به گزارش خبرگزاری صدا و سیما رادیو مقاومت در برنامه سلام سردار برای بررسی تاثیر سواد رسانه ای در جامعه با آقای هادی البرزی کارشناس رسانه و بین الملل گفتگو کرده است.تفصیل این گفتگو به این شرح است:
سوال: شاید الان خیلی‌ها پیش خودشان فکر کنند که الان سواد رسانه به چه درد ما می‌خورد حالا ما یا باور می‌کنیم یا باور نمی‌کنیم حالا تهش هم اصلاً باور کردیم باور ما قرار است که چه اتفاقی را رقم بزند چرا مهم است این سواد رسانه‌ای اصلاً این تاثیر سواد رسانه‌ای بر جامعه به چه صورت می‌تواند باشد و چه خطراتی را می‌تواند در صورتی که جامعه ناآگاه باشد به نسبت به این مقوله به وجود بیاورد؟
البرزی: ما در یک دنیایی قرار گرفته ایم که دنیای به شدت رسانه‌ای شده است و تمام تحولات حوزه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را حالا نگوییم تمامش بخش زیادی از آن در شبکه‌های اجتماعی و فضای اجتماعی رقم می‌خورد و ما در واقع روزانه خیلی از موضوعات را در این فضا‌ها می‌بینیم من یک مثال میزنم الان شما می‌بینید که در برخی از کانال‌های تلگرامی که معمولاً هم دارد از آن ور آب دارد خط دهی می‌شود میاد قیمت ارز و بقیه مسائل را اعلام می‌کنند و قیمت سازی می‌کنند و همین می‌تواند در اوضاع اقتصادی ما تاثیر بگذارد اگر ندانیم که این کانال‌ها از کجا هدایت می‌شود و چگونه می‌تواند قیمت ارز را بالاو پائین بکند یا مثلاً بیاییم در حوز‌های بحث پیامکی مثلاً برای ما میاد و ما روی آن پیامک کلیک می‌کنیم و در نهایت گوشی موبایلمان ممکن است هک بشود یا در واقع در حوزه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی یعنی همه مثال‌هایی که من میزنم ممکن است در واقع ما با توجه به اینکه گوشی‌های هوشمند آمده و در یک فضای رسانه‌ای قرار گرفتیم یا ضرر مادی یا معنوی برای ما ایجاد بکند سواد رسانه‌ای اهمیتش در دنیایی که ما الان قرار داریم برای تشخیص صحه از ناصحه برای اینکه بتوانیم پشت صحنه پیام‌ها را درک کنیم برای اینکه در واقع علاوه بر این موضوع بتوانیم در واقع مهارت ایجاد پیام ارسال پیام، انتشار پیام و اینکه اگر با یک موضوع مواجه شدیم مثلاً ممکن است یک خبر جعلی به دست ما برسد اگر سواد رسانه‌ای پائینی داشته باشیم ممکن است اولین لحظه آن را برای دیگران بفرستیم برای دوستانمان برای خانواده مان و اون‌ها را تحت تاثیر قرار بدهیم این موضوع اهمیتش وقتی زیاد می‌شود که یک موضوعی ممکن است کل افکار عمومی را تحت تاثیر خودش قرار بدهد و یک خبری منتشر شود مثلاً خبر آمدن یک زلزله اگر ما در واقع این موضوع را به خوبی بررسی نکنیم و این را برای دیگران بفرستیم ممکن است که درنهایت یک جو را متشنج بکند و خیلی از افراد ممکن است از خانه هایشان خارج بشوند کمااینکه چند وقت پیش ما با این موضوع مواجه شدیم که اگر رسانه ملی وارد نمیشد و اطلاع رسانی دقیقی نمی‌کرد ممکن بود که چه بسا خیلی از افراد برایشان مشکلاتی پیش بیاید بنابراین سواد رسانه‌ای امروز در همه لایه‌های زندگی ما مورد نیاز است و ما اگر این توانایی را داشته باشیم این مهارت را داشته باشیم که وقتی در معرض این رسانه‌ها قرار می‌گیریم بتوانیم به خوبی تصمیم گیری بکنیم و پشت صحنه پیام‌ها را درک بکنیم بتوانیم در واقع در تعاملاتمان خوب عمل کنیم خیلی می‌تواند ما در واقع حمایت بکند ضمن اینکه خیلی از دانشمندان ارتباطی معتقد بودند که در عصر رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی که شهروندان تبدیل می‌شوند به شبکه یعنی یکی از اعضایی شبکه‌های اجتماعی می‌شوند این سواد می‌تواند این‌ها را مراقبت بکند و در تعاملاتشان می‌تواند بهشون کمک بکند، اما سوال بعدی این است که ما این سواد را چطوری باید بدست بیاوریم آیا باید مدرسه برویم آیا باید دانشگاه برویم.
