محققان MIT دریافته‌اند که استفاده گسترده از ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT می‌تواند توانایی ما در تفکر عمیق، یادآوری اطلاعات و ارزش‌گذاری ذهنی را کاهش دهد؛ ظاهراً آثار این پدیده را همین حالا نیز در زندگی روزمره شاهد هستیم.
به گزارش تابناک به نقل از ایتنا؛ تصور کنید نورون‌های مغز شما زیر فشار هزاران پردازنده گرافیکی (GPU) در حال سوختن هستند، در حالی که ابزار هوش مصنوعی مورد علاقه‌تان حجم عمده کارهای شناختی شما را مدیریت می‌کند. واگذاری تمام تلاش ذهنی به یک ربات، بدون آنکه خود درگیر فرآیند فکری شوید، می‌تواند مغز انسان را به نوعی بی‌تحرکی شناختی سوق دهد.
مطالعه‌ای که زنگ هشدار را به صدا درآورد
مطالعه‌ای تازه از MIT با عنوان «مغز شما در ChatGPT» به بررسی پیامدهای عصبی و رفتاری استفاده از مدل‌های زبان بزرگ (LLM) مانند ChatGPT در نوشتن مقاله پرداخته است. این تحقیق با ۵۴ شرکت‌کننده انجام شد و آنها به سه گروه تقسیم شدند:
گروه LLM: تنها از ChatGPT برای انجام تکالیف استفاده کردند و هیچ ابزار یا وب‌سایت دیگری مجاز نبود.
گروه موتور جستجو (search engine): از وب‌سایت‌ها و منابع مختلف غیر از LLMها استفاده کردند و پاسخ‌های هوش مصنوعی نیز ممنوع بود.
گروه فقط مغز (Brain-only): تنها به دانش و مهارت‌های خود متکی بودند.
شرکت‌کنندگان در سه جلسه، انشایی درباره موضوعاتی مانند «آیا آثار هنری قدرت تغییر زندگی مردم را دارند؟» نوشتند. آنها در حین نوشتن، هدست EEG برای ضبط فعالیت مغزی داشتند. در جلسه چهارم، گروه‌های LLM و Brain-only جابه‌جا شدند تا اثرات بلندمدت استفاده از هوش مصنوعی بررسی شود.
نتایج نگران‌کننده
در جلسات اولیه، گروهی که تنها به مغز خود متکی بود، بالاترین سطح فعالیت مغزی را نشان داد و آثار خلاقانه‌تر و منحصر به فردتری تولید کرد. این افراد توانستند بعداً از آثار خود نقل‌قول کنند و احساس مالکیت بیشتری نسبت به کارشان داشتند.
در مقابل، گروه LLM کمترین میزان درگیری مغزی را داشت و هرچه زمان بیشتری می‌گذشت، به ChatGPT بیشتر وابسته می‌شدند. آثار آنها از خلاقیت کمتری برخوردار می‌شد و اغلب قادر به یادآوری دقیق نوشته‌های خود نبودند (نشانه‌ای از کاهش شکل‌گیری حافظه بلندمدت).
محققان این پدیده را «تنبلی فراشناختی» نامیده‌اند؛ فاصله‌ای مبهم بین خلبان خودکار و کمک‌خلبان، جایی که کاربر اجازه می‌دهد هوش مصنوعی به جای او فکر کند.
اثرات بلندمدت و هشدارهای عملی
جلسه چهارم، هنگامی که گروه‌های LLM و Brain-only جابه‌جا شدند، نتایج نگران‌کننده‌تری داشت: کسانی که پیش‌تر به هوش مصنوعی متکی بودند، نتوانستند دوباره به سطح فعالیت شناختی اولیه خود بازگردند.
به عبارت ساده، تکیه مداوم بر ابزارهایی مانند ChatGPT برای وظایفی که نیازمند تفکر انتقادی و خلاقیت هستند، ممکن است توانایی طبیعی ما برای انجام این فرآیندها را تضعیف کند. تجربه زندگی واقعی نیز این یافته‌ها را تأیید می‌کند: در ۱۰ ژوئن (۱۹ خرداد)، قطع بیش از ده ساعته سرویس ChatGPT باعث شد کاربران به طور آشکار اعتراف کنند که بدون دسترسی به این ابزار، نحوه نوشتن، انجام تکالیف و حل مسائل را فراموش کرده‌اند.
هوش مصنوعی و نسل دانش‌آموزان
وابستگی به هوش مصنوعی، به ویژه در میان دانش‌آموزان و دانشجویان، بسیار چشمگیر است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که یک سوم دانشجویان دانشگاه‌های ایالات متحده در طول سال تحصیلی ۲۰۲۲/۲۳ از ChatGPT برای انجام تکالیف خود استفاده کرده‌اند. یک نظرسنجی دیگر در سال ۲۰۲۴ نشان داد که ۸۶ درصد دانش‌آموزان در ۱۶ کشور حداقل تا حدی از هوش مصنوعی در مطالعات خود بهره می‌برند.
مزیت بزرگ هوش مصنوعی، افزایش بهره‌وری است. ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند سرعت انجام کارها را بالا ببرند و طبق یافته‌های MIT، بهره‌وری کارگران را تا ۱۵ درصد افزایش دهند. اما پیامد بلندمدت، وابستگی متقابل به شایستگی و کاهش توانایی‌های شناختی فرد است که شباهت زیادی به پسرفت ذهنی دارد.
