سه ماهه اول بارداری، دوره‌ای حساس است که در آن اندام‌های نوزاد شروع به شکل‌گیری می‌کنند. از آن‌جایی که تغذیه مناسب برای سلامت شما و رشد کودکتان اهمیت زیادی دارد، باید توجه ویژه‌ای به نوع و کیفیت غذاهایی که مصرف می‌کنید، داشته باشید تا بارداری سالمی را تجربه کنید. بیش از آنچه تصور می‌کنید، غذاها می‌توانند بر سلامت شما تاثیر بگذارند و روند رشد جنین را تحت تاثیر قرار دهند. غذاهایی که خطر ابتلا به عفونت در آن‌ها بالاست، مانند غذاهای دریایی خام و جوانه‌های نپخته، باید در سه ماهه اول بارداری کنار گذاشته شوند. احتمالاً در این دوران مجبور خواهید شد از برخی غذاهای محبوبتان مثل قهوه، سوشی، غذاهای دریایی و موارد دیگر صرف‌نظر کنید.
سه ماهه دوم بارداری شما تقریباً از هفته سیزدهم آغاز می‌شود و تا پایان هفته بیست‌وهفتم ادامه دارد. در این دوره، چهره جنین شکل می‌گیرد و انگشتان دست و پا قابل مشاهده می‌شوند. تا ماه چهارم، پلک‌ها، ابروها، مژه‌ها، ناخن‌ها و موهای جنین تشکیل می‌شوند. به همین دلیل تغذیه سالم مادر، اهمیت زیادی دارد تا از رشد مناسب جنین اطمینان پیدا کنیم.
نه تنها در سه ماهه دوم بارداری، بلکه در تمام دوران بارداری نباید مواد غذایی زیر را مصرف کنید:
سه ماهه سوم بارداری از هفته بیست‌وهشتم آغاز می‌شود و تا زمان زایمان ادامه دارد. در این مرحله، مغز نوزاد به رشد خود ادامه می‌دهد و سایر اندام‌های حیاتی مانند ریه‌ها و کلیه‌ها نیز به تدریج کامل می‌شوند. با توجه به حجم زیاد تغییراتی که به‌طور هم‌زمان در حال رخ دادن است، تامین نیازهای تغذیه‌ای لازم برای رشد کودک بسیار ضروری است. همچنین از برخی مواد غذایی باید پرهیز کنید. غذاهای مضر در سه ماهه سوم بارداری عبارتند از:
اکنون که با غذاهای مضر در هر سه ماهه بارداری آشنا شدید، تمامی غذاهای مضر در بارداری و دلیل ممنوعیت آن‌ها را ذکر می‌کنیم.
جیوه عنصری بسیار سمی است که امکان دارد در آب‌های آلوده وجود داشته باشد. در مقادیر زیاد، می‌تواند بر سیستم عصبی، سیستم ایمنی و کلیه‌ها تاثیر منفی بگذارد. حتی در مقادیر کمتر نیز ممکن است باعث مشکلات جدی رشد در کودکان شود و آثار مخربی بر سلامت آن‌ها داشته باشد.
ماهی‌هایی مانند کوسه، شاه ماهی خال مخالی، اره ماهی و کاشی ماهی، سطوح بالای جیوه دارند. ماهی تن هم جزو همین موارد است. به طور کلی، ماهی تن سبک کنسرو شده، دارای سطوح پایین‌تری از جیوه است اما همچنان هوشمندانه است که تن ماهی کنسروی هم در دوران بارداری و شیردهی مصرف نکنید.
احتمال دارد ماهی خام، صدف و میگو به باکتری یا انگل‌هایی مانند نوروویروس، سالمونلا و لیستریا آلوده باشند. ماهی خام ممکن است در مراحل مختلف از جمله نگهداری یا فرآوری (حتی هنگام دودی یا خشک شدن) به این عوامل بیماری‌زا آلوده شود.
این نوع عفونت‌ها می‌توانند باعث کم‌آبی بدن و ضعف در شما شوند و در دوران بارداری برخی از این عوامل بیماری‌زا ممکن است از جفت عبور کرده و به جنین منتقل شوند، حتی اگر شما هیچ علامتی نداشته باشید. بر اساس گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا، بیماری‌های ناشی از آلودگی غذایی می‌توانند خطراتی چون زایمان زودرس، سقط جنین، مرده‌زایی و سایر مشکلات را افزایش دهند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) نیز اعلام کرده که احتمال ابتلا به عفونت لیستریا در دوران بارداری بیشتر از سایر زمان‌هاست.
خوردن گوشت ناپخته یا خام می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها یا انگل‌هایی مانند توکسوپلاسموز، ای‌کولی (E. coli)، لیستریا و سالمونلا را افزایش دهد. این باکتری‌ها سلامت شما و جنینتان را به خطر می‌اندازد.
گوشت‌های فرآوری شده مانند هات داگ و پپرونی ممکن است در طول فرآوری یا نگهداری با باکتری‌های مختلف آلوده شوند. همچنین، گوشت‌های خشک شده (cured meats) که پخته نمی‌شوند نیز ممکن است حاوی باکتری یا انگل باشند. علاوه بر این، گوشت‌های فرآوری‌شده می‌توانند حاوی مقادیر بالایی سدیم و چربی‌های ناسالم باشند.
