به گزارش همشهری آنلاین، رم پایتخت ایتالیا جمعه دوم خردادماه باز هم برای دومین بار شاهد حضور تیم‌های مذاکره کننده ایران و آمریکا با واسطه عمان بود. این شهر ۳۰ فروردین‌ماه هم میزبان دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌ها بود. مذاکراتی که سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه با واسطه‌گری بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان آن را هدایت می‌کردند.
دور نخست و دورهای سوم و چهارم این مذاکرات در مسقط و دور دوم در رم برگزار شد. نخستین دور این گفت‌وگوها شنبه ۲۳ فروردین‌ماه در مسقط، دور دوم ۳۰ فروردین‌ماه در رم، دور سوم ششم فروردین‌ماه در مسقط و با حضور کارشناسان فنی و دور چهارم هم ۲۱ اردیبهشت در مسقط برگزار شد.
از گزافه‌گویی‌ها تا پاسخ قاطع ایران
این مذاکرات در شرایطی برگزار شد که در آستانه آن شاهد اظهاراتی از سوی آمریکایی‌ها از جمله ویتکاف و مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا درباره غنی‌سازی در ایران بودیم، اینکه حتی غنی‌سازی یک درصدی هم قابل پذیرش نیست. اظهاراتی که با پاسخ قاطع عراقچی همراه بود و در این خصوص به صراحت اعلام کرد که غنی‌سازی در ایران تعطیل شدنی نیست و ایران به غنی‌سازی ادامه خواهد داد با توافق یا بدون توافق.
از سوی دیگر در هفته گذشته نیز شاهد فرمایشات مقام معظم رهبری بودیم. آنچنانکه ایشان ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مراسم گرامیداشت شهدای خدمت فرمودند: طرف آمریکایی که در این مذاکرات غیرمستقیم وارد صحبت می‌شوند، گفت‌وگو می‌کنند، سعی کنند یاوه‌گویی نکنند. اینکه بگویند ما به ایران اجازه غنی‌سازی نمی‌دهیم، این غلط زیادی است. کسی منتظر اجازه این و آن نیست. جمهوری اسلامی سیاستی دارد، روشی دارد، سیاست خودش را تعقیب می‌کند.
پذیرش پیشنهاد عمان توسط ایران
مقامات ایرانی پس از این زیاده‌خواهی‌های آمریکا، درباره زمان و مکان دور پنجم مذاکرات اعلام کردند که پیشنهاداتی مطرح شده و در حال بررسی هستند. در نهایت چهارشنبه شب ۳۱ اردیبهشت‌ماه البوسعیدی وزیر خارجه عمان در شبکه ایکس اعلام کرد که روز جمعه دوم خردادماه (۲۳ می) مذاکرات دور پنجم در رم پایتخت ایتالیا برگزار می‌شود و پس از آن هم اسماعیل بقائی سخنگوی دستگاه دیپلماسی این خبر را تأیید و عنوان کرد که ایران پیشنهاد عمان برای این دور از مذاکرات را پذیرفته و عراقچی هم پنجشنبه شب اول خردادماه در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: واسطه عمانی تلاش زیادی صورت داده و از دو طرف دعوت کرده و از ما خواسته در دور پنجم شرکت کنیم که شاید راه‌حلی پیدا شود... به وزیر خارجه عمان گفتم ویتکاف موضع خود را علنی کرده من هم علنی گفتم و آیا احتیاجی هست که به رم بیاییم و صحبت کنیم و اگر قرار است اینگونه صحبت کنیم احتیاجی نیست به رم بیاییم. ایشان دلایلی داشت و اصرار کرد و بعد صحبت‌هایی را از آن طرف نقل کرد و مجموعا ما به این نتیجه رسیدیم که این دور را هم شرکت کنیم و ببینیم به کجا خواهیم رسید.
