همشهری آنلاین- محمد سرابی: کسانی که به فکر مقابله با اعتیاد هستند هم نگران می‌شوند که چگونه باید از آسیب‌های آن دور ماند.
مدتی پیش شهرام دسترنج، مدیرکل مقابله با عرضه ستاد مبارزه با مواد مخدر از تنوع زیاد مواد مخدر صنعتی خبر داد و اظهار کرد که از سال ۲۰۱۵ به بعد سالانه به طور میانگین ۱۰۰ نوع موادمخدر نوظهور (NPS) شناسایی شده تا جایی که اکنون تعداد این نوع مواد مخدر به ۱۳۹۱ نوع در جهان رسیده است. همزمان دکتر محسن بابایی، عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس، نیز این عدد را تکرار کرد و گفت که تا کنون ۱۳۹۱ نوع ماده مخدر نوظهور شناسایی شده است.
وقتی مسئولان از حدود ۱۴۰۰ ماده مخدر حرف می‌زنند پس با بازار رنگارنگی روبه‌رو هستیم. بازاری که برای تمام دهک های ایرانی محصول ویرانگر اما با قیمت مناسب دارد.
فهرست‌ها بلندتر می‌شود
چرا تعداد مواد مخدر صنعتی زیاد می‌شود؟ منصور براتی پژوهشگر حوزه جرم و مواد مخدر در گفت و گو با همشهری می‌گوید: «تعداد مواد مخدر از روی جدول‌هایی تعیین می‌شود که دولت‌ها و ارگان‌های مسئول برای برخورد با تولیدکنندگان و قاچاقچیان تهیه می‌کنند. به این شکل که قانون‌گذار یک ترکیب شیمیایی را به عنوان ماده مخدر تعیین می‌کند که تولید و تجارت آن جرم محسوب می‌شود. پس از آن شبکه‌های قاچاق فرمول ساخت را طوری تغییر می‌دهند که ماده جدیدی تولید شود در حالی که همچنان آثار مخدر صنعتی را داشته باشد.»
او با ذکر مثالی می گوید: «یک دلیل دیگر هم ساخت مواد جدید است. مدتی پیش در افغانستان یک گیاه خودرو تبدیل به منبع تولید ماده مخدر جدید شد. گیاه افدرا قبلا به صورت وحشی در طبیعت می‌رویید و کاربردهایی در طب سنتی داشت. اما تولید کنندگان متوجه شدند که می‌توانند از آن ماده مخدری استخراج کنند و در پیش‌ساز مواد صنعتی مانند شیشه به کار بگیرند. این ماده اکنون افدرین Ephedrine نام دارد و یک مخدر جدید است.»
به گفته او در اواخر سال‌های ۹۰ شمسی، تولید افدرین با این روش بر قیمت منطقه‌ای شیشه تاثیر گذاشت و آن را به نصف یا یک سوم قیمت رایج رساند. تا زمانی که افدرین وارد فهرست مواد مخدر منطقه شد مایه سودجویی قاچاقچیان بود.
فرید براتی سده، مدیرکل سابق درمان و حمایت های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز درباره تنوع مواد مخدر به همشهری می‌گوید: «مواد مخدر صنعتی جدید مخصوصا آن‌هایی که پایه گیاهی دارند یا NPS قبلا به ۸۰۰ نوع رسیده بود که الان ظاهرا ۱۰۰۰ نوع مختلف دارد. قاچاقچی‌هایی که می‌خواهد بازار را نگه دارند دائما به دنبال تولید مواد جدید هستند. چندی قبل مشخص شد که تولید کنندگان مواد مخدر در شرق آسیا، یک گیاه زینتی آپارتمانی را می‌جوشانند و از آن مخدر به دست می‌آورند. این ماده در آینده وارد فهرست مواد مخدر جدید می‌شود و آن را طولانی‌تر می‌کند.»
مواد صنعتی ممکن است پایه گیاهی یا پایه دارویی و آزمایشگاهی داشته باشند. دکتر سعید صفاتیان که محقق در حوزه مواد مخدر است با اشاره به اینکه مواد مخدر صنعتی در حدود ۹۰۰ ماده اصلی طبقه بندی می‌شوند، در پاسخ به سوال همشهری مثالی ذکر می‌کند و می‌گوید: «حشیش یک ماده مخدر سنتی است. اکنون قاچاقچیان ماده اصلی آن یعنی تتراهیدروکانابینول یا THC را از گیاه شاهدانه استخراج و خالص می‌کنند و را در شکل‌های مختلف به فروش می‌رسانند. در نتیجه ماده مخدر جدیدی به فهرست مواد افزوده می‌شود.»
بیشتر بخوانید: آدامس اعتیادآور
پولدارها چی می زنند، فقیرها چی؟
۱۵ - ۲۰ سال قبل شیشه یک ماده گرانقیمت «بالای شهری» به شمار می‌رفت و در مقابل تریاک و حشیش در بازارهای «پایین شهر» مشتری داشت. کسی که درآمد بیشتری دارد همانطور که برای لباس و غذا پول بیشتری دارد برای مواد مخدر هم حاضر به پرداخت پول بیشتری است. کدام مواد مخدر صنعتی مخصوص ثروتمندان یا مخصوص فقرا هستند؟
منصور براتی می‌گوید: «قبلا تفاوت‌هایی بین مواد مخدر قشر مرفه و قشر فقیر وجود داشت. مثلا شیشه مخصوص کسانی که بود می‌توانستند قیمت زیاد آن را بپردازند. متاسفانه الان این مواد خطرناک در میان همه اقشار وجود دارد فقط جنسی که افراد مرفه مصرف می‌کنند خالص‌تر و در نتیجه گرانتر است.»
او تاکید می‌کند: «الان هرویین و مرفین در ایران کمتر رواج دارد و البته گران تر است. در حالی که ترکیبات متاآمفتامین و ماریجوانا به اشکال مختلف در میان نوجوانان و جوانان و حتی دانشجویان با هر درآمدی مصرف می‌شود.»
یکی از دلایل قیمت زیاد مواد مخدر هزینه حمل آن‌ها از محل تولید است. براتی سده نیز درباره طبقاتی بودن مواد مخدر می‌گوید: «موادی مانند کوکایین آمریکای جنوبی، مانند همه جای دنیا در ایران هم گرانقیمت است و افراد ثروتمند بیشتر آن را می‌خرند در حالی که مواد رایج‌تر و ارزان‌تر در دسترس فقرا قرار دارد. البته شیشه و مواد مشابه آن با ترکیب‌ها و قیمت‌ها مختلف در همه طبقات مشتری دارد.»
بیشتر بخوانید: ماری، دختر مزرعه‌دار
