مصائب موقعیت‌یابی

در بحبوحه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه ایران و اسرائیل بود که علاوه بر کندی اینترنت موضوع اختلال جی‌پی‌اس‌ نیز به معضلی در زندگی مردم تبدیل شد و اکنون پس از گذشت حدود دو ماه از آتش‌بس هنوز هم ترکش‌های آن باقی است. مدتی پیش اظهاراتی در خصوص تاثیر قطع برق بر اختلال این سامانه وجود داشت، اما کارشناسان شبکه آن را فارغ از داده‌های علمی دانستند و در نهایت علت نهایی این اتفاق را استفاده از سامانه‌های جمعی و مختل‌کننده سیگنال معرفی کردند که باعث برهم خوردن دقت موقعیت‌یابی می‌شود.

آنها معتقدند این اختلال‌ها موجب می‌شود حتی دستگاه‌های روشن نیز اطلاعات موقعیت را اشتباه نمایش دهند و سرویس‌های حساس مانند مسیریابی با مشکلات جدی مواجه شوند. ستار‌ هاشمی، وزیر ارتباطات، برای رفع این اختلال‌ها روز چهارشنبه در حاشیه هیات دولت به احتمال استفاده از سامانه‌ چینی به جای GPS اشاره کرد و گفت از همه ظرفیت‌هایی که در دنیا وجود دارد، استفاده می‌کنیم. اما این سامانه چینی چه ظرفیت‌هایی دارد و تفاوت آن با سامانه‌های جهانی چیست.

امیرحسین دهقان، کارشناس شبکه، در خصوص سامانه چینی جی‌پی‌اس با نسخه آمریکایی آن به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: « جی‌پی‌اس آمریکایی مبتنی بر منظومه ماهواره‌ای متعلق به وزارت دفاع آمریکا است و تقریبا به‌صورت رایگان و آزاد برای کل جهان قابل استفاده است. همچنین دقت معمولی آن برای کاربران عمومی حدود ۵ تا ۱۰ متر و برای مصارف نظامی تا زیر یک متر است. همه تجهیزات هوشمند استاندارد از GPS پشتیبانی می‌کنند؛ یعنی رایگان و استاندارد جهانی است و اکثر گوشی‌ها و ابزارها بدون تغییر سخت‌افزاری از آن پشتیبانی می‌کنند.

BeiDou سامانه موقعیت‌یابی ملی چین است و نقاط پوشش‌دهی بالایی در آسیا و قاره اوراسیا دارد. دقت آن برای کاربران عمومی طبق اعلام خودشان تا ۱۰ متر و برای مصارف خاص (نظامی و سازمانی) حتی تا ۱۰ سانتی‌متر می‌رسد. چین قابلیت رمزنگاری و کنترل دسترسی برای ظرفیت نظامی و دولتی را دارد.»

این کارشناس شبکه همچنین در خصوص استفاده از این نسخه چینی در ایران توضیح می‌دهد: «استفاده از BeiDou در ایران نیازمند تغییر برخی تجهیزات و بردهای الکترونیکی یا به‌روزرسانی نرم‌افزاری است. خیلی از گوشی‌های مدرن چینی به ‌صورت پیش‌فرض از BeiDou هم پشتیبانی می‌کنند، اما در سخت‌افزار غربی و غیرچینی همیشه این قابلیت تضمین نیست.» او معتقد است که در رابطه با ابعاد استقلال و امنیت، دیتای این دو سیستم در چی‌پی‌اس در کنترل کامل آمریکاست.

در شرایط بحران یا جنگ آمریکا می‌تواند دسترسی کل یا بخشی از دنیا را محدود کند یا دقت را پایین بیاورد. هر چند خود ایران هم می‌تواند اختلال روی همین چی‌پی‌اس ایجاد کند. البته آمریکا در رابطه با BeiDou چین هم همین کنترل و توانایی را دارد؛ یعنی اگر اختلاف سیاسی پیش بیاید، چین هم می‌تواند سیگنال را برای یک کشور محدود کند یا کیفیت و دسترسی را کاهش دهد. او ادامه می‌دهد: «در رابطه با سیاست محدودسازی و سانسور چین پیشتاز است.

این کشور به خوبی نشان داده است که تجربه‌ای جدی و بزرگ در فیلترینگ اینترنت، سانسور دیتا و کنترل تکنولوژی در سطح ملی دارد. استفاده از تکنولوژی‌های چینی -چه اینترنت و چه موقعیت‌یابی- به معنی اعتماد کامل به زیرساخت یک کشور محدودساز خواهد بود. مشابه اینترنت چینی (Great Firewall)هیچ تضمینی نیست که BeiDou در آینده بدون فیلتر یا محدودیت باشد. برای ایران این هدف وجود دارد که از انحصار فناوری آمریکایی خارج شود، اما وابستگی به فناوری چینی خودش نوعی تغییر قفس محسوب می‌شود.»

بنابراین باید یادآور شد که با وجود تمام مزایای فنی و ظرفیت‌های پوشش‌دهی سامانه چینی انتخاب میان جی‌پی‌اس آمریکایی و BeiDou چینی بیش از آن که یک تصمیم در حوزه فناوری باشد، به ملاحظات ژئوپلیتیک و استراتژیک گره خورده است. ایران در شرایط کنونی برای کاهش آسیب‌پذیری و خروج از انحصار فناوری آمریکایی به دنبال گزینه‌های جایگزین است، اما هم‌زمان باید ریسک‌های ناشی از وابستگی به محصولات چینی و تطبیق آن با زیرساخت‌های کشور را نیز در نظر بگیرد.