به گزارش تابناک به نقل از مهر، افزایش چشمگیر قاچاق و نگهداری غیرمجاز گونه‌های حیات وحش در سال‌های اخیر، به یکی از تهدیدهای جدی برای تنوع زیستی کشور به ویژه زاگرس بدل شده است.
در این میان «سنجاب ایرانی» به‌عنوان گونه‌ای بومی و شاخص در جنگل‌های زاگرس، به‌شدت مورد طمع سودجویان و قاچاقچیان قرار گرفته و به‌صورت گسترده در بازارهای غیرمجاز و فضای مجازی به‌عنوان حیوان خانگی عرضه می‌شود؛ روندی که نه تنها حیات این گونه ارزشمند را تهدید می‌کند بلکه با برهم زدن چرخه طبیعی جنگل‌ها، به تخریب اکوسیستم زاگرس نیز دامن می‌زند.
بازگشت سنجاب ایرانی به دامان طبیعت در لرستان
در ماه‌های گذشته، موارد متعددی از کشف و ضبط سنجاب‌های قاچاق‌شده و همچنین بازگشت آن‌ها به زیستگاه طبیعی در لرستان گزارش شده است. از رهاسازی یک سنجاب ایرانی در منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه خرم‌آباد، تا کشف سنجاب در یک عملیات گسترده مقابله با قاچاق حیات وحش در شهر ری.
یک بطانه سنجاب ایرانی که به‌صورت غیرقانونی از زیستگاه بومی خود در جنگل‌های زاگرس ربوده شده و توسط قاچاقچیان حیات وحش به فروش رسیده بود، با تلاش مشترک شهروندان و مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان، پس از طی دوره درمان و اطمینان از بهبودی کامل، امروز در منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه خرم‌آباد به آغوش طبیعت بازگردانده شد.
جزئیات عملیات نجات و بازگشت به زیستگاه
کامران فرمان‌پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان روز سه شنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد: این سنجاب که به‌طور غیرمجاز از جنگل‌های لرستان جدا شده بود، توسط حامیان محیط زیست در استان قم شناسایی و به اداره کل محیط زیست این استان تحویل داده شد.
وی توضیح داد: پس از هماهنگی‌های بین‌استانی، این جانور به زادگاه خود در لرستان منتقل شد و برای چندین ماه تحت نظارت دامپزشکان و کارشناسان محیط زیست قرار گرفت تا آمادگی بازگشت به طبیعت را پیدا کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان با اشاره به فرآیند توانبخشی این سنجاب افزود: پس از انجام آزمایش‌های دقیق و اطمینان از سلامت جسمی و توانایی سازگاری مجدد با محیط طبیعی، این حیوان در یکی از امن‌ترین مناطق تحت حفاظت استان، یعنی سفیدکوه خرم‌آباد، رهاسازی شد.
تهدید قاچاق برای بقای سنجاب ایرانی
فرمان‌پور با هشدار درباره پیامدهای قاچاق حیات وحش تأکید کرد: جنگل‌های زاگرس تنها زیستگاه طبیعی سنجاب ایرانی است، اما متأسفانه سودجویان با صید غیرقانونی این گونه و فروش آن به عنوان حیوان خانگی در بازارهای سیاه، بقای آن را با خطر مواجه کرده‌اند.
وی تصریح کرد که این اقدام نه‌تنها جمعیت سنجاب‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه تعادل اکوسیستم منطقه را نیز تهدید می‌کند.
نقش کلیدی سنجاب در احیای جنگل‌های بلوط
مدیرکل محیط زیست لرستان با بیان نقش اکولوژیک سنجاب ایرانی توضیح داد: این جانور با ذخیره‌سازی بذر درختان بلوط در خاک و استفاده از آن در فصل زمستان، به طور ناخواسته به تجدید نسل درختان و گسترش جنگل‌های زاگرس کمک می‌کند.
وی معتقد است که «نابودی سنجاب‌ها می‌تواند به کاهش پوشش جنگلی و تهدید منابع طبیعی منطقه بینجامد.»
