شاخص هم‌وزن که به‌عنوان معیار دقیق‌تری برای سنجش عملکرد کلی بازار و سبد سهامداران خرد شناخته می‌شود؛ در معاملات روز دوشنبه به سطح ۸۷۰ هزار واحد رسید. این در حالی است که سقف تاریخی این نماگر نیز در همان تاریخ ۲۸ اردیبهشت و در سطح ۹۷۷هزار واحد ثبت شده است. به این ترتیب، شاخص هم‌وزن اکنون نزدیک به ۱۱درصد پایین‌تر از قله تاریخی خود ایستاده و این موضوع نشان می‌دهد که هنوز بدنه عمومی بازار با شرایط ماه‌های ابتدایی سال فاصله دارد. این تفاوت عملکرد میان دو شاخص، بار دیگر نشان می‌دهد که روند صعودی اخیر بازار سهام عمدتا تحت تاثیر رشد نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بوده است؛ نمادهایی که با وزن بالا در محاسبه شاخص کل، می‌توانند حتی در شرایط رکود نسبی بدنه بازار نیز نماگر اصلی را به حرکت درآورند. در مقابل، سهام کوچک‌تر که عمدتا در پرتفوی سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد جای دارند، همچنان نتوانسته‌اند افت‌های سنگین ماه‌های گذشته را جبران کنند.
تحلیلگران معتقدند که واگرایی میان شاخص کل و هم‌وزن، ریشه در رفتار محتاطانه سرمایه‌گذاران در مواجهه با ریسک‌های اقتصادی و سیاسی دارد. در دو سال گذشته، بازار سهام ایران با انواع نااطمینانی‌ها در سطوح داخلی و خارجی مواجه بوده است؛ نوسانات سیاست خارجی، تغییرات نرخ ارز، سیاست‌های ارزی و مالیاتی دولت و وضعیت نه‌چندان شفاف در مسیر تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی، مجموعه‌ای از این سلسله ریسک‌ها محسوب می‌شوند.
در چنین فضایی، سرمایه‌گذاران در زمان‌های بازگشت و رشد بازار معمولا ترجیح می‌دهند به سراغ سهام بزرگ و دارای نقدشوندگی بالا بروند. این شرکت‌ها - که عمدتا در گروه‌های پالایشی، فلزی، پتروشیمی و بانکی قرار دارند - به دلیل عمق معاملات بیشتر و حضور بازیگران حقوقی، از ریسک نقدشوندگی پایین‌تری برخوردارند. درواقع، در هنگامه افزایش عدم‌قطعیت‌ها یا بازگشت رکود، امکان خروج از این سهام برای سرمایه‌گذاران ساده‌تر است و کمتر درگیر صفوف فروش طولانی می‌شوند. این رفتار محتاطانه سبب شده است تا منابع ورودی جدید به بازار نیز عمدتا در اختیار نمادهای شاخص‌ساز قرار گیرد. در نتیجه، بازدهی بالاتر این گروه از سهام نسبت به بدنه کلی بازار، موجب رشد شاخص کل و عقب‌ماندن شاخص هم‌وزن از شاخص کل شده است. به بیان دیگر، صعود اخیر بورس تهران بیش از آن که حاصل یک رشد فراگیر و همه‌جانبه در سطح صنایع مختلف باشد، نتیجه تمرکز نقدینگی در سهام بزرگ بازار بوده است.
با وجود رشد محسوس شاخص کل، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که هنوز بخش عمده‌ای از سهامداران خرد در وضعیت زیان قرار دارند. از نگاه این کارشناسان، تا زمانی که شاخص هم‌وزن نتواند قله تاریخی خود را بازپس بگیرد، نمی‌توان از سر به سر شدن عمومی پرتفوی سهامداران سخن گفت. در واقع، شاخص کل بیشتر منعکس‌کننده عملکرد سرمایه‌گذاران بزرگ و پرتفوی‌های حقوقی است؛ حال آنکه شاخص هم‌وزن رفتار جمعی سهام کوچک‌تر و متوسط بازار را نمایش می‌دهد.
بنابراین، فاصله کنونی این دو شاخص از قله به خوبی نشان می‌دهد که روند بهبود بازار هنوز به همه لایه‌ها سرایت نکرده و بخش مهمی از بدنه بازار می‌تواند رشدهای بیشتری را تجربه کند. به بیان ساده‌تر، رشد اخیر بورس بیشتر ظاهری و محدود به چند گروه خاص بوده است، درحالی‌که بسیاری از صنایع کوچک‌تر و متوسط همچنان از کمبود تقاضا، رکود معاملاتی و ناتوانی در بازپس‌گیری کف‌های قیمتی ماه‌های گذشته رنج می‌برند.
با توجه به تجربه‌های گذشته، معمولا پس از یک دوره رشد متمرکز در نمادهای شاخص‌ساز، در صورت تداوم فضای مثبت در بازار، نقدینگی به سمت صنایع کوچک‌تر نیز حرکت می‌کند. در واقع، اگر روند صعودی بورس تثبیت شود و ارزش معاملات خرد در سطوح بالای فعلی (بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان در روز) باقی بماند، به مرور می‌توان انتظار داشت که چرخش جریان نقدینگی از بزرگان بازار به سمت سهام متوسط و کوچک آغاز شود.
این جابه‌جایی نقدینگی نه تنها موجب تعادل در عملکرد دو شاخص می‌شود، بلکه به افزایش عمق بازار و پایداری روند صعودی کمک خواهد کرد. با این حال، تحقق چنین سناریویی منوط به ثبات در متغیرهای کلان اقتصادی و سیاسی است. هرگونه تغییر منفی در چشم‌انداز سیاست ارزی یا تحولات منطقه‌ای می‌تواند مجددا فضای احتیاط را به بازار بازگرداند و مانع از گسترش رشد در میان صنایع شود.
در مجموع، داده‌های معاملاتی هفته جاری نشان می‌دهد که اگرچه شاخص کل بورس تهران در آستانه فتح دوباره قله تاریخی خود قرار گرفته است، اما بدنه اصلی بازار هنوز فاصله قابل‌توجهی با قله ابتدای سال دارد. واگرایی میان شاخص کل و شاخص هم‌وزن گواه روشنی بر این واقعیت است که روند صعودی اخیر بیشتر بر پایه رشد نمادهای بزرگ شکل گرفته و هنوز به‌صورت فراگیر در سطح بازار گسترش نیافته است. تا زمانی که شاخص هم‌وزن نتواند مسیر بازگشت به اوج اردیبهشت ماه را طی کند، نمی‌توان از خروج عمومی بازار از رکود یا جبران زیان سهامداران خرد سخن گفت.
به نظر می‌رسد تداوم روند صعودی بازار سرمایه در نیمه دوم سال، نیازمند چرخش نقدینگی میان گروه‌های مختلف و افزایش مشارکت سهامداران حقیقی در نمادهای کوچک‌تر بازار است.