موضوع غنی‌سازی برای ما قابل کوتاه آمدن نیست
عراقچی همچنین در این برنامه تلویزیونی بار دیگر مواضع ایران را درباره برنامه هسته‌ای به شمول غنی‌سازی به صراحت اعلام کرد: «اینکه آمریکایی‌ها در مصاحبه‌ها و گفته‌های خود عنوان کرده‌اند به غنی‌سازی در ایران اعتقادی ندارند و معتقدند غنی‌سازی باید به صورت کامل متوقف شود. اگر این هدف آنهاست توافقی در کار نخواهد بود. اگر بخواهند حق مردم ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را از ما بگیرند به هیچ وجه توافق نخواهیم داشت، ولی اگر هدفشان آنگونه که بارها گفته‌اند و رئیس‌جمهور آمریکا نیز عنوان کرده، این است که مطمئن شوند، ایران به سمت سلاح هسته‌ای نمی‌رود این هدف قابل تحقق است، چون اصولا دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم.»
وی عنوان کرد: «در مقابل زیاده‌خواهی‌ها تا الان ایستادگی کردیم و کماکان ایستادگی خواهیم کرد.»
«این چیزی که می‌گویند که تأسیسات غنی‌سازی ایران باید جمع‌آوری شود، ممکن نیست. تأسیسات هسته‌ای ما فرق می‌کند، چهار تا دستگاه نیست که از خارج وارد کرده باشیم و الان بگویند جمعش کنید... موضوع غنی‌سازی برای ما قابل کوتاه آمدن نیست و این را هم آن بار روشن کرده و هم این بار روشن کردیم. همه هم به آمریکا می‌گویند که ایران غنی‌سازی را کنار نخواهد گذاشت. تا زمانی که طرف مقابل این واقعیت را بپذیرد به مذاکره ادامه می‌دهیم تا وقتی که بیاید پشت میز مذاکره بنشیند ما هم می‌رویم. غنی‌سازی ما تعطیل شدنی نیست.» اینها بخش‌هایی از اظهارات عراقچی در این برنامه تلویزیونی بود.
از سوی دیگر، مجید تخت‌روانچی معاون وزیر خارجه نیز در گفت‌وگویی با اشپیگل به صراحت گفت: اگر اصرار بر غنی‌سازی صفر باشد، توافقی درکار نیست.
تحریم‌هایی که اعمال شد و واکنش ایران
از سوی دیگر در آستانه این دور از مذاکرات باز هم شاهد اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران بودیم، تحریم‌هایی که بخش ساخت و ساز ایران را نشانه گرفت. تحریم‌هایی که از ابتدای شروع روند مذاکرات غیرمستقیم یعنی پس از ۲۳ فروردین‌ماه (زمان برگزاری دور نخست گفت‌وگوها در مسقط) به بهانه‌های مختلف علیه نهادها و اشخاص حقیقی و حقوقی ایران و مرتبط با ایران اعمال شد.
در همین خصوص اسماعیل بقائی قبل از عزیمت به محل دور پنجم مذاکرات به این تحریم‌ها واکنش نشان داد و با بیان اینکه آمریکا با تسری تحریم‌ها به بخش ساخت‌وساز، رکورد جدیدی را در تاریخ طولانی دشمنی و اقدامات قهرآمیز غیرقانونی علیه ملت ایران رقم زد، گفت: این اقدام بیش از پیش اراده و جدیت آمریکا در مسیر دیپلماسی را زیر سؤال می‌برد.
«یافتن مسیر دستیابی به توافق، معادله پیچیده‌ای نیست: سلاح هسته‌ای صفر = توافق داریم. غنی‌سازی صفر = توافقی در کار نیست. زمان تصمیم‌گیری فرارسیده است...» این هم اظهارات عراقچی در بامداد جمعه و قبل از عزیمت به رم بود.
ورود هیأت ایرانی به رم
و در نهایت، هیأت مذاکره کننده ایرانی به ریاست عراقچی و با حضور مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی، کاظم غریب‌آبادی معاون امور حقوقی و بین‌المللی و با همراهی اسماعیل بقائی سخنگوی دستگاه دیپلماسی به همراه چند کارشناس حقوقی، سیاسی و متخصص در امور بانکی و مالی پیش از ظهر جمعه دوم خردادماه وارد رم شد و در بدو ورود مورد استقبال محمدرضا صبوری سفیر ایران در رم و حجت‌الاسلام محمدحسین مختاری سفیر ایران در واتیکان قرار گرفت.
