بازار ارز در ایران در هفته دوم مهرماه ۱۴۰۴ با شوکی عجیب مواجه شد؛ دلار آزاد که تنها چند روز پیش به ۱۱۷ هزار تومان رسیده بود، حالا در محدوده ۱۱۰ هزار تومان معامله می‌شود.
به این ترتیب، دلار تنها در پنج روز بیش از ۷ هزار تومان کاهش یافته است؛ سقوطی که به گفته‌ی کارشناسان، حاصل هم‌زمانی چند عامل از جمله ورود بازارساز، تعدیل روانی پس از شوک سیاسی، و افزایش عرضه ارز بوده است.
اما چرا دلار در عرض چند روز این‌چنین ریزش کرد؟ آیا این کاهش موقتی است یا نشانه‌ای از ثبات جدید در بازار ارز؟ در ادامه این گزارش جامع، دلایل ریزش قیمت دلار، واکنش بازار طلا و سکه، و پیش‌بینی آینده نرخ ارز را بررسی می‌کنیم
بر اساس داده‌های رسمی، قیمت دلار آزاد در روز پنجشنبه هفته گذشته به ۱۱۷ هزار تومان رسیده بود، اما از شنبه به بعد وارد مسیر نزولی شد و حالا به ۱۱۰ هزار تومان سقوط کرده است.
به گفته‌ی فعالان بازار، دخالت بازارساز در بازارهای هرات، دوبی و تهران نقش تعیین‌کننده‌ای در این کاهش داشته است.
یکی از صرافان در بازار فردوسی می‌گوید:«از شنبه به بعد، تزریق ارز از سوی بانک مرکزی در هرات و بازار تهران شدت گرفت. همین موضوع باعث شد انتظارات افزایشی فروکش کند و تقاضای هیجانی کاهش یابد.»
تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند که ورود بانک مرکزی به عنوان «بازارساز» در سه جبهه — هرات، دوبی و تهران — باعث شکستن جو روانی بازار شد.
بر اساس اطلاعات خبرگزاری فارس، مداخله ارزی از طریق شبکه صرافی‌های منتخب انجام شد تا عرضه اسکناس افزایش یابد.«بانک مرکزی از اواخر هفته گذشته با افزایش عرضه ارز در مرکز مبادله و بازار آزاد، توانست جو روانی بازار را کنترل کند.»
این مداخلات نشان می‌دهد سیاست ارزی جدید دولت، بر پایه افزایش عرضه و شفاف‌سازی در نرخ‌های توافقی بنا شده است.
یکی از تحولات مهم هفته گذشته، افزایش عرضه ارز در تالار دوم مرکز مبادله بود.
تالار دوم جایی است که بازرگانان می‌توانند ارز خود را با نرخ‌های توافقی خرید و فروش کنند.
پیش از این، حجم معاملات در تالار دوم محدود بود اما طبق اعلام بانک مرکزی، اکنون این تالار بخش عمده نیازهای ارزی فعالان اقتصادی را پاسخ می‌دهد.
قیمت‌ها در مرکز مبادله (در زمان تنظیم گزارش):
دلار اسکناس: ۷۲,۳۹۲ تومان
یورو اسکناس: ۸۴,۷۴۵ تومان
درهم امارات: ۱۹,۷۱۲ تومان
افزایش حجم عرضه در این بخش باعث شد فاصله نرخ رسمی و آزاد کاهش یابد و در نتیجه، جذابیت سفته‌بازی در بازار فردوسی کم شود.
دلیل اصلی افزایش دلار تا سطح ۱۱۷ هزار تومان در هفته گذشته، نه عوامل اقتصادی، بلکه شوک روانی ناشی از فعال شدن احتمالی «مکانیسم ماشه» توسط غرب بود.
اما به گفته‌ی کارشناسان، چون نرخ ارز در آن زمان بیش از ارزش واقعی رشد کرده بود، پس از آرام شدن فضای سیاسی، دلار مسیر اصلاحی را در پیش گرفت.
کارشناس اقتصادی «مهدی افشار» می‌گوید:«افزایش دلار در روزهای اول مهر یک واکنش هیجانی به اخبار سیاسی بود. با فروکش کردن این موج، بازار به سطح تعادلی برگشت.»
بر اساس تحلیل داده‌های تورم داخلی و رشد نقدینگی، ارزش تعادلی دلار در مهرماه حدود ۱۰۸ تا ۱۱۲ هزار تومان برآورد می‌شود.
به همین دلیل، ورود نرخ به کانال ۱۱۰ هزار تومان از نظر اقتصادی منطقی به نظر می‌رسد.
تحلیل‌گران می‌گویند در صورتی که عرضه ارز در مرکز مبادله ادامه یابد، احتمال کاهش بیشتر تا محدوده ۱۰۸ هزار تومان نیز وجود دارد.
با افت قیمت دلار، بازار طلا و سکه نیز وارد فاز نزولی شد.
در حالی که هفته گذشته سکه امامی در محدوده ۱۱۷ میلیون تومان معامله می‌شد، امروز قیمت آن به ۱۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رسیده است.
