همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: یک‌سوم ایرانی‌ها (حدود ۳۳ درصد) به فشار خون بالا مبتلا هستند و خیلی از آنها از هم‌زیستی با این قاتل خاموش بی‌خبرند. عارضه‌ای بی‌علامت که در صورت کنترل نشدن می‌تواند منجر به حمله قلبی، سکته مغزی، سکته قلبی، کوری، آسیب دیدن چشم، نارسایی کلیه‌ها، آسیب دیدن سایر اندام‌ها و حتی موجب مرگ فرد شود. این عارضه، یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در دنیا و ایران است. فشار خون بالا تا حدی خطرناک و قابل توجه است که انجمن قلب آمریکا برای کاهش خطرات ناشی از آن، تعریف قدیمی فشار خون را تغییر داده است.
تغییرات عمده در تعریف فشار خون
انجمن قلب آمریکا و کالج قلب و عروق آمریکا در سپتامبر امسال (۲۰۲۵) دستورالعمل‌های جدیدی برای تشخیص و مدیریت فشار خون بالا منتشر کردند. هدف اصلی این دستورالعمل‌ها کاهش خطر بیماری‌های قلبی، سکته‌ی مغزی، نارسایی قلبی و زوال عقل در جمعیت است.
تغییرهای عمده‌ای در تعریف فشار خون بالا ایجاد شده که بسیاری از افراد را در دسته "هایپرتنشن" قرار می‌دهد، حتی اگر پیش از این فشار خون آنها طبیعی یا پیش‌فشار خون در نظر گرفته می‌شد. یعنی افرادی که طبق معیارهای قدیمی ممکن بود فشار خون‌شان طبیعی یا «پیش‌فشار خون» محسوب شود، با تغییر تعریف جدید، حالا در دسته «فشار خون بالا (Hypertension) قرار می‌گیرند.
یکی از مهم‌ترین تغییرها، حذف دسته "پیش‌فشار خون" است. تا قبل از این، فشار سیستولیک (عدد ماکسیمم یا عدد بالا) بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک (مینیمم یا عدد پایینی) بین ۸۰ تا ۹۹ میلی‌متر جیوه در دسته پیش‌فشار خون قرار می‌گرفت. اما حالا فشار خون ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی‌متر جیوه با دیاستول کمتر از ۸۰ (۱۲ روی ۸) به عنوان "فشار خون بالا" و فشار خون ۱۳۰ تا ۱۳۹ روی ۸۰ تا ۸۹ میلی‌متر جیوه (۱۳۰ روی ۸) به عنوان "هایپرتنشن مرحله ۱" تعریف می‌شود. فشار خون ۱۴۰/۹۰ (۱۴ روی ۹) یا بالاتر نیز "هایپرتنشن مرحله ۲" و فشار خون ۱۸۰/۱۲۰ یا بالاتر هم "بحران هایپرتنسیو" نامیده می‌شود. این تغییرها سبب شده است که تعداد قابل توجهی از بزرگسالان حالا به عنوان افراد دارای فشار خون بالا شناسایی شوند و نیازمند پیگیری و مدیریت دقیق‌تر باشند.
دکتر مریم حمیدزاد، متخصص قلب و عروق در گفتگو با همشهری‌آنلاین درباره تعریف جدید فشار خون می‌گوید: «قبلا می‌گفتند فرد مبتلا به فشار خون بالا کسی است که فشار خونش ۱۴ روی ۸ یا ۸.۵ باشد، اما الان این عدد ازسوی سازمان جهانی بهداشت و انجمن قلب آمریکا و اروپا پایین‌تر آمده است و می‌گویند: اگر فشار خون بین ۱۲ و ۱۳ روی ۸ باشد، فرد "فشار خون افزایش‌یافته" دارد و اگر بالای ۱۳ و مینیمم آن روی ۸.۵ باشد، "مبتلا به فشار خون بالا" است. فشار خون نرمال هم در تعریف جدید، کمتر از ۱۲ روی ۸ است.»