تخم‌مرغ خام می‌تواند حاوی باکتری سالمونلا باشد. علائم عفونت سالمونلا شامل موارد زیر است:
همچنین ممکن است باعث انقباضات رحمی شود که احتمال زایمان زودرس یا مرده‌زایی را افزایش می‌دهد.
غذاهایی که معمولاً حاوی تخم‌مرغ خام هستند شامل موارد زیر می‌شوند:
اکثر محصولات تجاری که تخم‌مرغ خام دارند با تخم‌مرغ پاستوریزه تهیه می‌شوند و مصرف آن‌ها بی‌خطر است. با این حال، همیشه برچسب محصول را بخوانید تا مطمئن شوید. همچنین حتماً تخم‌مرغ‌ها را کامل بپزید یا از تخم‌مرغ‌های پاستوریزه استفاده کنید.
جگر منبع مهمی از مواد مغذی ضروری مانند آهن، ویتامین B12، ویتامین A، روی، سلنیوم و مس است که همه این‌ها برای سلامت شما و جنین مفید هستند. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین A به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری، می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی و سقط جنین شود.
جوانه‌های خام مانند جوانه شبدر، یونجه، تربچه و ماش در سالادها استفاده می‌شوند و محبوب هستند اما محیط مرطوبی که برای جوانه زدن دانه‌ها لازم است، شرایط مناسبی برای رشد باکتری سالمونلا فراهم می‌کند که تقریباً غیرممکن است با شستن از بین برود. به همین دلیل، بهتر است از مصرف جوانه‌های خام در بارداری به‌طور کامل خودداری کنید.
بیشتر بخوانید: جوانه شبدر در بارداری مجاز است؟
سطح میوه‌ها و سبزیجاتی که شسته یا پوست‌گیری نشده‌اند ممکن است با باکتری‌ها و انگل‌هایی مانند توکسوپلاسموز، ای‌کولی، سالمونلا و لیستریا آلوده شده باشد. توکسوپلاسموز یک انگل است که می‌تواند روی غذاهای گیاهی باقی بماند. در صورتی که این انگل وارد بدن شود، می‌تواند از جفت عبور کند و باعث اختلالات بینایی جنین و مشکلات یادگیری در آینده شود.
شیر خام و سایر محصولات لبنی غیرپاستوریزه ممکن است حاوی باکتری‌های مضر مانند لیستریا، سالمونلا، ای‌کولی و کمپیلوباکتر باشند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث مسمومیت غذایی شوند.
پنیرهای نرم مانند پنیر آبی و فتا می‌توانند باعث سقط جنین شوند.
مصرف الکل در دوران بارداری خطر سقط جنین، مرده‌زایی و سندرم جنین الکلی (FAS) را افزایش می‌دهد. سندرم جنین الکلی می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های رشد از جمله قلب و مغز تاثیر بگذارد. از آنجا که هیچ مقدار مصرف مجازی برای الکل در دوران بارداری وجود ندارد، باید به‌طور کامل از مصرف آن پرهیز کنید.
قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و کاکائو همگی حاوی کافئین هستند. تحقیقات نشان داده‌اند مصرف زیاد کافئین با خطر سقط جنین، مرده‌زایی، وزن پایین هنگام تولد و مشکلات مختلف رشد جنین مرتبط است. کافئین به سرعت و به راحتی از جفت عبور می‌کند. از آنجا که جنین و جفت، آنزیم اصلی برای متابولیزه کردن کافئین را ندارند، مقادیر زیاد کافئین می‌تواند در بدن جنین تجمع یابد.
نقل قول از:
Pregnant women can consume caffeine in limited amounts. Experts state that it is safe to consume 150 to 300 mg per day, although the American Pregnancy Association suggest that pregnant people avoid caffeine as much as possible.
ترجمه:
زنان باردار می‌توانند کافئین را در مقادیر محدود مصرف کنند. کارشناسان معتقدند که مصرف ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم در روز بی‌خطر است، اگرچه انجمن بارداری آمریکا توصیه می‌کند که زنان باردار تا حد امکان از مصرف کافئین پرهیز کنند.
درباره تاثیر برخی گیاهان روی جنین اطلاعات زیادی در دسترس نیست. بنابراین، فقط با تایید پزشک می‌توانید دمنوش گیاهی در بارداری مصرف کنید.
میزان کالری مورد نیاز در دوران بارداری بسته به سطح فعالیت بدنی و وضعیت سلامت هر فرد متفاوت است، اما به‌طور کلی توصیه می‌شود که در سه ماهه اول بارداری حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کالری اضافی در روز مصرف شود. در سه ماهه دوم، این مقدار به حدود ۳۵۰ کالری افزایش می‌یابد و در سه ماهه سوم به حدود ۵۰۰ کالری در روز می‌رسد.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی در دوران بارداری، هفته به هفته
در ماه چهارم بارداری، برخی مواد غذایی باید به‌طور کامل از رژیم غذایی حذف شوند زیرا ممکن است سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازند. این غذاهای ممنوعه شامل گوشت، ماهی و تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز، ماهی‌هایی با میزان بالای جیوه، لبنیات غیر پاستوریزه، میوه‌ها و سبزیجات نشسته و همچنین نوشیدنی‌های الکلی هستند.
