محمدعلی موحد درباره خودش گفت: دست و پا زدیم اما کاری که واقعا بشود در حساب آورد ننوشتیم. به بیان همشهری من صائب تبریزی، در مشق جنون گرچه سر آمد همه عمر/ سطری که توان داد به دستی ننوشتیم.
او با خواندن ابیاتی از سعدی شیرازی ادامه داد: نظرم این است که اگر از هزار بیت، یکی را ببینند و بپسندند برای من کافی است.
این پژوهشگر و مولوی‌شناس بیان کرد: چیزی که درباره کار خود می‌توانم بگویم همان است که عطار در ابتدای تذکره الاولیاء می‌گوید: خودم را به فتراک بزرگان بسته‌ام و اگر آبرویی برایم فراهم شده است از نام آنان است.
او با خواندن ابیاتی از مولوی ادامه داد: نرسی به بازِ پران پی سایه‌اش همی‌دو/ به شکارگاه غیب آ بنگر شکار باری/ به نظاره و تماشا به سواحل آ و دریا/بستان ز اوج موجش در شاهوار باری.
محمدعلی موحد در تشریح این ابیات گفت: مولوی برای چون منی می‌گوید که نمی‌توانی به آن که در اوج آسمان پرواز می‌کند برسی، می‌توانی به دنبال سایه‌اش بروی و من این کار را کردم.
در این مراسم مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس و عضو هیات‌علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، نیز در آغاز این برنامه با تشریح مسیر علمی استاد موحد گفت: او از گستره‌ای عظیم از موضوعات سخن می‌گوید؛ از انرژی و شرکت‌های نفتی و تاریخ پیچیده آن تا مسائل و دعاوی حقوق بین‌الملل، از نسبت دین و دولت و مناقشات آن، تا حقوق بشر، عدالت، آزادی و حتی سوء‌استفاده‌هایی که از ۶۰ سال سلوک صادقانه در این سرزمین شده است.
فراستخواه افزود: موحد استادی است که یک چشم به جهان کثرت و واقعیت‌های عینی دوخته و چشم دیگر به عالم وحدت و معانی. چه دانش‌پژوهی، چه حیات سرشاری. چه صحیفه‌ای از زندگی و فضیلت، از حیات معقول و مدنیِ یک موحد. او از واپسین گوهرهای نسلی تکرارناشدنی‌ست: نسل آموزگاران بزرگ، نسل عصر علامه‌ها.
فراستخواه با بیان که نتوانسته توصیفی برای آثار موحد ارائه کند، گفت: هرچه کردم تا از این حجم آثار و تنوع بی‌نظیر آن که تنها دیباچه‌هایش، مقدمه دو جلد کتابی قطور را شکل می‌دهد قطعه‌ای مختصر برای این مجلس برگزینم، نتوانستم. هر بخش حاوی معرفت‌هایی جدی است. او با اشاره به کتاب «خواب آشفته نفت»، از تالیفات استاد موحد گفت: استاد توضیح می‌دهد که قرن بیستم ایران با قرارداد دارسی در ۱۹۰۱ آغاز شد؛ قرنی آکنده از دود و نفسِ صنعت نفت.
او به سه انقلاب در تاریخ معاصر اشاره می‌کند: انقلاب مشروطه، جنبش ملی صنعت نفت و انقلاب اسلامی. موحد با پرسشی ژرف ادامه می‌دهد، چگونه شد ساختار ایران از توسعه‌ای معقول و پایدار بازماند؟ شرح این قصه پرغصه، مجالی فراخ‌تر می‌طلبد. در همین‌جا، استاد دست خواننده را می‌گیرد و به میان دنیای واقعی، اقتصاد سیاسی ایران و جهان، می‌برد. به اینکه چگونه بازی بزرگی در جهان شکل گرفت، با خاورمیانه و ایران در متن آن و اینکه برای زیست هوشمندانه در این بازی، چقدر خرد سیاسی، آگاهی ملی، و بلوغ مدنی لازم است.
این جامعه‌شناس گفت: استاد موحد در مقام یک تحلیلگر واقع‌گرا، از حسادت‌ها، حساب‌گری‌ها، لجبازی‌ها، و تندروی‌ها در فرهنگ سیاسی ما می‌گوید اما هم‌زمان نشان می‌دهد چگونه از دل این دود و آتش، از میان بوی غلیظ نفت و سویه‌های انفجاری سیاست، همچنان صورت‌هایی عالی از خیال ایرانی، جنبش‌های مدنی، و نمونه‌هایی معقول از کنش مدنی در جریان‌اند.
او در پایان خطاب به جوانان گفت: سخن پایانی‌ام را با ستایشی صادقانه از مقام استاد موحد به پایان می‌برم. این استاد ۶۰ سال پژوهید، نوشت، اندیشید، اما همواره با دقت، مسوولیت، شرافت قلم و فضیلت ذهن. او هم منابع داخلی را کاوید، هم اسناد خارجی را. همه‌چیز را سبک و سنگین کرد، روش تحقیق داشت و ترکیب اندیشه‌ها را به‌دقت رعایت کرد و بی‌ریا نوشت. اگر جایی از کسی شگفت‌زده شد، صادقانه گفت. اگر بیزاری جُست، با شجاعت علمی بیان کرد. جوانان عزیز، دور باشید از سطحی‌نگری و نزدیک شوید به عمقِ پژوهش. استاد موحد نمونه‌ای است برای فهم، تحقیق، و وقار علمی.
علی دهباشی، مدیرمسوول مجله بخارا، نیز در این نشست با اشاره به جایگاه موحد در سنت پژوهشگری ایرانی، از او به‌عنوان یکی از آخرین بازماندگان نسل طلایی پژوهشگران ایرانی یاد کرد.
کتاب «برگ و بار» مجموعه‌ای است از مقدمه‌هایی که دکتر موحد طی هفت دهه بر کتاب‌ها و آثار خود نگاشته است. این مقدمه‌ها نه‌تنها دریچه‌ای به ذهن و سبک پژوهشی نویسنده‌اند، بلکه آینه‌ای از تحولات فکری، تاریخی و حقوقی ایران معاصر به شمار می‌روند. در این کتاب، موحد با نگاهی دقیق و تحلیلی به سرگذشت‌های سیاسی و ساختارهای حقوقی ایران پرداخته و از خلال نثر فاخر خود، مخاطب را با روح جست‌وجوگر خود همراه می‌سازد.
در مقابل، کتاب «گوهر معنا» مجموعه‌ای دیگر از مقدمه‌های نویسنده است که با محوریت ادبیات و عرفان تنظیم شده‌اند. این اثر، نمایشگر نسبت اندیشه‌های موحد با سنت معنوی ایران است و نشان می‌دهد چگونه او در برخورد با متون کلاسیک، چه در حوزه تصوف و چه در ادبیات فارسی، هم از دقت تحقیق برخوردار است و هم از لطافت ذوق. «گوهر معنا» برای دوست‌داران ادب فارسی و علاقه‌مندان به سلوک فکری و عرفانی اثری پربار و خواندنی است. هر دو کتاب توسط انتشارات «کارنامه» منتشر شده‌اند.
