این اتفاق 4 سال بعد از سرنگونی "جمهوری اسلامی افغانستان" و به قدرت رسیدن "امارت اسلامی افغانستان" یا همان حکومت طالبان رخ داد. رویدادی که با کنارگذاشتن پرچم سه رنگ "جمهوریت" برفراز ساختمان سفارت افغانستان در مسکو و برافراشتن پرچم سفید امارت، رنگ واقعیت به خود گرفت. در همه چهار سال اخیر، با اینکه جمهوری اسلامی افغانستان به تاریخ پیوسته بود اما پرچمش بر فراز سفارت افغانستان در بسیاری از پایتخت ها از جمله مسکو و تهران در اهتزار بود و هست. روسیه هم مثل ایران و ترکیه و بسیاری دیگر از کشورهای منطقه، تا پیش از این، بدون به رسمیت شناختن دولت طالبان، سفارت افغانستان را تحویل آنها داد و به مانند یک دولت، با آنان ارتباط برقرار کرد و به تعامل پرداخت.

 

حالا قرار است به زودی مولوی "گل حسن" در قامت اولین "سفیر" دولت "امارت اسلامی افغانستان" استوارنامه خود را تحویل پوتین رئیس فدراسیون روسیه دهد و دیگر، مثل قبل "نماینده" نباشد.

 

روسیه بعد از چین، دومین کشور جهان است که حکومت روحانیون اهل سنت (مولوی ها) در افغانستان را به رسمیت می شناسد. حکومت طالبان، متشکل از جمعی از روحانیون اهل سنت است که هر کدام سمت های کوچک و بزرگ حکومت و دولت را در دست گرفته اند و کشور را اداره می کنند.

 

این اتفاق، مهم و موفقیت بزرگی برای دولت طالبان به شمار می آید؛ قدرت و پایه های آن را بیش از پیش مستحکم می کند و امیدها برای سرنگونی آن را کاهش می دهد.

 

 

به هر حال حکومتی که توانسته 4 سال به حیات خود ادامه دهد؛ در کشور ثبات و امنیت برقرار سازد (به دور از چگونگی و جزئیاتش) و اقتصاد کشور را بچرخاند حتما از پایه های قدرتمنی برخوردار است که یکی از آنان، خستگی مردم از جنگ داخلی و خون ریزی و علاقه به ادامه امنیت و ثبات حتی با هزینه های زیاد و رفتارهای غیرمنطقی طالبان است.

 

همزمان امید دولت طالبان برای اینکه از سوی همه کشورهای مهم و قدرتمند جهان به رسمیت شناخته شود بیشتر می شود. طالبان به مسیر حکومت " جمهوری خلق چین" می نگرد وقتی شورشیان کمونیست چینی، در جنگ داخلی، پکن را در سال 1949 گرفتند و حکومت ملی گرایان "جمهوری چین" را سرنگون کردند اما تا سال ها از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشدند. البته دولت ملی گرایان (جمهوری چین) کاملا سرنگون نشد بلکه به جزیره تایوان عقب نشینی کرد و در این جزیره کوچک، حکمرانی خود را ادامه داد.

 

برای سال های طولانی، کشورهای غربی از جمله امریکا از به رسمیت شناختن دولت چین کمونیستی (مستقر در پکن) خودداری می کردند اما در نهایت هم امریکا و اروپا چین کمونیستی را به رسمیت شناخت هم کرسی چین در سازمان ملل متحد را از دولت ملی گرایان (جمهوری چین - تایوان) گرفتند و به چین کمونیستی (جمهوری خلق چین - پکن) واگذار کردند.

اهمیت این کرسی این بود که کرسی چین در شورای امنیت سازمان ملل متحد را نیز شامل می شد و به دولت کمونیستی، قدرت رای وتو داده شد.  گرچه درگیری میان دو دولت جمهوری خلق چین (پکن) و جمهوری چین (تایوان) بر سر اینکه کدام یک، چین است ادامه دارد.

 

حالا از میان 5 عضو دائم شورای امنیت، 2 عضو (چین و روسیه)، دولت طالبان افغانستان را به رسمیت شناخته اند و از این نظر، این موضوع برای حکومت طالبان از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که یک گام طالبان را به کرسی افغانستان در سازمان ملل نزدیکتر می کند.

 

تلاش های طالبان در 4 سال اخیر برای کسب کرسی افغانستان در سازمان ملل متحد تاکنون ناکام مانده است. این کرسی هم اکنون همچنان در دست سفیر "جمهوری اسلامی افغانستان" است گرچه این حکومت 4 سال قبل در حمله طالبان سرنگون شد و به تاریخ پیوست اما پرچم و آرم و نامش همچنان در اوراق و مدارک رسمی صادر شده در کابل، دیده می شود. گذرنامه ها، کارت ملی ، سند ازدواج، اسکناس و اسناد رسمی دیگری در کابل همچنان با نام و نشان "جمهوری اسلامی افغانستان" صادر می شود.

