به گزارش خبرنگار مهر، محمد حسن‌زاده در گردهمایی رؤسای کتابخانه‌های دانشگاهی که امروز شنبه ۲۴ آبان‌ماه در دانشگاه تهران برگزار شد، به نقش و جایگاه کتابخانه‌های دانشگاهی در آینده آموزش عالی پرداخت و گفت: این نهادها در عصر تحول دیجیتال با چالش‌ها و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو هستند. این آینده هم برای آموزش عالی و هم برای عناصر تشکیل دهنده آن از جمله کتابخانه‌های دانشگاهی با چالش‌های جدی روبروست.
وی با بیان اینکه کتابخانه دانشگاهی، در نگاه نوین دیگر نمی‌تواند تنها مخزن منابع باشد، گفت: بلکه یکی از ارکان حاکمیت علمی، توسعه پژوهش و پشتیبانی از فرآیندهای آموزشی و فناورانه در دانشگاه‌ها محسوب می‌شود. در بسیاری از نظام‌های پیشرو آموزش عالی، کتابخانه «مرکز هوشمندی علمی» تلقی می‌شود. مرکزی که داده‌های علمی، پژوهشی و کتاب‌سنجی را گردآوری، تحلیل و به بدنه مدیریتی دانشگاه ارائه می‌کند تا تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر شواهد و تحلیل‌های معتبر صورت گیرد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، با اشاره به تغییرات شتابان فناوری در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، کلان‌داده و یادگیری الکترونیکی گفت: تداوم رویکردهای سنتی، پاسخگوی نیازهای جدید دانشگاه‌ها نیست و همین موضوع تحول متناسب با تغییرات محیطی را برای کتابخانه ها ضروری ساخته است. به همین دلیل ارتقای زیرساخت‌ها، بازنگری در ترکیب نیروی انسانی و تطبیق خدمات با الگوهای جهانی از ضرورت‌های امروز کتابخانه‌های دانشگاهی است.
وی به ۵ چالش اصلی پیش‌روی کتابخانه‌ها پرداخت و گفت: نبود یکپارچگی میان سامانه‌های پژوهشی، آموزشی و کتابخانه‌ای، کمبود مهارت‌های نوظهور در حوزه داده و هوش مصنوعی، ضعف در ارائه خدمات تحلیلی و سیاست‌پژوهی برای مدیریت دانشگاه، کاهش استفاده از منابع چاپی، نبود مدل‌های ارزیابی عملکرد متناسب با نقش‌های جدید؛ چالش‌های اصلی کتابخانه‌ها در آینده خواهند بود.
رئیس ایرانداک برای ارتقای نقش‌آفرینی کتابخانه‌های دانشگاهی چند مسیر کلیدی را پیشنهاد کرد و ادامه داد: توسعه کتابخانه یکپارچه دیجیتال با جستجوی یکپارچه، خدمات هوشمند و زیرساخت‌های امنیت داده، تقویت نقش کتابخانه در تحلیل علم از طریق گزارش‌های علم‌سنجی، پایش پژوهشی و داشبوردهای مدیریتی توانمندسازی نیروی انسانی در مهارت‌هایی مانند داده‌کاوی، مدیریت داده پژوهشی و هوش مصنوعی، بازآرایی فضا و خدمات متناسب با الگوهای جدید یادگیری و ایجاد فضاهایی مانند آزمایشگاه داده و مراکز تولید محتوای دیجیتال، افزایش تعاملات ملی و بین‌المللی و مشارکت در شبکه‌ها و پروژه‌های علمی مشترک از جمله اقداماتی است که می‌توان در جهت رفع این چالش‌ها به کار برد.
حسن‌زاده با اشاره به اقدامات ایرانداک در این حوزه در سال‌های اخیر گفت: ایرانداک با توسعه شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی، فهرستگان کتابخانه‌های ایران، سامانه‌های انتشارات دانشگاهی (ساد)، آمار کتابخانه‌ها و مجلات دسترسی آزاد و نیز تدوین استاندارد کتابخانه‌های دانشگاهی، تلاش کرده مسیر تحول و یکپارچه‌سازی خدمات را فراهم کند.
وی از آغاز نخستین همایش ملی «سازماندهی دانش و هوش مصنوعی» و برنامه‌ریزی برای برگزاری کنفرانس بین‌المللی این حوزه خبر داد و گفت: ایرانداک آمادگی دارد «دستیار هوش مصنوعی» را در اختیار کتابخانه‌های دانشگاهی قرار دهد.
حسن‌زاده با تاکید بر اینکه فرصت‌های مهمی پیش‌روی کتابخانه‌های دانشگاهی است، افزود: اما از سوی دیگر زنگ خطر برای نابودی کتابخانه‌ها با کمرنگ شدن نقش آنها به صدا در آمده است. اگر امروز شایستگی‌ها، خدمات و زیرساخت‌ها در مسیر نقش‌آفرینی مؤثر هماهنگ نشود، کتابخانه‌ها جایگاه خود را در دانشگاه‌های آینده از دست خواهند داد.
وی تاکید کرد: اگر امروز با تدبیر و تلاش بتوانیم شایستگی‌ها، توانمندی‌ها، ظرفیت‌ها، و خدمات را در مسیر نقش آفرینی مؤثر هماهنگ کنیم، جایگاه بهتری را در آینده‌ی هوشمند دانشگاه‌ها رقم خواهیم زد.