فراخوان به مردم برای حفاظت از حیات وحش
فرمان‌پور از عموم مردم، به‌ویژه خانواده‌ها، درخواست کرد: از خرید یا نگهداری گونه‌های جانوری وحشی به عنوان حیوان خانگی جلوگیری کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان همچنین از مردم خواست در صورت مشاهده هرگونه تخلف مرتبط با حیات وحش، موضوع را از طریق سامانه ۱۵۴۰ به محیط زیست گزارش دهند.
وی یادآور شد: مشارکت عمومی در مبارزه با قاچاق حیوانات، گامی اساسی برای حفظ تنوع زیستی و بقای گونه‌های ارزشمند ایران است.
رهاسازی چندین گونه حیات وحش در لرستان طی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴
مورد اخیر قاچاق سنجاب ایرانی در حالی است که کامران فرمان‌پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان در اردیبهشت‌ماه سال جاری هم از رهاسازی چندین گونه جانوری از جمله سنجاب در زیست‌بوم‌های طبیعی خرم‌آباد خبر داد.
به گفته وی، در این عملیات رهاسازی، ۴ گونه جانوری از جمله ۱۰ بطانه «سنجاب ایرانی» پس از طی مراحل تیمار و بازپروری، به طبیعت بازگردانده شدند.
این رویداد که تنها یکی از چندین اقدام محیط زیستی استان لرستان در سال جاری بوده، نشان‌دهنده تداوم تلاش‌های کارشناسان و متخصصان در حفظ تنوع زیستی و احیای گونه‌های بومی از جمله سنجاب ایرانی است؛ گونه‌ای که در معرض تهدید قاچاق و زیستگاه‌زدایی قرار دارد.
کشفیات سنجاب ایرانی در شهر ری!
همچنین در کنار این اقدامات حفاظتی، کشفیات یگان حفاظت محیط زیست تهران از نگهداری غیرمجاز سنجاب ایرانی در شهر ری، نشان می‌دهد که قاچاق این گونه همچنان ادامه دارد و نیازمند افزایش سطح آگاهی عمومی و تشدید برخورد با متخلفان است.
در همین زمینه، سرتیپ دوم ستاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست، با اشاره به یک پرونده مهم کشف قاچاق حیات وحش در شهر ری، گفته بود: با تلاش نیروهای اطلاعاتی و گزارش‌های مردمی، مکان نگهداری غیرقانونی گونه‌های جانوری در شهر ری شناسایی و پس از هماهنگی با مقام قضائی، عملیات ورود به محل اجرا شد. در این عملیات، چند گونه حیات وحش از جمله خرس سیاه بلوچی، راکون و سنجاب ایرانی کشف و ضبط شدند.
سنجاب ایرانی که پیش‌تر نیز مورد قاچاق و زنده‌گیری قرار گرفته بود، بار دیگر در این عملیات در میان گونه‌های کشف‌شده قرار داشت. این موضوع نشان می‌دهد که سنجاب ایرانی به یکی از اهداف رایج قاچاقچیان حیات وحش بدل شده است؛ روندی که می‌تواند تبعات زیست‌محیطی گسترده‌ای به دنبال داشته باشد.
فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست با هشدار نسبت به این روند رو به افزایش، تأکید کرد: قاچاق و نگهداری حیوانات وحشی، از جمله سنجاب ایرانی، آسیبی جدی به تنوع زیستی کشور وارد می‌کند و برخورد قاطع با این تخلفات به صورت مستمر در دستور کار قرار دارد.
شینا انصاری: سودجویان برای زنده‌گیری سنجاب حتی اقدام به آتش‌زدن جنگل می‌کنند
این موضوع توسط رئیس سازمان محیط زیست هم مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است، شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، با ابراز نگرانی از روند فزاینده قاچاق و نگهداری غیرمجاز حیات وحش در کشور، به‌ویژه سنجاب ایرانی، هشدار داد: در سال‌های اخیر نگهداری گونه‌های وحشی در منازل به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. اگرچه آمار دقیق و جامعی از این پدیده در دست نیست، اما شواهد میدانی و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که انواع مختلفی از حیوانات وحشی در بازارهای غیرمجاز یا فضای مجازی به‌عنوان حیوان خانگی خرید و فروش می‌شوند.