ببینید این سواد هم علم است و هم هنر است یعنی بخشی بر اساس تجربه به دست می‌آید یعنی اینکه ما در تعاملات رسانه‌ای مان با توجه به اینکه در معرض اخبار مختلف در معرض اتفاقات مختلف در فضای رسانه‌ای قرار می‌گیریم کم کم تجربه مان نسبت به فضای رسانه‌ای زیاد می‌شود، اما علاوه بر تجربه آموزش هم می‌تواند کمک بکند در خیلی از جا‌های دنیا برای سواد رسانه‌ای برای مقاطع مختلف تحصیلی در مدارس در دانشگاه‌ها در مکان‌های دیگر آموزش‌های سواد رسانه‌ای داده می‌شود به ویژه در دوران کودکی در دوران مدرسه خیلی از کشور‌ها آمدند درس سواد رسانه‌ای را پیش بینی کرده اند در کشور ما هم فقط در یک مقطع، مقطع دهم متوسطه یک کتاب سواد رسانه‌ای تدریس می‌شود که به نظر من کافی نیست یعنی این سواد رسانه‌ای باید بیاید در مقاطع پائین‌تر در مقاطع ابتدایی و دانش آموزان بتوانند در واقع از همان ابتدایی که وارد مدارس می‌شوند با بحث سواد رسانه‌ای افزایش مهارت‌ها و آموزش تکنیک‌های رسانه‌ای آشنا می‌شوند و کمتر روی اذهان آن‌ها بتواند این اخبار جعلی این رویداد‌های نادرست تاثیر بگذارد و این سواد را بتوانند رفته رفته به دست بیاورند.
سوال: آقای دکتر یک سوالی از شما دارم حالا اهمیتش را ما واقعاً پی برده ایم و می‌دانیم که اگر این اتفاق نیفتد می‌تواند چه عواقب بدی برای هم خود شخص و هم جامعه در پی داشته باشد می‌دانیم که یک مهارت است و این مهارت باید کسب بشود توسط مردم با مطالعاتی که می‌کنند با تحقیقاتی که می‌کنند با آموزش‌هایی که می‌بینند می‌خواهم امروز قدم اول را به ما یاد بدهید می‌خواهیم پله به پله بیاییم جلو می‌خواهیم یک قدم امروز بیاییم به جلو؟ شاید اولین بار است که یک نفر دارد همچین واژه‌ای را می‌شنود در برنامه سلام سردار و می‌خواهد اولین قدم را بردارد برای کسب این مهارت اولین پیشنهاد شما چیست؟
البرزی: من یک پیشنهاد که همیشه دارم در موقعی که در معرض اخبار اتفاقی قرار می‌گیریم الان در واقع در دوره‌ای قرار گرفتیم که می‌گویند خبر می‌آید ما را پیدا می‌کند می‌گوید خبر اگر مهم است می‌رود کاربرش را پیدا می‌کند با توجه به اینکه الان ما در معرض اتفاقی اخبار قرار گرفته ایم ممکن است گوشی هوشمندمان را باز کنیم اول صبح یک خبر دست ما برسد می‌خواهیم ببینیم که با این خبر چه کار کنیم در زندگی ما هم تاثیر دارد به نظر من اولین پله این است که در اخباری که به دست من میرسد کم کم دو دقیقه تامل کنیم یعنی دست به انتشار نزنیم و به ابعاد آن پی ببریم
بیشتر این اخباری که دست ما میرسد یک ویژگی دارد که ما را ترغیب می‌کند که آن را ارسال کنیم یا یک ویژگی دارد که شگفتی دارد در آن یا ویژگی برخورد دارد آن یعنی این اخباری که دست ما میرسد و ما را ترغیب می‌کند یک مخاطب را در واقع قلابی می‌اندازد که این را برای دیگران بفرستد ما تامل کنیم و این را بررسی کنیم. حالا چطوری این را بررسی کنیم؟ بیاییم این خبر در جستجو سرچ کنیم ببینیم کجا این خبر را استفاده کرده اند اگر دیدیم حداقل در سه منبع معتبر منتشر نشده آن را به کسی نفرستیم یعنی ما به سه تا سایت مهم سه تا خبرگزاری مهم نگاه کنیم ببینیم که این خبر در داخل آن هست یا نیست اگر نبود روی آن شک بکنیم، چون خبرگزاری‌ها حرفه‌ای کار می‌کنند و زودتر از ما اخبار دستشان میرسد اگر پی برده بودند که این خبر درست است قطعاً آن خبر را منتشر می‌کردند بنابراین اولین راه این است که در اینگونه اخبار حداقل ۱۵۰ ثانیه روی آن تامل کنیم و تمرکز کنیم تا اخبار جدیدتری به ما برسد البته می‌توانیم از دیگران هم بپرسیم یعنی به کسانی که اعتماد داریم و آن‌ها در واقع به لحاظ رسانه‌ای و حرفه‌ای از ما بالاتر هستند از آن‌ها بپرسیم که آیا این خبر درست است یا درست نیست بنابراین اولین راه بررسی منابع آن خبر است.
