عصر ایران؛ محمد حسن گودرزی- راهنمایان تور در زوریخ، گردشگران را با یک حقیقت شگفت‌انگیز روبرو می‌کنند: پارکینگ غارمانند “اورانیا” در واقع یک پناهگاه عظیم برای ۱۱ هزار نفر با تمام امکانات اضطراری است. این تنها یکی از ۳۷۰ هزار پناهگاه سوئیس است که نشان می‌دهد این کشور چگونه برای بدترین سناریوها آماده شده است.
به نوشته واشنگتن پست، در میان خیابان‌های سنگفرش‌شده جذاب و ساختمان‌های قرون وسطایی شهر قدیمی زوریخ، مکانی وجود دارد که هرگز از شگفت‌زده کردن مهمانانِ راهنمای تور، سامانتا اِشباخ، باز نمی‌ایستد.
“اورانیا” (Urania)، یک فضای زیرزمینی غارمانند به عمق هفت طبقه، یک پارکینگ است. اما به گفته مالک شرکت تور “Zurich Insider”، این مکان همچنین یک قلعه نظامی مدرن است که در دیدرس همگان پنهان شده است.
این پارکینگ در واقع یکی از بزرگترین پناهگاه‌های عمومی سوئیس نیز هست و می‌تواند در مواقع اضطراری ۱۱,۰۰۰ نفر را با آب آشامیدنی، ژنراتورهای برق اضطراری، فیلترهای گاز و یک سیستم فرماندهی در خود جای دهد.
اِشباخ در مصاحبه‌ای گفت: برای اینکه به طور اتفاقی با آن روبرو شوید، باید واقعاً به دنبالش بگردید.
او اضافه کرد این موضوع اغلب منجر به سیلی از پرسش‌ها از سوی مهمانانش می‌شود - که عمدتاً از قاره آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی هستند - در مورد تاریخ نظامی سوئیس و اینکه چه کسانی می‌توانند در مواقع اضطراری از این پناهگاه استفاده کنند.
او با خنده گفت: همه بسیار شگفت‌زده می‌شوند و بعد می‌خواهند کمی بیشتر بدانند و ما از مسیر اصلی تور خارج می‌شویم.
آماده بودن، ورزش ملی سوییس است!
آماده بودن در سوئیس چیزی شبیه به یک ورزش ملی است؛ کشوری که در آن خدمت در ارتش یا نیروی دفاع غیرنظامی اجباری است و شبکه‌ای متشکل از حدود ۳۷۰,۰۰۰ پناهگاه شخصی در سراسر آن گسترده شده که برای هر یک از نزدیک به ۹ میلیون ساکن آن، یک مکان مخفیانه تعیین شده را تضمین می‌کند. فضاهای جداگانه‌ای نیز برای نیروهای حفاظت غیرنظامی و ارتش در نظر گرفته شده است.
اکنون، این کشور که به بی‌طرفی‌اش شهرت دارد، با توجه به “تغییر وضعیت امنیتی جهان”، صدها میلیون دلار برای بازسازی شبکه گسترده پناهگاه‌های شخصی و سایت‌های حفاظت غیرنظامی خود هزینه می‌کند.
در سال ۲۰۲۶، یک فرمان جدید حفاظت غیرنظامی به اجرا در خواهد آمد که طی آن ۲۰۰ پناهگاه بزرگتر با هزینه کل ۲۷۶ میلیون دلار در طول ۱۵ سال مدرنیزه خواهند شد. هزینه‌ای که سازندگان املاک باید به مقامات محلی برای تأمین مالی پناهگاه‌های عمومی بپردازند نیز از حدود ۱,۰۰۰ دلار به بیش از ۱,۷۰۰ دلار برای هر نفر افزایش خواهد یافت.
به طور جداگانه، در سراسر مقامات منطقه‌ای سوئیس، که به عنوان کانتون شناخته می‌شوند، کار برای بازسازی سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون قدیمی در پناهگاه‌های موجود که به پایان چرخه عمر ۴۰ ساله خود نزدیک می‌شوند، در حال انجام است. به گفته یک سخنگوی دولت سوئیس، بودجه‌ای ۱.۲ میلیارد دلاری برای این منظور طی ۱۵ سال آینده در دسترس است و در صورت لزوم، این چارچوب زمانی می‌تواند تسریع شود.
ارتش همچنین در حال فراخوان ایده‌ها برای چگونگی مدرن‌سازی استحکامات نظامی موجود به “گره‌های دفاعی با قابلیت حمله دشوار” است و از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها دعوت کرده تا ایده‌های خود را در این ماه ارائه دهند.
این بازسازی تاریخی در پس‌زمینه جنگ روسیه در اوکراین صورت می‌گیرد که عصر جدیدی از نظامی‌سازی ناآرام را در اروپا آغاز کرده است. کشورهایی مانند دانمارک، سوئد، فنلاند، فرانسه و بریتانیا در حال بازنگری در قوانین سربازی اجباری، تقویت هزینه‌های دفاعی، آزمایش سیستم‌های هشدار اضطراری، بازسازی کمپین‌های اطلاع‌رسانی عمومی و ترغیب شهروندان به نگهداری ذخیره‌ای از مایحتاج ضروری هستند.