قیمت سایر انواع سکه و طلا نیز به شکل زیر کاهش یافته است:
| نوع طلا / سکه | قیمت فعلی (تومان) | تغییر نسبت به هفته گذشته |
|---|---|---|
| سکه امامی | ۱۱۱,۶۰۰,۰۰۰ | کاهش ۵.۵ میلیون |
| سکه بهار آزادی | ۱۰۵,۳۰۰,۰۰۰ | کاهش ۵ میلیون |
| نیم سکه | ۵۹,۶۰۰,۰۰۰ | کاهش ۱ میلیون |
| ربع سکه | ۳۳,۱۰۰,۰۰۰ | کاهش ۵۰۰ هزار |
| گرم طلا ۱۸ عیار | ۱۰,۵۷۰,۰۰۰ | کاهش ۱۵۰ هزار |
با وجود رشد قیمت جهانی طلا تا سطح ۳,۹۵۰ دلار، کاهش نرخ دلار در داخل باعث شد قیمت سکه و طلا در بازار تهران کاهش یابد.
اونس جهانی طلا در روزهای اخیر به بالاترین سطح سه‌ماهه خود رسیده است، اما در ایران، به‌دلیل افت دلار، قیمت سکه و طلا نزولی شد.
این نشان می‌دهد که در حال حاضر، نرخ ارز تأثیر بیشتری نسبت به اونس جهانی بر قیمت داخلی طلا دارد.
به گفته‌ی یک طلافروش بازار سبزه‌میدان:«در بازار ایران، اگر دلار فقط هزار تومان بالا برود، طلا جهش می‌کند؛ اما اگر پنج هزار تومان پایین بیاید، حتی رشد اونس هم اثرش را از دست می‌دهد.»
کارشناسان معتقدند که روند نزولی فعلی می‌تواند چند روز دیگر هم ادامه داشته باشد، به‌ویژه اگر بانک مرکزی همچنان عرضه ارز در تالار دوم را افزایش دهد.
اما برخی تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که پس از افت شدید، احتمال بازگشت محدود در هفته آینده وجود دارد.
تحلیلگر ارزی «محمد طاهری» می‌گوید:«اگر نرخ دلار زیر سطح ۱۱۰ هزار تثبیت شود، مسیر تا ۱۰۸ هزار باز است. اما اگر مقاومت در ۱۱۰ هزار بماند، احتمال بازگشت تا ۱۱۲ هزار تومان وجود دارد.»
عبارت «دلار جاکن شد» که در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد، به معنی فروپاشی ناگهانی روند صعودی دلار است.
اما کارشناسان تأکید دارند که کاهش اخیر، اصلاح طبیعی پس از رشد بیش از اندازه‌ی قیمت است.
به بیان دیگر، بازار از حالت هیجانی به سمت تعادل بازگشته است و نمی‌توان هنوز آن را ریزش پایدار دانست.
در بازارهای منطقه‌ای مانند هرات و دوبی نیز نرخ دلار در روزهای اخیر کاهش یافته است.
در هرات، قیمت از ۱۱۶ هزار تومان به ۱۱۰ هزار تومان رسید و در دوبی نیز تا ۱۰۹ هزار تومان معامله شد.
این هماهنگی بین بازارها نشان می‌دهد که مداخله بازارساز گسترده و هماهنگ بوده است.
بانک مرکزی با اجرای دو اقدام هم‌زمان توانست بازار را آرام کند:
افزایش عرضه ارز در تالار دوم مرکز مبادله.
تقویت ذخایر اسکناس از طریق بازگشت ارز صادراتی.
همچنین، بانک مرکزی وعده داده است که صرافی‌های منتخب مجاز به فروش ارز به متقاضیان حقیقی بدون محدودیت در سقف روزانه خواهند بود.
از دید تحلیل‌گران تکنیکی، دلار پس از عبور از مقاومت ۱۱۷ هزار تومان با دیوار فروش مواجه شد و اکنون در حال اصلاح به سمت حمایت ۱۱۰ هزار تومان است.
اگر این سطح شکسته شود، حمایت بعدی در ۱۰۸ هزار تومان قرار دارد.
شاخص RSI دلار نیز از محدوده اشباع خرید (۷۵) به سطح ۵۲ بازگشته است که نشان‌دهنده پایان فاز هیجانی بازار است.
سه سناریوی اصلی برای آینده بازار ارز پیش‌بینی می‌شود:
| سناریو | توضیح | احتمال وقوع |
|---|---|---|
| ادامه روند نزولی | تثبیت زیر ۱۱۰ هزار و کاهش تا ۱۰۸ هزار | ۴۵٪ |
| نوسان محدود | ماندن دلار بین ۱۱۰ تا ۱۱۲ هزار تومان | ۴۰٪ |
| بازگشت موقت | رشد مجدد تا ۱۱۳ هزار تومان | ۱۵٪ |
کارشناسان تأکید دارند که سیاست‌های بانک مرکزی و وضعیت روانی بازار، تعیین‌کننده‌ی سناریوی نهایی خواهند بود.
ریزش دلار بر بازارهای دیگر نیز اثرگذار بود:
در بورس، نمادهای دلاری (فلزات، پتروشیمی‌ها) افت کردند.
در بازار خودرو، تقاضا کمی کاهش یافت.
در بازار طلا و سکه، قیمت‌ها عقب‌نشینی کردند.
به این ترتیب، ریزش دلار بار دیگر نشان داد که ارز پیشران تمام بازارهای مالی ایران است.
دلار آزاد تنها در ۵ روز، ۷ هزار تومان کاهش یافت.
مداخله بانک مرکزی در هرات، دوبی و تهران نقش اصلی را داشت.