 

اشاره به این نکته هم جالب توجه است. روسیه درحالی دولت طالبان را به رسمیت شناخته که سازمان ملل آن را به رسمیت نمی شناسند. زیرا روسیه در این زمینه خود را یکی از منابع اعتبار ساز جهان می دهد. روسیه که در خاک دیگر کشورها، دخالت نظامی و کشورهای جدیدی را ایجاد می کند قطعا در به رسمیت شناختن حکومت طالبان افغانستان هم منتظر سازمان ملل یا پیرو غرب و امریکا و اروپا نمی ماند.

 

 

جالب توجه اینکه روسیه کشورهایی را به رسمیت می شناسد که در جهان تقریبا هیچ کشوری آنها را قبول ندارد. از جمله اوستیای جنوبی و آبخازیا که گرجستان هر دو را بخش های اشغال شده خاک خود توسط ارتش روسیه می داند.

مسکو خود را یک قدرت جهانی و فراسازمان ملل می داند که تصمیماتش نه برگرفته یا تابع این سازمان و آن کشور، بلکه خود را یکی از محورهای تصمیم گیری در جهان می داند و از هر اقدامی که تفاوت و حرکت مستقل روسیه را در برابر امریکا و اروپا نشان دهد استقبال می کند.

 

این تصمیم باعث می شود شماری از کشورهای پیرو روسیه در منطقه (کشورهایی که در مدار روسیه هستند) به مرور، حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت بشناسند. بعید نیست به زودی ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان نیز طالبان را به رسمیت بشناسند.

افغانستان در حوزه سرزمینی و منطقه ای منافع چین و روسیه قرار دارد. یکی از دلایلی که روسیه و چین قبل از دیگران، دولت طالبان را به رسمیت شناخته اند اهمیت بیش از پیش این کشور برای دو قدرت جهانی است. ضمن اینکه چین و روسیه، تلاش می کنند در بخشی از موضوعات، مستقل از روندهای جهانی، منافع خود را کسب کنند.

 

چین و روسیه به مانند کل جهان، اما بیشتر از آنها، در برابر افغانستان، منافع و دغدغه مشترکی دارند. نخستین آن ثبات و امنیت افغانستان است. این کشور بعد از دهه ها جنگ داخلی، خروج ارتش امریکا و استقرار حکومت طالبان در 4 سال اخیر ثبات و امنیت قابل قبولی داشته است. این مهمترین فاکتور برای ارزیابی توان و قدرت طالبان در اداره کشور است فارغ از اینکه این امنیت چگونه و با چه جزئیاتی برقرار می شود.

 

 

هر چقدر ناامنی افغانستان به هنگام حضور ارتش امریکا در این کشور برای چین و روسیه و پاکستان و دیگر کشورهای منطقه، اتفاق خوب و مثبتی بود (به لحاظ آزاردادن دولت و ارتش امریکا و جلوگیری از تکرار دخالت نظامی امریکا در منطقه)، برقراری ثبات و امنیت در دوره طالبان و پسا امریکا، اهمیت دارد و مثبت است. چین و روسیه سعی می کنند افغانستان بعد از خروج امریکا، شکست نخورد تا حضور ارتش امریکا، حمایت نشود.

 

برای روسیه و چین، بعد از اولویت ثبات و امنیت، اولویت دوم این است که دولت طالبان از گروه های تندرو و افراط گرای اسلامی حمایت نکند و همزمان از دخالت در امور داخلی آنها به ویژه امور مسلمانان در این دو کشور خودداری کند. همین اتفاق هم رخ داد. دولت طالبان تاکنون حتی یک کلمه در انتقاد از رفتارهای پکن علیه مسلمانان سین کیانگ (ترکستان شرقی) نگفته است.

 

دلیل سوم این است که روسیه و چین می توانند به رسمیت شناختن دولت کابل را در شرایط فعلی، به قیمت مناسب به مقامات طالبان بفروشند. اگر در چند سال آینده، اکثر کشورهای جهان دولت طالبان را قبول کنند دیگر این امکان فعلی در اختیار پکن و مسکو نخواهد بود. 

 

دلیل چهارم این است که روسیه و چین قصد دارند بازیگران فعالی در صحنه سیاسی اقتصادی افغانستان باشند و از حرکت این کشور نوپا به سمت  کشورهای غربی جلوگیری و حتی بی نیاز کنند. بازیگری فعال در صحنه افغانستان نیازمند حضور تمام قد آنهاست. وقتی وارد فرودگاه کابل می شوید تابلوهای بزرگ با تصاویر افتتاح طرح های نفتی افغانستان توسط شرکت های چینی ، جلب توجه می کند.

چین و روسیه برخلاف قدرت های غربی تلاش دارند با حضور در افغانستان از روز نخست تغییر حکومت، در ساخت جهت گیری های خارجی دولت جدید نقش ایفا کنند. چین با حمایت های سیاسی – اقتصادی از جمله سرمایه گذاری در تولید و برداشت نفت و روسیه هم با حمایت های دیپلماتیک، چنین می کنند. چرا که افغانستان می تواند به مانند قبل با تبدیل شدن به محل مناسب رشد و فعالیت گروه های افراط گرای اسلامی، تهدیدی بزرگ برای کشورهای منطقه به ویژه چین و روسیه باشد.