اگرچه سوئیس قرن‌هاست که بی‌طرفی سیاسی خود را حفظ کرده، حق داشتن پناهگاه شخصی در قانون فدرال حفاظت غیرنظامی که در سال ۱۹۶۳ معرفی شد، تضمین شده است.
رسمی به نام پناهگاه داشتن
سیلویا برگر ضیاءالدین، استاد تاریخ سوئیس و معاصر در دانشگاه برن، گفت که ذهنیت پناهگاه بخشی از “DNA ملی” سوئیس است که از استراتژی دفاعی اواخر قرن نوزدهم به نام “دژ ملی” (National Redoubt) - که در آن پناهگاه‌هایی در کوه‌های سوئیس برای محافظت در برابر مهاجمان خارجی ساخته شد - تا تهدیدات هسته‌ای جنگ سرد تکامل یافته است. او گفت ترکیبی از اراده سیاسی و عوامل خارجی به شکوفایی این شبکه کمک کرده است.
در سال‌های پس از آن، بسیاری از پناهگاه‌های بزرگتر توسط ارتش فروخته شده‌اند و برخی از آن‌ها تغییر ماهیت شگفت‌انگیزی به عنوان موزه، مزرعه پرورش قارچ یا محلی برای عمل‌آوری عالی پنیر پیدا کرده‌اند. الزام به ساخت پناهگاه‌های شخصی در سال ۲۰۱۱ تقریباً لغو شد، اما با زلزله فوکوشیما در آن سال در ژاپن و سپس جنگ در اوکراین، جان تازه‌ای گرفت.
برگر ضیاءالدین گفت: اکنون مقامات در حال بازاندیشی شبکه موجود برای یک وضعیت “چند بحرانی” (poly-crisis) هستند، که در آن چندین تهدید به طور همزمان ظاهر می‌شوند، و همچنین “تمرکز مجددی بر سناریوهای جنگی” وجود دارد.
دانیل جوردی، رئیس بخش حفاظت غیرنظامی و آموزش در وزارت دفاع، حفاظت غیرنظامی و ورزش سوئیس، گفت: در حالی که بیشتر پناهگاه‌های شخصی در کشور نزدیک به خانه‌های مردم هستند، تیم او اکنون در حال فکر کردن به چگونگی محافظت از مردم در خارج از خانه است.
او در یک مصاحبه تلفنی گفت: اقتصاد هنوز باید در طول جنگ کار کند. این چیزی است که امروزه در همه درگیری‌ها می‌بینید. برخی افراد مجبورند سر کار بروند. و اگر در یک شهر بزرگ کار می‌کنید و یک حمله هوایی رخ می‌دهد، همانطور که در حال حاضر در کی‌یف می‌بینید، باید حفاظت مشخصی برای آن افراد داشته باشید.
جوردی گفت، فعال نگه داشتن مدارس و جلوگیری از “آسیب‌های روحی بیشتر از حد لازم برای نسل جوان” نیز در دست بررسی است.
مقامات سوئیس در حال بررسی اقدامات کشورهای دیگر هستند و از مکان‌هایی مانند اوکراین، فنلاند و اسرائیل الگوبرداری می‌کنند. جوردی گفت: ما باید تعریف کنیم: می‌خواهیم در برابر چه چیزی از خود محافظت کنیم؟
جوردی گفت که این پناهگاه‌ها با هزینه تخمینی ۱,۸۰۰ دلار برای هر نفر در یک دوره ۶۰ ساله، “بیمه خوبی” را فراهم می‌کنند.
وی افزود: این یک زیرساخت عظیم است، اما در نهایت ارزان‌تر از هر اقدام دیگری است که می‌توانید برای محافظت از جمعیت خود انجام دهید.
370 هزار پناهگاه فعال
به گفته دولت سوئیس، از ۳۷۰,۰۰۰ پناهگاه در سوئیس، بسیاری در بلوک‌های آپارتمانی قرار دارند و ۱,۷۰۰ مرکز دیگر برای پست‌های فرماندهی و بیمارستان‌های صحرایی در نظر گرفته شده‌اند.
آن‌ها می‌توانند به طور معمول برای انبارداری استفاده شوند اما بر اساس مشخصات فنی دقیقی ساخته شده‌اند. پوسته بیرونی از بتن با درهای ضد انفجار، سیستم‌های تهویه، خروجی‌های اضطراری و قفل‌های هوا ساخته شده است که برای مقاومت در برابر سلاح‌های هسته‌ای، بیولوژیکی یا شیمیایی طراحی شده‌اند. اگرچه اندازه آن‌ها متفاوت است، اما باید یک متر مربع فضای کف و حجم ۲.۵ متر مکعب برای هر ساکن داشته باشند.