اسماعیل بقائی پس از ورود هیأت ایرانی به رم در شبکه ایکس نوشت: برنامه هسته‌ای ایران حاصل استقامت، پایمردی و مقاومت طولانی‌مدت ملتی است که به دستاوردی که با تحمل زحمت بسیار به دست آورده است افتخار می‌کند و از نمایندگانش توقع دارد برای صیانت از حقوق و منافع ملت ایران قاطع و ثابت قدم گام بردارد.
وی پیش از شروع مذاکرات هم در اظهاراتی دیگر بیان کرد: هیأت ایران با جدیت و قاطعیت مواضع به حق کشور را در رابطه با بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و خاتمه تحریم‌های ظالمانه مطرح خواهد کرد و به پیش خواهد برد.
آغاز مذاکرات
ساعت ۱۵ به وقت تهران این مذاکرات آغاز شد و هیأت‌ها در محل برگزاری این دور از مذاکرات همچون دور قبلی رم در اقامتگاه سفیر عمان در رم دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم را کلید زدند. قبل از آن هم به روال دورهای قبل عراقچی با همتای عمانی درباره هماهنگی‌های انجام شده پیش از مذاکرات به گفت‌وگو پرداخت.
روز قبل از این مذاکرات نیز اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه ویتکاف قرار است با رئیس موساد در رم دیدار کند. موضوعی که وزیر امور خارجه ایران آن را امری طبیعی دانست و گفت که «ما آمریکا و رژیم صهیونیستی را جدا از هم نمی‌دانیم و اینکه با هم مشورت می‌کنند، امر غیرطبیعی نیست.»
در میانه مذاکرات نیز پایگاه آکسیوس گزارش داد که استیو ویتکاف قبل از مذاکره غیرمستقیم با ایران با «ران درمر» وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی و «دیوید بارنئا» رئیس موساد دیدار کرده است.
ترک مذاکرات توسط ویتکاف برای رسیدن به پروازش
در دقایق پایانی مذاکرات نیز ویتکاف به دلیل برنامه پروازی که داشت مجبور به ترک مذاکرات شد، ولی هیأت‌های فنی همچنان به گفت‌وگوی غیرمستقیم ادامه دادند و سخنگوی دستگاه دیپلماسی هم گفت که عراقچی مشغول گفت‌وگو با همتای عمانی است. بقائی همچنین عنوان کرد که مذاکرات در فضایی حرفه‌ای، آرام و معقول برگزار شد و به پیش رفت.
عراقچی در گفت‌وگو با همتای عمانی از وی به خاطر مساعی جمیله و تسهیل‌گری گفت‌وگوها قدردانی کرد و دو وزیر ضمن مرور آخرین وضعیت روند گفت‌وگوهای امروز، در مورد نحوه ادامه کار مشورت کردند.
راهکارهایی که البوسعیدی پیشنهاد کرد
و در نهایت پس از حدود سه ساعت این دور از مذاکرات به پایان رسید، مذاکراتی که عراقچی آن را به مراتب حرفه‌ای‌تر از ادوار سابق خواند.
البوسعیدی وزیر خارجه عمان هم در ایکس نوشت: «دور پنجم مذاکرات آمریکا و ایران امروز در رم با مقداری پیشرفت، اما نه پیشرفت قاطع، به پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده بتوانیم مسائل باقی‌مانده را روشن کنیم تا راه برای دستیابی به هدفی مشترک، یعنی رسیدن به توافقی پایدار و محترمانه، هموار شود.»
پس از آن هم عراقچی در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد که البوسعیدی راهکارهایی را برای رفع موانع پیشنهاد کرد و قرار شد کار کارشناسی بیشتری توسط دو طرف درباره ایده‌ها صورت بگیرد و به پایتخت‌ها منتقل شود، بدون اینکه هیچ تعهدی برای هر طرف داشته باشد. آنگونه که عراقچی اعلام کرد مقرر شد دو طرف دیدگاه‌های خود را نسبت به پیشنهادات و راهکارها ارائه دهند و بعد دور بعدی مذاکرات تنظیم شود و افزود: امیدوارم در دور بعدی اگر این راهکارها در پایتخت‌ها مورد توجه قرار بگیرد، بتوانیم یک مقدار وارد جزئیات شویم.
