به گزارش مشرق، گردشگری برای همه، از جمله افراد دارای معلولیت، یکی از موضوعات حیاتی و کمتر دیده‌شده‌ای است که در سال‌های اخیر به تدریج در کانون توجه نهادهای بین‌المللی، دولت‌ها و فعالان حوزه گردشگری قرار گرفته است. اهمیت این مسئله تا آن‌جاست که سازمان ملل متحد، در ادامه تلاش‌های جهانی برای تضمین حقوق برابر برای همه اقشار جامعه، حق برخورداری از گردشگری را یکی از حقوق بنیادین بشر شناسایی کرده است.
در سال ۲۰۰۶ و با تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت توسط مجمع عمومی سازمان ملل، موضوع «دسترسی برابر به فضاهای عمومی و خدمات، از جمله خدمات گردشگری» رسماً وارد چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی شد. در ماده ۳۰ این کنوانسیون، بر حق مشارکت کامل و برابر افراد دارای معلولیت در زندگی فرهنگی، تفریحی، سرگرمی و ورزشی، از جمله سفر و گردشگری تأکید شده است. این سند تاریخی که تاکنون توسط بیش از ۱۸۰ کشور عضو سازمان ملل امضا و تصویب شده، نقطه عطفی در پذیرش جهانی ضرورت فراگیرسازی زیرساخت‌ها، اطلاعات و خدمات برای همه، بدون استثنا به شمار می‌رود.
گردشگری، علاوه بر ابعاد تفریحی و فرهنگی، در زمره ابزارهای مؤثر برای تقویت عزت‌نفس، مشارکت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت محسوب می‌شود. اما با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در برخی کشورها، هنوز در بسیاری از نقاط جهان، از جمله در ایران، چالش‌های متعددی از قبیل نبود زیرساخت‌های مناسب‌سازی‌شده، کمبود آموزش تخصصی برای فعالان گردشگری، ضعف قوانین الزام‌آور و ناآگاهی عمومی نسبت به حقوق افراد دارای معلولیت مانع تحقق کامل این حق بنیادین شده است.
در چنین شرایطی، پرداختن به تجربه‌های زیسته، دیدگاه‌ها و دغدغه‌های افراد دارای معلولیت در حوزه گردشگری، ضرورتی انکارناپذیر است.
در رابطه با این موضوع، محمداسماعیل شیخ‌قرایی؛ دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مدیرعامل انجمن فرهنگی، ورزشی و گردشگری معلولان پارس می‌گوید: ما بر اساس کنوانسیون جهانی حقوق معلولان وظیفه داریم که مناسب‌سازی‌های لازم را تأمین کنیم. در راستای همین موضوع، حدود دو سال تا دو سال و نیم پیش، ما فرآیند راه‌اندازی «میز گردشگری دسترسی‌پذیر» را آغاز کردیم. در این راستا، زیرساخت‌های اولیه شامل صدور بخشنامه‌ها، فرامین و تدوین استانداردهای مربوط به این مقوله ایجاد شده است و به‌زودی ابلاغ می‌شود.
وی اضافه کرد: با وجود این، فعالیت‌هایمان در این زمینه هنوز تکمیل نشده و تلاش‌های بیشتری برای آموزش و اطلاع‌رسانی به گروه‌های مختلف جامعه لازم است. به‌طور مثال، ما آموزش‌های مقدماتی را برای هتل‌ها و در برخی موارد برای موزه‌ها آغاز کرده‌ایم و در حال تلاش هستیم تا با مناسب‌سازی این اماکن، امکانات بیشتری برای دسترسی گروه‌های مختلف فراهم کنیم.
دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: باید توجه داشت که مناسب‌سازی گردشگری برای گروه‌های مختلف نظیر ناشنوایان، نابینایان و افراد دارای معلولیت‌های جسمی ـ حرکتی تفاوت‌های بسیاری دارد. به عنوان مثال، برای ناشنوایان باید افرادی مسلط به زبان اشاره آموزش داده شوند، زیرا این زبان بین‌المللی برای ارتباط با ناشنوایان بسیار مهم است. در موزه‌ها و مراکز گردشگری باید سیستم‌های تصویری و قرائتی تعبیه شود تا ناشنوایان بتوانند اطلاعات لازم را دریافت کنند. همچنین، در هتل‌ها باید اتاق‌ها به سیستم‌های لرزه‌نگار و سایر امکانات مناسب مجهز شوند. همچنین باید برنامه‌ریزی طوری باشد که افراد مشغول در پذیرش هتل و اماکن گردشگری نحوه ارتباط با ناشنوایان را یاد بگیرند.
وی افزود: برای نابینایان نیز مناسب‌سازی با ناشنوایان متفاوت است. مسیرهای مشخص و دسترسی‌های ویژه باید در هتل‌ها، موزه‌ها و سایر اماکن گردشگری در نظر گرفته شود تا مانع تردد نابینایان نشود. از آن مهم‌تر، باید سیستم‌های لمسی و گویا برای نابینایان فراهم باشد تا از امکانات استفاده کنند. برای مثال، آسانسورها باید مجهز به سیستم لمسی و خط بریل باشند تا نابینایان بتوانند به راحتی از آن‌ها استفاده کنند. همچنین، درب اتاق‌ها باید دارای علائم لمسی و خط بریل باشند تا افراد نابینا بتوانند به‌راحتی اتاق‌ها را تشخیص دهند. این مناسب‌سازی‌ها باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی انجام شود.
شیخ‌قرایی گفت: درخصوص معلولین جسمی و حرکتی نیز باید مناسب‌سازی خیلی بیشتر از اینها باشد؛ از رمپ‌ها، آسانسور، سیستم کف موزاییک و... مواردی است که باید برای این افراد بر اساس استاندارهای بین‌المللی مناسب‌سازی شود.
وی در خصوص اینکه تا چه اندازه امکان دارد که افراد دارای معلولیت وارد فضای کاری گردشگری شوند، اظهار کرد: این امر بسیار حیاتی است؛ درحال حاضر در مرحله ایجاد زیرساخت‌های این امر هستیم و استانداردسازی، آموزش و سیستم‌های اولیه پیشرفت داشته اما خیلی کار می‌برد و نیاز به زمان دارد.
دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تأکید کرد: شاغل شدن در حوزه گردشگری می‌تواند برای افراد دارای معلولیت فرصت‌های شغلی پایدار ایجاد کند. به‌عنوان مثال، این افراد می‌توانند در حوزه‌هایی مانند هتلداری، مدیریت آژانس‌های مسافرتی، آشپزی و فروش لوازم توانبخشی فعالیت کنند. همچنین، گردشگری سلامت و درمان نیز می‌تواند بخشی از این فرصت‌ها باشد. گردشگری در حالت عادی ۸ نوع شغل اما درخصوص افراد دارای معلولیت می‌تواند تا ۱۲ شغل پایدار را ایجاد کند.
وی خاطرنشان کرد: در نتیجه، توانمندسازی افراد دارای معلولیت برای ورود به فضای کاری گردشگری، امری بسیار مهم است و می‌تواند به ایجاد شغل‌های پایدار برای این افراد کمک شایانی کند.