یک توالت خشک برای هر ۳۰ نفر لازم است، هرچند برخی پناهگاه‌ها به توالت‌های سیفونی و دوش مجهز هستند.
تخصیص مکان‌ها یک راز کاملاً محرمانه باقی مانده است. سرگرد فرانک آرمور، افسر ستاد نیروی حفاظت غیرنظامی در کانتون وو، گفت که در مواقع اضطراری، دولت دستور “پیش-تخصیص” مکان‌ها را صادر می‌کند و مقامات محلی باید ظرف پنج روز پناهگاه‌ها را عملیاتی کنند. جزئیات تنها تحت دستورات دولتی به اطلاع عموم خواهد رسید.
آرمور گفت: قطعاً وقتی جنگ در اوکراین آغاز شد، بسیاری از مردم شروع به پرسیدن در مورد پناهگاه‌ها کردند، با سوالاتی از جمله اینکه پناهگاه‌ها کجا هستند، مکان‌ها چگونه تخصیص می‌یابند و آیا فضای کافی وجود خواهد داشت.
او گفت، از آن زمان اوضاع آرام‌تر شده است، اما این شبکه “حس اطمینان” را فراهم می‌کند.
پیشرو در “چشم‌انداز امنیتی”
تعداد کمی می‌توانند با تعهد سوئیس به آمادگی اضطراری رقابت کنند، اما در جاهای دیگر دنیا بسیاری تلاش می‌کنند، در حالی که آماده شدن برای روز قیامت، یا حتی فقط برای “سه‌شنبه” - اصطلاح آماده‌سازان (preppers) برای کسل‌کننده‌ترین روز هفته - به طور فزاینده‌ای در حال فراگیر شدن است.
برگر ضیاءالدین گفت شرکت‌های سوئیسی از دهه ۱۹۶۰ در خط مقدم یک “چشم‌انداز امنیتی تجاری‌شده” قرار داشته‌اند، زمانی که محصولات و تخصص سوئیسی صادر می‌شد و شهرت این کشور را برای کیفیت و دانش فنی تثبیت می‌کرد.
خاویر برون، مدیرعامل شرکت “Bunker Swiss” که پناهگاه‌های سفارشی، کیت‌های آماده و تأسیسات نظامی قدیمی را به مشتریان در سوئیس و سراسر جهان می‌فروشد، گفت که جنگ‌ها در اوکراین و خاورمیانه منجر به افزایش شدید تقاضا از سوی کسانی شده است که خواهان حریم خصوصی و امنیت یک پناهگاه سفارشی هستند.
برون گفت: بسیاری از مردم سوال دارند، بسیاری از مردم می‌ترسند.
او اکنون به دنبال یک توزیع‌کننده اروپایی برای کمک به فروش کیت‌های پناهگاه است که تقریباً ۴۶,۰۰۰ تا ۹۳,۰۰۰ دلار هزینه دارند، تقریبا حدود نیمی از هزینه یک پناهگاه سفارشی.
در همین حال، در ایالات متحده تقاضا برای پناهگاه‌هایی وجود دارد که از حدود ۲۰,۰۰۰ دلار برای یک نسخه اولیه تا طرح‌های لوکس که می‌تواند تا ۱ میلیون دلار هزینه داشته باشد، متغیر است. این را ران هابارد، مدیرعامل شرکت “Atlas Survival Shelters” مستقر در تگزاس، می‌گوید.
او گفت در حالی که پناهگاه‌های آمریکایی دارای جزئیات “فوق‌العاده” مانند معابر مخفی، سالن‌های تئاتر و اتاق‌های چشیدن شراب در مقایسه با نسخه‌های عمل‌گرایانه‌تر سوئیسی هستند، او دوست دارد ببیند که ایالات متحده رویکردی بیشتر شبیه سوئیس در زمینه دفاع غیرنظامی اتخاذ کند، با یک پناهگاه یا اتاق امن در هر خانه و حتی تمرینات ضد انفجار برای دانش‌آموزان.
او گفت: یکی از اهداف من این است که امیدوارم بتوانم این دولت جدید [ترامپ] را وادار کنم که شاید دفاع غیرنظامی را به آمریکا بازگرداند.
برای اریش برایتن‌موزر، مالک یکی از بزرگترین پناهگاه‌های خصوصی سوئیس، تلاش مدرن‌سازی این کشور “عقل سلیم” است. این کایروپراکتیک و مشاور سابق که در سال ۲۰۱۹ “مبلغی هفت رقمی” برای قلعه “فورگلز” پرداخت کرد، گفت: پناهگاهی که در سال ۱۹۳۹ برای دفاع در برابر ارتش هیتلر ساخته شده بود، هم رضایت از داشتن قطعه‌ای از تاریخ سوئیس و هم آرامش خاطر را به او داده است.
او گفت: نوح کشتی را هنگام توفان نساخت، او کشتی را قبل از توفان ساخت. شاید هرگز به آن نیاز پیدا نکنید، اما اگر به آن نیاز پیدا کنید، خوشحال‌اید که آن را دارید.
