همشهری آنلاین: در بخش صنایع‌دستی و هنرهای سنتی نیز حدود ۷۲۰ هنرمند از سراسر کشور مشارکت داشته و همچنین در بخش موسیقی (تکنوازی)، ۳۴۰ هنرمند آثار خود را به دبیرخانه ارائه کرده‌اند.
همشهری در گفت‌وگو با محمدرضا مشهدی، دبیر این جشنواره جزئیات بیشتری از این جشنواره کسب کرده است که در ادامه می‌خوانید.
ایده «همام»
جشنواره بین‌المللی همام در چارچوب فعالیت‌های یک مؤسسه خیریه به نام متوسلین به امام رضا(ع) شکل گرفته است. این مؤسسه سال‌هاست که در حوزه معیشت و آسیب‌های اجتماعی فعالیت می‌کند و دغدغه‌مند این حوزه‌ها به شمار می‌رود. ما به این باور رسیده‌ایم که بخشی از جامعه، یعنی افراد دارای معلولیت از توانایی‌ها و ظرفیت‌های شگفت‌انگیز بالقوه‌ای برخوردارند که می‌توانند بالفعل شوند.
در حقیقت ایده اولیه جشنواره زمانی شکل گرفت که مدیر مؤسسه خیریه، با توجه به دغدغه‌ای که نسبت به توان‌یابان داشت، به این نتیجه رسید که حلقه‌ای مغفول در پیوند هنر با مسائل اجتماعی وجود دارد؛ حلقه‌ای که می‌تواند به شکلی مؤثر دیده شود و تأثیرگذار باشد.
دگردیسی‌ها و اعتلاها
خوشبختانه جشنواره همام در دوره‌های اول و دوم توانست در ابعاد ملی، نمره قبولی کسب کند. حضور هنرمندان توان‌یاب در جشنواره‌های سوم و چهارم یکی از وجوه تمایز این 2دوره نسبت به دوره‌های پیشین است. یکی از نشانه‌های بلوغ جشنواره در این دوره‌ها، حضور پررنگ هنرمندان بخش بین‌الملل و اطلاع‌رسانی جامع در سطح ملی است. امسال از ۳۱ استان کشور، آثار هنری دریافت کرده‌ایم که نشان‌دهنده گسترش دامنه جشنواره در سطح ملی است.
همچنین با استفاده از هوش مصنوعی، میزان معلولیت و تأثیر محدودیت‌های جسمانی بر خلق آثار هنری بررسی و مشابهت آنها با نمونه‌های داخلی و خارجی تحلیل شد تا کار داوران دقیق‌تر و آسان‌تر انجام گیرد.
یکی دیگر از ویژگی‌های متمایز جشنواره چهارم، ایجاد واحد اصالت‌سنجی در کنار هیأت داوران و شورای انتخاب بود. این واحد به‌صورت شبانه‌روزی و اصالت آثار را با استفاده از فاکتورهای متعدد بررسی کرد. این حرکت، یکی از نقاط قوت در کارنامه دبیرخانه جشنواره چهارم است.
در بخش بین‌الملل، یکی از تغییرات چشمگیر امسال، ورود آثار هنرمندان اروپایی است. هنرمندانی از قاره اروپا در جشنواره شرکت کرده‌اند و تفاهمنامه‌های مشترکی با جشنواره‌های معتبر در حوزه معلولان کشورهای توسعه‌یافته همچون ژاپن و اسپانیا امضا می‌شود. در بخش هنرهای تجسمی معلولان نیز قراردادهایی با انجمن‌های فعال کشورهایی مانند ازبکستان و قرقیزستان به امضا خواهد رسید. به‌رغم برخی فضاسازی‌های رسانه‌ای درباره وضعیت امنیتی ایران، هنرمندان این کشورها بدون توجه به توصیه‌های دولت‌شان با مسئولیت خود در جشنواره شرکت کرده‌اند که این خود نشانه‌ای از جذابیت و اعتبار جشنواره همام است.
جشنواره و کاهش آسیب
امروزه حدود ۱۱.۵ درصد از جمعیت ایران را توان‌یابان تشکیل می‌دهند. در این میان، این پرسش مطرح است که چه تعداد از این عزیزان دارای روحیه‌ای اجتماعی و برون‌گرا هستند و چند درصد از آنها بر این باورند که توان انجام کارهای خلاقانه را دارند؟ بی‌تردید پاسخ دقیق به این پرسش‌ها، نیازمند انجام مطالعات آماری و میدانی توسط نهادهای مسئول است.
با این‌حال، بر این باوریم که هنر به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی در کاهش اختلالات رفتاری و اجتماعی در میان افراد آسیب‌دیده مطرح است. هنر با رویکردی تعاملی و انسان‌محور، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای را در اصلاح رفتارها، ارتقای بینش فردی و شکل‌گیری نگرشی سالم و امیدبخش ایفا کند.
امروزه در سراسر جهان، مؤسسات و نهادهای پژوهشی بسیاری در حال بررسی تأثیر هنر و فرهنگ بر کاهش آسیب‌های اجتماعی هستند. در همین راستا، جشنواره «همام» نیز در آستانه امضای توافقنامه‌ای مشترک با جشنواره «پارا آرت توکیو» قرار دارد تا گام‌های مؤثرتری در مسیر ارتباط و همکاری با هنرمندان دارای معلولیت برداشته شود.
برگزاری جشنواره‌هایی مانند «همام» تنها رویداد هنری نیست؛ بلکه فرصتی برای دیده شدن مشکلات پنهان جامعه توان‌یاب و مطالبه‌گری در مسیر عدالت اجتماعی است. امیدواریم با افزایش آگاهی و تقویت تعامل نهادهای متولی، مناسب‌سازی فضاهای شهری از یک شعار یا تعهد کتبی، به یک واقعیت عملی و روزمره بدل شود.
چالش‌های همام
جشنواره همام، همچون رودخانه‌ای زلال که در برخورد با سنگ‌ها و مسیرهای پیچیده به تلاطم می‌افتد، با چالش‌ها و موانع گوناگونی مواجه می‌شود. این تلاطم با همه سختی‌اش، نشانه جاری شدن ظرفیت‌های ناب هنرمندان توان‌یاب است.
بی‌تردید بخشی از این چالش‌ها، فنی و اجرایی است؛ ازجمله تأمین امکانات، تجهیز نمایشگاه‌ها، فراهم‌کردن شرایط حمل‌ونقل مناسب یا اسکان آبرومندانه برای هنرمندان. این موارد هرچند سخت و گاه زمان‌بر هستند، اما راه‌حل دارند و با همکاری و تلاش شبانه‌روزی تیم اجرایی قابل مدیریت‌اند. اما چالش واقعی ما، آن چیزی است که دل را درگیر می‌کند، نه فقط برنامه‌ریزی را. چالشی از جنس روایت‌هایی که هرکدام کتابی از رنج و امید، شکست و ایستادگی است.
