به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در سال‌های گذشته، حضور گسترده اتباع خارجی، به‌ویژه مهاجران افغان در ایران یکی از موضوعات حساس اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده است. با این حال، یکی از ابعاد کمتر مورد توجه، وضعیت مهاجرانی است که فاقد مدارک هویتی یا شناسنامه هستند. این افراد، که عمدتاً در حاشیه شهرها یا مناطق مرزی زندگی می‌کنند، در خلأ قانونی زیست می‌کنند؛ نه از حمایت‌های اجتماعی بهره‌مندند و نه تحت نظارت کامل نهادهای مسئول قرار دارند.
نبود شناسنامه یا کارت هویتی، این افراد را از خدمات اولیه مثل آموزش، درمان، بیمه و اشتغال قانونی محروم می‌کند. همین مسئله آنها را در معرض استثمار، فقر شدید و اعتیاد قرار می‌دهد.
کودکان بدون شناسنامه، حتی اگر متولد ایران باشند، نمی‌توانند در مدارس دولتی ثبت‌نام کنند و ناچارند برای تأمین معاش خانواده به کارهای سخت و غیرقانونی رو بیاورند.
افراد بدون هویت، به دلیل نداشتن پشتوانه قانونی و ترس از اخراج، به راحتی در دام شبکه‌های قاچاق انسان، مواد مخدر و سایر جرایم می‌افتند. برخی باندهای مجرم از این افراد برای انجام کارهای غیرقانونی استفاده می‌کنند چون ردگیری آنها بسیار دشوار است.
نبود اطلاعات دقیق از جمعیت بی‌شناسنامه، باعث می‌شود نظارت امنیتی و اطلاعاتی دچار چالش شود. این خلأ می‌تواند بستری برای فعالیت عناصر تندرو یا خرابکار فراهم کند.
این افراد اغلب به دلیل نداشتن هویت رسمی، در پایین‌ترین طبقات اجتماعی قرار می‌گیرند. این تبعیض ساختاری می‌تواند منجر به احساس خشم، طردشدگی و بی‌اعتمادی نسبت به جامعه میزبان شود.
در این خصوص احد بیوته، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس به پیامدهای حضور غیرقانونی اتباع افغانستانی در گفت و گو با رکنا اشاره کرد و افزود: این موضوع تنها به مسائل امنیتی ختم نمی‌شود. ناترازی انرژی، چالش‌های فرهنگی، استرس اجتماعی و بی‌بندوباری از دیگر تبعات این وضعیت است. بارها در کمیسیون فرهنگی این موضوع را مطرح کرده‌ایم و به مسئولان ذی‌ربط نیز تذکر داده‌ایم.
وی در عین حال تصریح کرد: ما مخالف حضور تمامی خارجی‌ها در کشور نیستیم، اما این حضور باید کاملاً قانونمند و کنترل‌شده باشد. پذیرش مهمانان خارجی برای ما امری عادی است، اما وقتی این حضور ساماندهی نشود، نظم کشور به هم می‌ریزد.
بیوته با انتقاد از عملکرد دستگاه‌های اجرایی در کنترل این وضعیت گفت: دولت توانسته است با راه‌اندازی سامانه نانینو، رفتار نانواها در روستاهای دورافتاده را کنترل کند، اما در مقابل، حضور غیرمجاز افراد در اقصی نقاط کشور بدون هیچ نظارتی ادامه دارد. چرا باید هزینه‌های حضور این افراد را بپردازیم در حالی که تهدیدات اجتماعی آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود؟
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس از گفت‌وگوی کمیسیون متبوعش با وزیر اطلاعات، وزیر کشور و فرمانده نیروی انتظامی خبر داد و تصریح کرد: این موضوع باید به صورت جدی در دستور کار دولت قرار گیرد. ما در کمیسیون فرهنگی آن را پیگیری می‌کنیم و از دولت می‌خواهیم هرچه سریع‌تر برای ساماندهی اتباع افغان اقدام عملی انجام دهد.
بیوته در پایان هشدار داد: اگر این وضعیت ادامه یابد، نه‌تنها مشکلات فعلی تشدید خواهد شد، بلکه ممکن است به بحران‌های بزرگ‌تری در حوزه امنیت و اجتماعی منجر شود. زمان آن رسیده که دولت با قاطعیت وارد عمل شود.
چندی پیش نیز علیرضا زاکانی ، شهردار تهران در آخرین نشست خبری خود با اصحاب رسانه، در پاسخ به سوال رکنا مبنی بر اینکه شهرداری پایتخت چه برنامه ای برای ساماندهی اتباع دارد آن هم زمانی که بیشتر این افراد با پیمانکاران شهرداری همکاری دارند، گفته بود: متاسفانه، با این عارضه‌ای که شما مطرح کردید، کاملاً مواجه هستیم. حتی سریال «یزدان» که شب‌ها پخش می‌شود، به همین موضوع اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که ما با یک دستگاه پنهان و پیدا طرف هستیم. برای مثال در مورد کودکان کار و خیابانی، ما با همکاری سازمان بهزیستی، قوه قضائیه و نهادهای دیگر اقدامات جدی انجام دادیم. حدود ۸۰ درصد این بچه‌ها ساماندهی شده‌اند. در هر منطقه، هم پیمانکاران و هم مدیران مسئول، موظف به شناسایی و جمع‌آوری این افراد شده‌اند. ما از دستگاه قضایی نیز درخواست صدور احکام کردیم. خوشبختانه همکاری خوبی از سوی قوه قضائیه، وزارت دادگستری، دادستانی کل کشور و دادگستری استان تهران داشتیم.
او همچنین تاکید کرده بود: ما هیچ تعارفی نداریم؛ این یک مشکل جدی‌ست و با قدرت به دنبال ریشه‌کنی آن هستیم. متأسفانه حجم مالی پنهان در این حوزه، چیزی بین چهار تا پنج هزار میلیارد تومان است که برای برخی دست‌های پنهان وسوسه‌انگیز است. در موضوع پسماند هم اشکالاتی در برداشت و نحوه مدیریت آن وجود داشت که احکام ناقصی صادر شده بود، اما این مشکلات با همکاری دستگاه‌های اجرایی و قضایی برطرف شد. امروز ما با مسئولیت مستقیم خود، با همکاری همه دستگاه‌ها به‌ویژه قوه قضائیه، پیگیر پاک‌سازی چهره شهر هستیم. چون همان‌طور که شما گفتید، این وضعیت، چهره پاک و شایسته‌ای از تهران به نمایش نمی‌گذارد.
این شرایط در حالی است که کشور ایران، سال هاست میزبان مهاجرانی است که از جنگ آسیب دیده اند؛ اما این نباید به آن معنا باشد که اتباع به صورت غیرمجاز، هر لحظه که اراده کنند، وارد یک کشور دیگر شوند و بتوانند شغلی داشته باشند و هیچ برخوردی نیز با آنها نشود.