وی با بیان اینکه یک بار دیگر مواضع و اصول جمهوری اسلامی ایران درباره مذاکرات را بیان کردیم، افزود: مواضع ما کاملا روشن است و بر آنها ایستادگی داریم. فکر می‌کنم الان درک بهتر و روشن‌تری از مواضع ما نزد طرف آمریکایی وجود دارد.
پیچیدگی مذاکرات
«مذاکرات پیچیده‌تر از آن است که با یکی دو سه جلسه حل و فصل شود. همین که در مسیر معقولی قرار داریم، یک پیشرفت است. امیدوارم در یکی دو جلسه آینده با توجه به برداشت بهتری که نسبت به مواضع ایران وجود دارد، بتوانیم به راهکارهایی برسیم که در مذاکرات قابل پیشرفت باشد. هنوز در آن مرحله نیستیم، ولی ناامید هم نیستیم. امروز با توجه به بحث‌هایی که صورت گرفت و راهکارهایی که توسط عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد.» از دیگر مواردی بود که عراقچی به آن اشاره کرد.
اسماعیل بقائی هم در اظهاراتی عنوان کرد: در این دور، مجددا مواضع اصولی ایران به صورت صریح و شفاف تشریح شد. مذاکرات در فضایی آرام و حرفه‌ای برگزار شد. وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایده‌هایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتخت‌ها، وزیر خارجه عمان کار بر روی جزییات ایده‌های پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسی‌های تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقبا تعیین و اعلام خواهد شد.
از سوی دیگر شبکه الجزیره به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گزارش داد که دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، «سازنده» بوده است.
گفت‌وگوی تلفنی تاجانی
وزیر امور خارجه ایران در پایان مذاکرات هم در تماس تلفنی آنتونیو تاجانی وزیر خارجه ایتالیا که روز جمعه در رم حضور نداشت، او را در جریان مذاکرات رم قرار داد و ابراز امیدواری کرد که با ایجاد درک روشن‌تری از مواضع اصولی ایران برای طرف آمریکایی، بتوان به پیشرفت‌های ملموسی رسید. تاجانی هم ضمن قدردانی از رویکرد مسئولانه ایران در مسیر دیپلماسی، آمادگی ایتالیا را برای ادامه مساعدت در ادامه این مسیر اعلام کرد.
آنتونیو تاجانی پس از این مذاکرات نیز در اظهاراتی این مذاکرات را «سازنده» خواند.
در دومین دور این مذاکرات که ۳۰ فروردین‌ماه در رم برگزار شد، عراقچی قبل از عزیمت به محل مذاکرات با حضور در محل وزارت خارجه ایتالیا با همتای ایتالیایی دیدار کرد و در پایان مذاکرات هم با وی تلفنی گفت‌وگو و او را در جریان روند مذاکرات قرار داد.
حضور در واتیکان
عراقچی در پایان این مذاکرات هم به واتیکان رفت و با کاردینال پیترو پارولین، نخست وزیر واتیکان، دیدار کرد. در این دیدار که اسقف پال گالاگر وزیر امور خارجه واتیکان نیز حضور داشت، عراقچی ضمن تسلیت درگذشت پاپ فرانسیس، انتخاب پاپ لئو چهاردهم را تبریک گفت.
رئیس دستگاه دیپلماسی پس از انتخاب پاپ جدید در پیامی به وی تبریک گفته بود.
عراقچی در دیدار با نخست‌وزیر واتیکان ضمن تبیین مواضع ایران درباره حقوق و نیازهای ملت ایران برای بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، مقام‌های ارشد واتیکان را در جریان روند مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا قرار داد و با تشریح اوضاع فاجعه‌آمیز فلسطین اشغالی در نتیجه تشدید کشتار و ادامه نسل‌کشی در غزه، بر مسئولیت قانونی و اخلاقی همه کشورها و انسان‌ها برای اعلام انزجار و مخالفت با جنایات ارتکابی در غزه و نیز اقدام فوری جهت توقف جنایات و ارسال کمک‌های بشردوستانه به این باریکه تاکید کرد.
وزیر خارجه پس از آن راهی تهران شد تا ایده‌های مطرح شده از سوی همتای عمانی را به اطلاع مقامات ارشد ایرانی برساند.