پاپایا: در صدر میوه‌های ممنوع در بارداری، پاپایا قرار دارد. پاپایای نارس حاوی لاتکس است که می‌تواند انقباضات زودرس رحم را تحریک کند و این برای جنین خطرناک است. البته پاپایای رسیده سرشار از ویتامین‌ها و آهن است. مصرف پاپایای رسیده در حد متعادل مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در دوران بارداری به‌طور کامل از خوردن پاپایای نارس خودداری کنید.
آناناس: آناناس نیز برای زنان باردار توصیه نمی‌شود زیرا حاوی آنزیم‌هایی است که می‌تواند بافت دهانه رحم را تغییر داده و انقباضات زودرس ایجاد کند. این موضوع ممکن است به سقط جنین منجر شود. علاوه‌بر این، آناناس می‌تواند باعث بروز اسهال در دوران بارداری شود.
انگور: مصرف انگور در سه ماهه سوم بارداری توصیه نمی‌شود. انگور باعث افزایش گرمای بدن می‌شود که برای مادر و جنین خطرناک است. برای پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی، از مصرف زیاد انگور در دوران بارداری خودداری کنید.
به‌طورکلی، حبوبات منبع کربوهیدرات هستند و از جمله مواد غذایی بسیار مفید محسوب می‌شوند و اغلب پزشکان توصیه می‌کنند که زنان باردار آن‌ها را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانند. با این حال، زنان باردار بهتر است از مصرف جوانه‌های خام یا نیم‌پز، به‌ویژه جوانه ماش، خودداری کنند؛ چرا که ممکن است حاوی باکتری‌های مضر باشند.
همچنین مصرف بیش از اندازه حبوبات در یک وعده غذایی می‌تواند منجر به افزایش ناگهانی سطح قند خون شود. این موضوع برای زنانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین، افرادی که دیابت بارداری دارند، باید مصرف حبوبات را با احتیاط و زیر نظر متخصص تغذیه در برنامه غذایی خود بگنجانند.
زمانی که بدن به برخی مواد موجود در غذا واکنش نشان می‌دهد، سیستم ایمنی ممکن است این مواد را به اشتباه به‌عنوان عوامل خطر تشخیص دهد و علیه آن‌ها آنتی‌بادی‌هایی به نام پروتئین‌های ایمنی IgE تولید کند. اگر این نوع غذا همچنان وارد بدن شود، واکنشی رخ می‌دهد که منجر به تولید هیستامین می‌شود.
هیستامین‌ها در هر بخشی از بدن که تولید شوند، علائم مربوط به همان ناحیه را ایجاد می‌کنند. مثلاً اگر هیستامین در بینی و دهان تولید شود، بلع غذا و تنفس دشوار می‌شود. اگر در روده‌ها تولید شود، منجر به اسهال می‌شود و اگر در پوست تولید شود، خارش، قرمزی و جوش را به همراه دارد.
نود درصد غذاهای آلرژی زا در این هشت گروه مواد غذایی قرار دارند:
تاثیر حساسیت شدید آنافیلاکتیک (Anaphylactic) یا واکنش‌های آنافیلاکسی (Anaphylaxis) و همچنین حساسیت غذایی در دوران بارداری روی تنفس مادر، باعث عدم اکسیژن رسانی به جنین می‌شود.
علائم مسمومیت غذایی در بارداری شامل دل درد، استفراغ و اسهال است. در صورتی که هر یک از این علائم را داشتید باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. ممکن است بتوانید با راهنمایی پزشک علائم خود را در خانه کنترل کنید. بدون مشورت با پزشک، هیچ دارویی مصرف نکنید.
اگر مسمویت شما خفیف و قابل درمان در خانه باشد، باید استراحت کنید و بدن خود را هیدراته نگه دارید. همچنین تا زمانی که مطمئن نشده‌اید استفراغ شما قطع شده، غذا نخورید. پس از اینکه حالتان بهتر شد، وعده‌های غذایی کوچک و کم چرب بخورید.
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر، احتیاج به درمان فوری خواهید داشت:
در چنین شرایطی، پزشک آزمایش خون یا مدفوع برای یافتن علت بیماری انجام می‌دهد. همچنین ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک داشته باشید.
در نتیجه، آگاهی از غذاهای مضر در دوران بارداری و رعایت دقیق رژیم غذایی سالم، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند. اجتناب از مصرف مواد غذایی آلوده، خام یا فرآوری‌شده، به همراه توجه به میزان کالری و نیازهای تغذیه‌ای هر مرحله از بارداری، می‌تواند خطرعوارضی مانند سقط جنین، تولد نوزاد با وزن کم و سایر مشکلات سلامت را به طور قابل توجهی کاهش دهد. بنابراین برای داشتن یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری، توصیه می‌شود با متخصص تغذیه مشورت کنید.
