جنگل‌های هیرکانی یک توده جنگلی منحصربه‌فردند که در امتداد دریای خزر در جمهوری آذربایجان و ایران گسترده شده‌اند.
تاریخ این جنگل‌های پهن‌برگ به ۲۵ تا ۵۰میلیون سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که بیشتر مناطق ناحیه معتدل شمالی را پوشش می‌دادند. تنوع زیستی گیاهی آنها شگفت‌انگیز است؛ بیش از ۳۲۰۰گونه گیاهی آوندی در آنها ثبت شده است. تاکنون ۱۸۰گونه پرنده و ۵۸گونه پستاندار در آن شناسایی شده است. این جنگل دارای گونه‌های درختی نادر و بومی فراوان است. کهن‌ترین درختان مشاهده‌شده در این منطقه ۳۰۰ تا ۴۰۰ساله‌اند و برخی احتمالا تا ۵۰۰سال عمر دارند.
جنگل‌های هیرکانی قوسی سبز از جنگل‌ها را تشکیل می‌دهند که از قفقاز در غرب و مناطق نیمه‌بیابانی در شرق جدا شده‌اند؛ یک توده جنگلی منحصربه‌فرد که از جنوب‌شرقی جمهوری آذربایجان تا استان گلستان در ایران امتداد یافته است.
این میراث جهانی درون بوم‌ناحیه جنگل‌های مختلط هیرکانی خزری قرار دارد و حدود هزار کیلومتر در امتداد سواحل جنوبی و جنوب‌غربی دریای خزر گسترده شده و نزدیک به ۷درصد هیرکانی در ایران واقع شده است.
این اثر به‌صورت یک سایت زنجیره‌ای شامل ۱۷بخش در سه استان گیلان، مازندران و گلستان و دو ناحیه در جمهوری آذربایجان، لنکران و آستارا، ثبت شده است و نمونه‌هایی از مراحل و ویژگی‌های گوناگون اکوسیستم‌های جنگل هیرکانی را دربرمی‌گیرد. بخش قابل‌توجهی از این مجموعه در مناطق صعب‌العبور و کوهستانی قرار دارد.
این مناطق شامل جنگل‌های پهن‌برگ استثنایی و کهنی هستند که روزگاری گستره وسیع‌تری داشتند اما طی دوران‌های یخبندان عقب‌نشینی کرده و در دوره‌های آب‌وهوایی ملایم دوباره گسترش یافته‌اند. این جدایی و ایزولاسیون موجب شده که گونه‌های بازمانده، در معرض خطر و بومی محلی فراوانی در این منطقه حضور داشته باشند که ارزش بوم‌شناختی آن را افزایش می‌دهد.
بخش‌های این مجموعه به‌واسطه تاریخچه تکاملی مشترک بوم‌ناحیه جنگل‌های مختلط هیرکانی به هم پیوند خورده‌اند و بسیاری از آنها از طریق نوار تقریبا پیوسته جنگلی با یکدیگر در ارتباط بوم‌شناختی قرار دارند.
تنها بخش «خشک‌داران» جداافتاده است، اما همچنان از سلامت بوم‌شناختی بالایی برخوردار است. هر بخش به‌طور منحصر به فردی به ارزش جهانی برجسته کمک می‌کند و در مجموع بقای بلندمدت گونه‌ها و اکوسیستم‌های کلیدی هیرکانی را تضمین می‌نماید.
با این حال، برخی بخش‌ها در گذشته از فقدان حمایت قانونی آسیب دیده‌اند و همچنان تحت تاثیر چراهای فصلی و برداشت چوب قرار دارند. مدیریت پایدار این استفاده‌ها برای حفظ بلندمدت یکپارچگی ضروری است.
تمام بخش‌های این مجموعه تحت مالکیت دولت‌ها هستند و با قوانین ملی ایران و جمهوری آذربایجان محافظت می‌شوند. دو بخش در جمهوری آذربایجان در محدوده پارک ملی هیرکان قرار دارند و توسط وزارت محیط زیست و منابع طبیعی اداره می‌شوند. ۱۵بخش در ایران نیز تحت پوشش قانون حفاظت از طبیعت و قانون میراث فرهنگی قرار دارند. هماهنگی در مدیریت و حفاظت میان دو کشور ضروری است.
مدیریت بخش‌های آذربایجان بر اساس برنامه مدیریتی پارک ملی هیرکان و توسط حدود ۱۰۰نفر کارمند انجام می‌شود. مردمان تالشی ساکن در محدوده پارک، با سبک زندگی نزدیک به پایداری، نقشی مهم در حفاظت این جنگل‌ها ایفا کرده‌اند و دارای حقوق سنتی در استفاده از زمین‌های حائل هستند.
در ایران اما، برای هر ۴۵هزار هکتار از جنگل‌های استان تنها یک جنگلبان وجود دارد، در حالی‌که به طور میانگین در سطح کشور هر جنگلبان مسوول ۱۸هزار هکتار است. این در حالی است که در سایر کشورها، هر جنگلبان تنها بر ۳هزار هکتار جنگل نظارت دارد.
کارشناسان می‌گویند: اگر روند جنگل‌زدایی و ساخت غیرقانونی جاده و سد متوقف نشود، جنگل‌های هیرکانی ظرف ۷۰ سال آینده نابود خواهند شد.
