عصرایران ؛ رضا غبیشاوی – توافق دولت های ارمنستان و آذربایجان برای اجرای طرح زنگزور با نام جدید "ترامپ" و سپردن اجرا و مدیریت آن به شرکت های امریکایی، هم نشانه ای از تغییر بزرگ در قفقاز و چسبیده به مرزهای شمال غربی ایران و هم چرخش نگاه باکو و ایروان از مسکو و کرملین به سمت واشنگتن و کاخ سفید است.

سران ارمنستان و آذربایجان با حضور ترامپ در کاخ سفید، متنی را برای صلح و ازسرگیری روابط تجاری و بازگشایی مرزهای خود امضا کردند.

براساس این متن، طرح ایجاد مسیر زنگزور با تغییراتی در نام و مالکیت، اجرا می شود. این مسیر قرار بود قبلا از سوی جمهوری اذربایجان و ترکیه در خاک ارمنستان اجرا شود اما هم اکنون نام آن به ترامپ تغییر یافته است. همچنین امتیاز اجرا و بهره برداری از این پروژه نیز از سوی دولت ارمنستان به شرکت های امریکایی واگذار می شود. علاوه براین، برخلاف قبل، حالا دیگر در شرایط جدید، دولت ارمنستان نیز حامی اجرای این طرح است و مثل قبل مخالفت نمی کند.

اول – این ماجرا برای ایران دو اتفاق منفی را در خود دارد. نخست اینکه مسیر زنگزور ، اجرایی می شود هر چند نام  مالکیت و مجری آن تغییر می کند. همان طرحی که ایران آن را یک خط قرمز دانسته بود. دوم اینکه این مسیر حالا به آمریکا واگذار شده وقرار است شرکت های امریکایی اجرا و بهره برداری از آن را به دست بگیرند. همچنین با نامگذاری به نام ترامپ، تلاش شده شخص ترامپ و منافع شخصی و دولتی و حیثیتی دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا به این طرح گره زده شود.

با این طرح، حالا نه تنها شرکت های امریکایی در مرزهای دریایی جنوبی ایران (طرح های نفت و گاز در مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس) حضور دارند بلکه شرکت های امریکایی دقیقا در مرزهای شمال غربی ایران هم مستقر می شوند.

همچنین بعید نیست با توجه به نوع روابط جدید ارمنستان و امریکا و قراردادهای واگذار شده به شرکت های امریکایی برای اجرا و بهره برداری طرح زنگزور (ترامپ)، حتی نیروهای نظامی و امنیتی امریکایی در محل اجرای این طرح نیز مستقر شوند.

گرچه این دو اتفاق منفی در حال رخ دادن است اما دو نکته را می توان اشاره کرد: این طرح ساخت جاده در خاک ارمنستان و با رضایت و مجوز و حمایت دولت این کشور انجام خواهد شد.
در نتیجه با وجود اعتراض و نارضایتی ایران نسبت به این اتفاق، کشور ارمنستان می توان این طرح را موضوع داخلی خود بداند که ارتباطی به دیگر کشورها ندارد.

این طرح، روابط خوب سنتی میان ایران و ارمنستان را تغییر می دهد و نارضایتی تهران را در برابر ایروان به دنبال خواهد داشت.
به هر حال اگر در گذشته، تهران می توانست با طرح ابتکاری، اتصال زمینی آذربایجان به نخجوان را از خاک ارمنستان یا خاک ایران را ممکن سازد در این صورت کار به جاده ترامپ و سپردن طرح به شرکت های امریکایی نمی رسید.

دوم – سران ارمنستان و آذربایجان ، برای توافق صلح به جای مسکو و کرملین و پوتین تصمیم گرفتند به واشنگتن و کاخ سفید بروند و در حضور ترامپ ، این توافق را امضا کنند. این درحالی است که به صورت تاریخی همیشه این مسکو و پوتین بوده که میان دو طرف میانجیگری کرده است. 

جنگ دوم قره باغ، سران آذربایجان و ارمنستان با حضور در کرملین و دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس روسیه، به توافقنامه ای برای توقف جنگ دست یافتند. توافقنامه ای که شامل استقرار نیروهای صلح بان روسی در مرزهای قره باغ در خاک اذربایجان و کریدور اتصالی ارمنستان به قره باغ بود. این توافقنامه همچنین شامل عقب نشینی چند مرحله ای ارتش ارمنستان از مناطق اشغالی جمهوری آذربایجان بود که تحت نظر ناظران روسی انجام شد.

در جنگ سوم قره باغ هم تحت نظارت صلح بانان روسی، توافق میان باکو و نیروهای ارمنی قره باغ برای بازگشت حاکمیت جمهوری آذربایجان بر این منطقه و انتقال ساکنان ارمنی قره باغ به ارمنستان اجرا شد. با این دو کشور، از مسکو، ناراضی هستند. ارمنستان کم کاری دولت روسیه را عامل شکست این کشور در ماجرای قره باغ و از دست دادن این منطقه می دانند. رابطه جمهوری آذربایجان با روسیه هم بعد از شلیک ارتش روسیه به سمت هواپیمای مسافری جمهوری آذربایجان و فرود اضطراری آن در ازبکستان، روابط باکو – مسکو به تنش گرایید.

توافق صلح ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید و نام گذاری گذرگاه به نام ترامپ و سپردن اجرا و اداره این گذرگاه به شرکت های امریکایی، پیام مستقیم به مسکو و تهران است. اینکه امریکا وارد حوزه نفوذ و حیاط خلوت روسیه خواهد شد. آن هم با پروژه های اقتصادی جنجالی و حساس که احتمالا حضور نظامی امریکا را هم در آینده نزدیک در دو کشور به دنبال خواهد داشت.

روسیه به شدت از این طرح جدید ناراضی است و برای شکست آن دست به هر کاری خواهد زد. از جمله اینکه بعید نیست اگر روسیه طرح هایی را برای بروز شورش و برکناری سران کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان آغاز و الهام علی اف و نیکول پاشینیان را سرنگون کند.

سوم – ارمنستان تلاش می کند با کشاندن پای منافع و شرکت ها و دولت امریکا و شخص ترامپ به این کشور، در برابر روسیه، یک حامی کسب کند. ترکیه و اذربایجان هم قصد دارند با سپردن طرح گذرگاه زنگزو (مسیر ترامپ) به امریکایی ها، با مخالفت ایران با اجرای این طرح مقابله کنند.