بیشتر بخوانید؛
چرا دچار فشار خون بالا می‌شویم؟
اما فشار خون بالا چه تعریفی دارد و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟ فشار خون، نیرویی است که جریان خون به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. خون از قلب به اندام‌های مختلف می‌رود و دوباره به قلب برمی‌گردد. در طول روز فشار خون طبیعی کمی بالا و پایین می‌شود، اما افزایش مداوم آن، نشانه فشار خون بالا است. در این حالت، قلب برای پمپاژ خون باید سخت‌تر کار کند و رگ‌ها تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند و این در درازمدت می‌تواند به قلب، مغز، کلیه‌ها و چشم‌ها آسیب برساند.
عوامل متعددی درابتلا به فشار خون بالا نقش دارند؛ از ژنتیک گرفته تا کم‌تحرکی، چاقی، دیابت، استرس، خواب ناکافی، بیماری‌های کلیه، مصرف زیاد نمک، مصرف الکل و سیگار و افزایش سن. متخصصین می‌گویند با افزایش سن، دیواره رگ‌ها سخت‌تر و انعطاف‌پذیری‌شان کمتر می‌شود، رسوب چربی و کلسترول در رگ‌ها بیشتر می‌شود، عملکرد کلیه‌ها و تنظیم مایعات و نمک بدن ضعیف‌تر می‌شود و همین تغییرات طبیعی باعث می‌شوند فشار خون به‌تدریج بالا برود. دکتر حمیدزاد هم توضیح می‌دهد: «وقتی سن بالا می‌رود، احتمال ابتلا به فشار خون هم افزایش پیدا می‌کند. مثلا بین ۵۵ تا ۶۵ سالگی، حدود ۹۰ درصد افراد فشار خون بالا دارند. مخصوصا خانم‌ها. در خانم‌ها دلیلش هم این است که با افزایش سن، ترشح هورمون‌های زنانه مثل استروژن که باعث شل شدن عروق می‌شوند، کم می‌شود و همین موضوع، احتمال ابتلا را بالا می‌برد.» طبق آمارهای موجود، ۵۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال در ایران مبتلا به فشار خون بالا هستند. موضوعی که مراقبت بیشتری می‌طلبد.
چطور بفهمیم فشار خون داریم؟
چطور متوجه شویم که مبتلا به فشار خون بالا هستیم یا نیستیم؟ دکتر حمیدزاد در این باره می‌گوید: «اگر فشار خون‌تان دو بار پیاپی ۱۳ روی ۸ باشد، یعنی در مرز هستید و بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر نزد پزشک رفتید و فشارتان ۱۶ روی ۱۰ بود، دارودرمانی شروع می‌شود، اما فشار ۱۳ معمولاً با اصلاح سبک زندگی و استفاده از هولتر فشار، مدیریت می‌شود. هولتر، یک دستگاه ۲۴ ساعته است که فشار خون را به طور مداوم ثبت می‌کند. بعد از آن، پزشک بر اساس نتایج هولتر تصمیم نهایی را می‌گیرد.»
این متخصص قلب و عروق اضافه می‌کند: «نکته خیلی مهم‌تر این است که اگر فردی سابقه خانوادگی فشار خون دارد، از ۲۰ سالگی باید حتما ماهانه یا هر ۲ ماه یک بار فشار خون خود را اندازه بگیرد تا ببیند در چه وضعیتی قرار دارد. کودکان چاق هم باید ماهانه یک بار فشار خون‌شان چک شود.همچنین افرادی که اضافه وزن دارند، افراد بسیار کم‌تحرک، دیابتی‌ها و افرادی که سابقه مشکلات کلیوی دارند، باید زودتر از موعد (از سنین پایین) فشار خون خود را چک کنند، اما درمورد نرم جامعه توصیه می‌شود که از ۴۰ سالگی حداقل ماهی یک بار یا هر ۲ ماه یک بار فشار خون خود را چک کنند.»
شانس زندگی سالم را به خودتان بدهید
تغییر تعریف فشار خون و افزایش شناسایی افراد در معرض خطر به ما یادآوری می‌کند که فشار خون بالا یک موضوع رایج و جدی است که به مراقبت مستمر و پیشگیری نیاز دارد. آگاهی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی، اندازه‌گیری منظم فشار خون و اصلاح رفتارهای روزانه، ابزارهای اصلی ما برای کاهش ریسک بیماری‌های قلبی، سکته و سایر عوارض مرتبط هستند. هرچه این اقدامات از سنین پایین‌تر آغاز شوند، شانس زندگی سالم‌تر و طولانی‌تر بیشتر می‌شود.