وی افزود: این فهرست از توله شیر، مار پیتون، سمندر و میمون رزوس گرفته تا سنجاب ایرانی، پرندگانی چون شاهین، بحری، هوبره و بالابان، همچنین بی‌مهرگان، خزندگان بومی و غیربومی مانند انواع لاک‌پشت، مارها و ایگوانا را در بر می‌گیرد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره خاص به سنجاب ایرانی به عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌های آسیب‌دیده در این چرخه قاچاق اظهار داشت: نگهداری سنجاب ایرانی در منازل نه تنها به کاهش شدید جمعیت این گونه منجر شده، بلکه در ابعاد گسترده‌تر، بقای جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کند.
انصاری توضیح داد: این حیوان با جمع‌آوری و انبار کردن دانه‌های درختی، به‌ویژه بلوط، نقش کلیدی در بازتولید و جوان‌سازی جنگل‌ها ایفا می‌کند. اما سودجویان برای زنده‌گیری این حیوانات، گاه حتی اقدام به قطع یا آتش‌زدن درختان جنگلی می‌کنند؛ اقدامی که نه تنها غیراخلاقی بلکه جنایتی علیه طبیعت ایران است.
وی تأکید کرد: فصل‌های بهار و تابستان، اوج فعالیت سوداگران حیات وحش و دوره‌ای است که بیشترین آگهی‌های فروش حیات وحش در فضای مجازی به چشم می‌خورد. در این میان، سنجاب ایرانی یکی از قربانیان اصلی این روند است.
انصاری خاطرنشان کرد: آگاه‌سازی جوامع محلی و خانواده‌ها نقش مؤثری در توقف زنده‌گیری و خرید گونه‌های وحشی دارد. مردم باید بدانند که با پرهیز از خرید حیوانات حیات وحش به‌عنوان حیوان خانگی، در حفظ تنوع زیستی کشور سهیم خواهند بود و از نابودی گونه‌های مهمی چون سنجاب ایرانی و تخریب جنگل‌های زاگرس جلوگیری خواهند کرد.
کلید اصلی: آگاهی عمومی، آموزش گسترده و اجرای قاطع قانون
بنابراین گزارش، با توجه به شواهد و گزارش‌های متعدد از قاچاق، خرید و فروش و نگهداری غیرقانونی سنجاب ایرانی و دیگر گونه‌های ارزشمند حیات وحش، ضرورت دارد اقدامات حفاظتی و نظارتی نهادهای مسئول با قدرت و انسجام بیشتری ادامه یابد. بدون تردید، موفقیت در این مسیر، تنها با مشارکت فعال مردم، جوامع محلی، فعالان محیط زیست و رسانه‌ها میسر خواهد بود.
همان‌طور که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بارها تأکید کرده‌اند، سنجاب ایرانی نه‌تنها یک گونه زیبای جانوری، بلکه عاملی کلیدی در بقا و احیای جنگل‌های زاگرس است. نابودی این گونه، به معنای نابودی زنجیره‌ای از تعادل‌های اکولوژیکی در یکی از حساس‌ترین بوم‌سازگان‌های ایران است.
از این رو، ضروری است شهروندان از خرید هرگونه حیوان وحشی به‌عنوان حیوان خانگی خودداری کنند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف زیست‌محیطی، آن را از طریق سامانه ۱۵۴۰ به اطلاع نهادهای مسئول برسانند. تنها با آگاهی عمومی، آموزش گسترده و اجرای قاطع قانون است که می‌توان آینده‌ای امن‌تر برای گونه‌های بومی ایران و جنگل‌های زاگرس ترسیم کرد.
