید این کار‌ها را کند بخش دولتی این کار‌ها را کند تا اثرات این ماجرا بر اقتصاد ما کمتر شود به ویژه بخش اقتصاد غیر نفتی؟
درحال تکمیل//
