میکروبیوم واژینال به مجموعه‌ای از باکتری‌ها، قارچ‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌هایی گفته می‌شود که به‌طور طبیعی در محیط واژن زندگی می‌کنند. این محیط بیولوژیکی پیچیده یکی از مهم‌ترین عوامل حفاظت از سلامت واژن در برابر عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زا است. در میان این میکروارگانیسم‌ها، لاکتوباسیل‌ها نقش اصلی را در حفظ تعادل pH واژن و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر ایفا می‌کنند.
مطالعات در مورد میکروبیوم واژینال از قرن نوزدهم میلادی آغاز شده است، زمانی که لاکتوباسیلوس‌های ددرلین در نمونه‌های واژینال زنانی که دچار عفونت‌های پس از زایمان نبودند، شناسایی شدند. پژوهش‌های امروزی با استفاده از روش‌های پیشرفته مانند زیست‌شناسی مولکولی نشان داده‌اند که شناخت دقیق از ترکیب میکروبیوم واژن و تغییرات آن، نه تنها برای تشخیص و درمان بیماری‌ها بلکه برای پیشگیری از مشکلات باروری و بارداری ضروری است.
در زنان سالم در سنین باروری، میکروبیوم واژینال شامل انواع مختلفی از باکتری‌های گرم مثبت، گرم منفی، هوازی و بی‌هوازی است. برخی از گونه‌های اصلی شامل:
لاکتوباسیلوس‌ها از طریق تولید اسید لاکتیک و باکتریوسین‌ها، به حفظ pH اسیدی واژن (بین ۳.۸ تا ۴.۵) کمک می‌کنند که این pH اسیدی از رشد پاتوژن‌ها جلوگیری می‌کند. این باکتری‌ها همچنین با تحریک لنفوسیت‌ها، نقش مهمی در سیستم ایمنی محلی ایفا می‌کنند.
بارداری باعث تغییرات گسترده‌ای در بدن زن می‌شود که شامل تغییرات در میکروبیوم واژینال نیز هست. افزایش تولید استروژن و پروژسترون در این دوران منجر به افزایش ذخایر گلیکوژن در سلول‌های اپیتلیال واژن می‌شود. گلیکوژن به‌وسیله لاکتوباسیل‌ها تجزیه شده و به اسید لاکتیک تبدیل می‌شود که باعث کاهش بیشتر pH واژن می‌شود.
این تغییرات هورمونی و ایمونولوژیک باعث پایداری بیشتر در میکروبیوم واژن شده و غلظت لاکتوباسیلوس‌ها افزایش می‌یابد. این امر نه تنها به کاهش تنوع میکروبی بلکه به تقویت مکانیزم‌های دفاعی واژن کمک می‌کند. با این حال، در صورت برهم خوردن این تعادل، خطر بروز عفونت‌های قارچی و واژینوز باکتریایی افزایش می‌یابد.
تعادل در میکروبیوم واژن برای حفظ بارداری سالم حیاتی است. تغییرات نامطلوب در میکروبیوم می‌تواند منجر به افزایش سایتوکاین‌های التهابی و پاسخ‌های ایمنی شدید شود که ممکن است به رویدادهای التهابی مانند زایمان زودرس منجر شود. تحقیقات نشان داده‌اند که وجود لاکتوباسیلوس کریسپاتوس در میکروبیوم واژن با موفقیت بیشتر بارداری مرتبط است، در حالی که غلبه لاکتوباسیلوس اینرس خطر بروز مشکلات بارداری را افزایش می‌دهد.
دوران بارداری با تغییرات گسترده‌ای در سیستم ایمنی همراه است. این تغییرات شامل:
این تغییرات به مادر کمک می‌کنند تا از جنین که از نظر ژنتیکی با بدن او متفاوت است، محافظت کند. با این حال، این سازگاری‌ها ممکن است مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها را کاهش داده و خطر عفونت‌های واژینال را افزایش دهد.
عوامل متعددی می‌توانند بر ترکیب میکروبیوم واژن تأثیر بگذارند، از جمله:
تشخیص به‌موقع تغییرات در میکروبیوم واژن و درمان آن‌ها می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. واژینوز باکتریایی و کاندیدیازیس واژینال از شایع‌ترین عفونت‌هایی هستند که در صورت عدم درمان می‌توانند به مشکلاتی مانند زایمان زودرس، پارگی زودرس کیسه آب، وزن کم نوزاد هنگام تولد و عفونت‌های پس از زایمان منجر شوند.
استفاده از روش‌های تشخیصی پیشرفته مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای شناسایی دقیق ترکیب میکروبیوم می‌تواند به بهبود درمان و کاهش خطرات کمک کند.
درمان التهاب واژن در دوران بارداری به علت ایجادکننده التهاب و شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد. عفونت‌های شایع واژن در بارداری شامل واژینوز باکتریایی، کاندیدیازیس واژینال (عفونت قارچی) و تریکومونیازیس هستند. درمان باید با دقت انجام شود تا هم برای مادر و هم جنین ایمن باشد. در ادامه درمان‌های رایج آورده شده است:
درمان به‌موقع التهاب واژن می‌تواند از عوارضی مانند زایمان زودرس، عفونت‌های پس از زایمان و مشکلات مرتبط با سلامت جنین جلوگیری کند. همیشه باید درمان با مشورت پزشک متخصص زنان انجام شود.
میکروبیوم واژینال نقش کلیدی در سلامت باروری و بارداری ایفا می‌کند. حفظ تعادل در این محیط پیچیده می‌تواند به جلوگیری از عفونت‌ها و عوارض مرتبط با آن‌ها کمک کند. تحقیقات آینده بر درک بهتر از مکانیسم‌های تأثیرگذار بر میکروبیوم واژن و توسعه روش‌های درمانی هدفمند تمرکز خواهند داشت. آگاهی بیشتر زنان از اهمیت میکروبیوم واژینال و رعایت بهداشت مناسب می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت عمومی و باروری آن‌ها داشته باشد.
