عصر ایران ؛ علی نجومی _ اکبر گلپایگانی، مشهور به گلپا، رکورددار اجرای برنامه‌های «گل‌ها» با بیش از ۳۰۰ اثر، بی‌تردید یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ موسیقی آوازی ایران است؛ صدایی که به تعبیر بسیاری از بزرگان، «به آواز ایرانی جانی تازه بخشید».
میلاد کیایی، سنتورنواز چیره‌دست، درباره‌ی او گفته است:
«در آواز خدایی کن ای مه گناهم ببخش، صدای گلپا فراتر از ساز اوج می‌گرفت و پرواز می‌کرد.»
این شاید دقیق‌ترین توصیف از شگفتی و توانایی این صدای بی‌همتا باشد.
گلپایگانی در ۱۰ بهمن ۱۳۱۲ در محله‌ی تکیه زرگرهای عودلاجان تهران متولد شد.
پدرش، محمدحسین گلپایگانی، معروف به مرشد حسین بلبل، مرثیه‌خوانی شناخته‌شده بود و از همین رهگذر، گلپا از کودکی با موسیقی و خواندن تعزیه انس گرفت.
این پادکست را از روی آپارات ببینید و بشنوید
در هفت‌سالگی، صدای ملکوتی‌اش بر بام خانه‌ای در عودلاجان به گوش محمد ایرانی مجرد، موسیقی‌دان و کارشناس ردیف موسیقی ایرانی، رسید. او شگفت‌زده از قدرت صدا، آموزش گلپا را بر عهده گرفت و هفت سال به او موسیقی و فنون آواز آموخت.
در ۱۸سالگی، آموزش حرفه‌ای گلپا نزد نورعلی‌خان برومند آغاز شد. او همچنین از محضر استادانی چون
حسن یکرنگی، اسماعیل قهرمانی، ابوالحسن صبا، یوسف فروتن، عبدالله دوامی، اسماعیل ادیب‌خوانساری، حسین طاهرزاده و سلیمان امیرقاسمی بهره برد.
گلپا در آواز، بیش از همه از ادیب‌خوانساری و طاهرزاده تأثیر گرفت.
در سال ۱۳۳۷، به دعوت داوود پیرنیا، بنیان‌گذار برنامه‌ی «گل‌ها»، به رادیو تهران پیوست و در طول ۱۷ سال همکاری، صدها آواز و تصنیف ماندگار اجرا کرد.
با روی کار آمدن هوشنگ ابتهاج در سمت ریاست موسیقی رادیو، فضای کاری برخی خوانندگان – از جمله گلپا – تغییر یافت. اختلاف سلیقه‌ها سبب شد تا او از همکاری با برنامه‌ی گل‌ها کناره بگیرد.
در سال ۱۳۳۵، یونسکو از گلپا دعوت کرد تا همراه نورعلی‌خان برومند و علی‌اصغر بهاری، موسیقی ایرانی را در محافل بین‌المللی اجرا کنند. این دعوت، نشان از جایگاه والای صدای او در موسیقی ایران داشت.
آثار ماندگار
در کارنامه‌ی گلپا، نام‌هایی درخشان از آهنگ‌سازان و شاعران بزرگ دیده می‌شود:
• «خدایی کن ای مه گناهم ببخش» – آهنگ: فرهنگ شریف / دکلمه: ژاله علو / شعر: بهادر یگانه
• «ساقی» – شعر و آهنگ: جهانبخش پازوکی
• «خوشا آنان یا محبت» – آهنگ: انوشیروان روحانی / شعر: دکتر قاسم رسا
• «درویش» – شعر و آهنگ: جهانبخش پازوکی
• «آوازه‌خوان» – آهنگ: اسماعیل خانی / شعر: فضل‌الله توکل
• «اشک من» – آهنگ: حبیب‌الله بدیعی / شعر: رهی معیری
• «موی سپید» – شعر و آهنگ: جهانبخش پازوکی
• «دل خرابه» – آهنگ: علی تجویدی / شعر: مهدخت مخبر
• «ناز لیلی» – آهنگ: همایون خرم / شعر: طبیب اصفهانی / سنتور: مجید نجاحی
و همچنین اجرای ماندگار «یک شاخه گل» (شماره ۱۰۵) با آهنگی از مرتضی محجوبی بر شعری از یغمای جندقی، که نمونه‌ی درخشان تحریرها و ظرایف آوازی اوست.
گلپا رابطه‌ای نزدیک با مرتضی‌خان محجوبی، پیانیست بزرگ ایرانی داشت.
محجوبی در وصیت‌نامه‌اش از گلپا خواست در مراسم خاک‌سپاری‌اش آواز بخواند.
او در فروردین ۱۳۴۴ در ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. گلپا نیز وصیت کرده بود در همان‌جا در کنار او آرام گیرد؛ هرچند این وصیت عملی نشد.
محبوبیت بی‌بدیل گلپا سبب شد تا مهدی میثاقیه، کارگردان و تهیه‌کننده‌ی معروف، او را متقاعد کند در فیلم «مرد حنجره طلایی» (۱۳۴۷) ایفای نقش کند.
اما گلپا پس از آن تجربه، از بازیگری فاصله گرفت تا تمام توان خود را صرف آواز کند.
اکبر گلپایگانی، حنجره‌ی طلایی موسیقی ایران، در شامگاه ۱۳ آبان ۱۴۰۲ بر اثر ایست قلبی درگذشت.
پیکر او در قطعه‌ی هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
نام و نوای او، همراه با یاد تمام تصنیف‌هایی که در قلب ایرانیان جا دارد، جاودانه خواهد ماند.