این نکته هم قابل تامل است حکومت شکل گرفته توسط روحانیون اسلامی در افغانستان که نام "امارت اسلامی" دارد همچنان از سوی هیچ کدام از کشورهای اسلامی به رسمیت شناخته نشده و چین و روسیه غیراسلامی، آن را به رسمیت شناخته اند.

به رسمیت شناختن دولت طالبان از سوی روسیه می تواند ایران را هم به این مسیر سوق دهد تا تهران هم امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت بشناسد گرچه مقامات ایران، شرایط کنونی را  فعلا مناسب می دانند و دلیلی برای ارتقای روابط نمی بینند چرا که به اعتقاد آنان، وقتی می توان ابزاری برای تفوق داشت چرا باید آن را از دست داد. در سفر مقامات طالبان به تهران و دیدار آنها با مقامات ایرانی، خبری از پرچم امارت اسلامی افغانستان نیست.

 

ضمن اینکه ایران از قبل از سقوط کابل، با طالبان در ارتباط بود و بعد از به قدرت رسیدن آن، به سرعت با آن ارتباط و تعامل برقرار کرد و گام به گام این تعامل را افزایش داد. ایران و پاکستان نخستین کشورهایی بودند که بعد از به قدرت رسیدن طالبان، پروازها به کابل را از سرگرفتند و روابط دیپلماتیک را ادامه دادند. تهران بعد از سقوط کابل و به قدرت رسیدن طالبان، با وجود اعتراضات و نارضایتی داخلی، تسلیم واقعیت شد و براساس منافع ملی و واقعیت های داخلی ایران و افغانستان، واکنش داشت. 

ایران در زمینه تولد کشورهای جدید و به رسمیت شناختن دولت ها، معمولا از اجماع جهانی پیروی می کند. همانطور که تاکنون از به رسمیت شناختن دولت اسلامی کوزوو در بخش جنوبی کشور صربستان خودداری می کند اما کشورهای تشکیل شده از تجزیه شوروی را به سرعت به رسمیت شناخت. البته موارد نادری هم قابل اشاره است و آن خودداری تهران از به رسمیت شناختن دولت یمن به مرکزیت شهر عدن و به رسمیت شناختن دولت یمن به مرکزی صنعا که توسط انصارالله (حوثی ها) اداره می شود. اولی از نظر کشورهای جهان و سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می شود و دومی از نظر ایران.

 

هم اکنون کشورهای جهان در برابر حکومت طالبان در افغانستان سه واکنش دارند.

 نخست به رسمیت شناختن کامل مثل چین و روسیه. دوم عدم به رسمیت شناختن دولت طالبان و همزمان برقراری ارتباط با آن در قالب دولت و تحویل سفارتخانه های افغانستان به نمایندگانش (مثل ایران ، پاکستان، هند و سایر کشورهای منطقه). و سوم: عدم به رسمیت شناختن دولت طالبان و عدم تحویل سفارتخانه ها (مثل اکثر کشورهای اروپایی و امریکا و کانادا. در این کشورها، سفارتخانه های افغانستان یا در اختیار نمایندگان دولت قبل است یا مثل امریکا تعطیل شده است).

 

از ویژگی های عصر کنونی این است که کشوری به بزرگی و پیچیدگی افغانستان توسط حکومتی به مدت 4 سال اداره می شود در حالی که تنها یک کشور جهان آن را به رسمیت شناخته است.

 

تا پیش از این، طالبان در روسیه به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده بود اما وقتی طالبان حکومت را در کابل به دست گرفت روسیه نیز متناسب با تغییرات در افغانستان، تغییرات در مسکو را شروع کرد و گام به گام، طالبان و اعضای کلیدی آن را از فهرست گروههای تروریستی خارج و در نهایت دولت طالبان را به رسمیت شناخت.

 

این موضوع برای چندمین بار ثابت کرد دولت ها نه براساس معیارهای اخلاقی بلکه براساس منافع حال خود، دست به کنش و واکنش می زنند. تروریستی بودن یا نبودن یک گروه در نگاه دولت های مختلف، تابعی از منافع آنان است. اخوان المسلمین در مصر و امارات یک گروه تروریستی است و در ترکیه ، یک گروه محترم. گروه های مسلح اسلامگرا در کشمیر هند، از نگاه دولت پاکستان، گروه های مقاومت ضداشغالگری اند و از نگاه دهلی نو، گروه های تروریستی هستند.

 

اتفاقی که شبیه آن در آمریکا در برابر گروه مسلح "هیات تحریرالشام " سوریه رخ داد. این گروه تا قبل از این در امریکا به عنوان گروه تروریستی شناخته می شد اما با سقوط دمشق و حکومت بشار اسد و به قدرت رسیدن این گروه، دولت آمریکا، این توصیف را برای هیات تحریر الشام کنار گذاشت و دولت تشکیل شده توسط این گروه و رهبری آن (احمد الشرع معروف به جولانی) را به رسمیت شناخت.